به گزارش خبرگزاری ایمنا از گیلان، جنگلهای هیرکانی، بازماندهای کمنظیر از دوران سوم زمینشناسی و یکی از ارزشمندترین اکوسیستمهای جهان و میراث طبیعی شمال ایران به شمار میآید.
این جنگلها که در امتداد دریای خزر از استان گلستان در شرق تا استان گیلان در غرب گسترده شدهاند، نهتنها زیستگاه گونههای گیاهی و جانوری کمیاب و بومی هستند، بلکه نقش حیاتی در تأمین منابع آب، حفاظت خاک، تعدیل اقلیم و جلوگیری از فرسایش زمین دارند.
اهمیت جهانی این جنگلها موجب شد بخشهایی از جنگلهای هیرکانی ایران و جمهوری آذربایجان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت و تعهدی بینالمللی برای حفاظت و مدیریت پایدار این منابع طبیعی ایجاد شود.
گیلان با دارا بودن بیش از ۵۶۵ هزار هکتار جنگل، برنامههای گستردهای برای حفاظت از منابع طبیعی و توسعه زراعت چوب و جنگلکاریهای سنواتی دارد؛ پویش مردمی «کاشت یک میلیارد درخت»، که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده، نمونهای بارز از تلاش مشترک دولت، مردم و سازمانهای مردمنهاد در حفاظت و توسعه جنگلها است.
تاکنون و در سه سال نخست این طرح، حدود ۲۹ میلیون و ۴۰۰ هزار نهال تولید و بخشی از هدف چهار ساله یعنی کاشت ۳۲ میلیون نهال در گیلان تحقق پیدا کرده است.
استان هممرز گیلان یعنی مازندران نیز با برخورداری از وسعت وسیع جنگلهای هیرکانی، نقش مهمی در پایداری منابع آب و خاک منطقه دارد؛ مدیریت جنگلها، توسعه زراعت چوب، کاهش بهرهبرداری غیرمجاز و اجرای پروژههای آبخیزداری در این استان به حفظ اکوسیستم و کاهش مخاطرات سیلاب و فرسایش خاک کمک میکند.
مشارکت فعال مردم، شهرداریها و نهادهای محلی در توسعه فضای سبز شهری و روستایی نمونهای دیگر از برنامههای مؤثر این استان است؛ استان گلستان نیز با دارا بودن بخشهای مهمی از جنگلهای هیرکانی، بهویژه در مناطق حفاظتشده و پارکهای ملی، نقش کلیدی در حفاظت از گونههای گیاهی و جانوری دارد.
پروژههای آبخیزداری، حفاظت از خاک و مدیریت منابع طبیعی در این استان ضمن کاهش خسارتهای ناشی از سیلابها، زمینه بازتولید طبیعی جنگلها و توسعه پایدار را فراهم میکند و همکاری مردم محلی، سازمانهای مردمنهاد و نیروهای منابع طبیعی موجب کاهش بهرهبرداری غیرقانونی و ارتقای کیفیت مدیریت جنگلها شده است.
با وجود این تلاشها، سه استان شمالی با چالشهایی همچون قاچاق چوب و قطع درختان، کمبود نیروهای جنگلبان، کمبود اعتبارات پایدار و فشارهای ناشی از تغییر کاربری اراضی روبهرو هستند، حفاظت از جنگلهای هیرکانی تنها با مشارکت دولت، مردم، سازمانهای مردمنهاد و خیران ممکن است و تضمین بقای این اکوسیستمها، حیات گونههای نادر، منابع آب، خاک و پایداری اقلیم شمال ایران را تضمین میکند.
غرس بیش از ۱۶ میلیون نهال در گیلان
کامیار مرزبانی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: پویش مردمی «کاشت یک میلیارد درخت» در ایران از سال ۱۴۰۲ آغاز شد و اکنون در سال سوم اجرای آن قرار داریم.
وی افزود: در سه سال نخست این طرح، حدود ۲۹ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال در استان تولید شده است که شامل تولید در نهالستانهای خصوصی و هشت نهالستان دولتی میشود و تعهد گیلان، کاشت ۳۲ میلیون اصله نهال طی چهار سال است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان خاطرنشان کرد: در این راستا و در دو سال اول، حدود ۱۶ میلیون و ۱۰۰ هزار اصله نهال غرس شده است و در فصل کاشت سال جاری (سال سوم) نیز با همکاری و همیاری مردم، دستگاههای دولتی، نیروهای نظامی، شهرداریها و سایر نهادها، این هدف همچون سالهای گذشته محقق خواهد شد.
مرزبانی عنوان کرد: این طرح در پنج محور تعهدات منابع طبیعی و آبخیزداری در توسعه جنگل و مراقبت از جنگلکاریهای سنواتی، زراعت چوب، ایجاد فضای سبز توسط شهرداریها و ادارات دولتی، کاشت درخت توسط مردم و زراعت چوب در اراضی تحت مالکیت اشخاص دنبال و با توسعه زراعت چوب علاوهبر تأمین مواد اولیه صنایع سلولزی، اهداف کاشت یک میلیارد درخت و ایجاد اشتغال نیز محقق میشود.
وی تاکید کرد: ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان دارای هشت نهالستان فعال است که حدود ۳۰ گونه جنگلی و زراعت چوب (صنوبر) تولید میکند و مساحت استان بر اساس آخرین کاداستر یک میلیون و ۴۲۸ هزار هکتار است که ۷۰ درصد آن معادل ۹۹۰ هزار هکتار اراضی ملی است، از این میزان، ۵۶۵ هزار هکتار جنگل است و حدود ۱۷ هزار هکتار آن به زراعت چوب اختصاص دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان ادامه داد: در بحث کاشت یک میلیارد درخت باید سرانه فضای سبز شهری و روستایی افزایش پیدا کند، اما با این اقدام مساحت جنگلهای طبیعی تغییری نخواهد کرد؛ توسعه جنگل و مراقبت از جنگلکاریهای سنواتی تنها با کاشت نهال و درخت از نظر کمی و کیفی محقق میشود.
گیلان قطب زراعت چوب در کشور است
مرزبانی تصریح کرد: گیلان قطب زراعت چوب کشور از لحاظ تولیدات حجمی است و بیشترین حجم زراعت چوب در شهرستانهای تالش، صومعهسرا و آستانهاشرفیه انجام و سالانه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزار مترمکعب چوب تولید میشود، این موضوع در تحقق کاشت یک میلیارد درخت بسیار مؤثر است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: استان دارای ۴۲ پارک و ۱۸ تفرجگاه است که گردشگران از آنها استفاده میکنند، اگر جنگلها بهوسیله سازمان منابع طبیعی و مردم جنگلنشین بهدرستی حفاظت شود، زادآوری طبیعی جنگلها از طریق بذرافشانی درختان مادری، امتیازی ویژه برای تحقق کاشت یک میلیارد درخت خواهد بود.
مرزبانی اظهار کرد: بهدلیل پهنبرگ بودن درختان، آتشسوزی گسترده در جنگلهای استان رخ نمیدهد و بیشتر آتشسوزیها سطحی و ناشی از خشکی علفهای کف جنگل در پاییز و وزش بادهای گرم است، با این حال شرایط طبیعی جنگلهای گیلان مانع از آتشسوزی تنهای و تاجی شده است و زایش و زادآوری جنگل بهوسیله بذرافشانی موجب احیای طبیعی میشود.
وی عنوان کرد: با تلاش نیروهای منابع طبیعی و همکاری مردم، سال جاری قاچاق چوب در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۷ درصد و قطع درختان جنگلی ۲۵ درصد کاهش پیدا کرده است، البته حفظ منابع طبیعی و جنگلها بدون مشارکت مردم امکانپذیر نیست، بهویژه که ۵۸ هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی در مناطق لیسار، شفت و رودبار در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان بهدنبال حفاظت از این عرصهها هستیم.
گیلان با کمبود ۵۰۰ نیروی جنگلبان روبهرو است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان اظهار کرد: با وجود اینکه استان بیشترین منابع ملی و جنگلی کشور را دارد، با کمبود حدود ۵۰۰ نفر نیروی جنگلبان روبهرو هستیم، در این زمینه پیگیریهایی انجام شده است و در کنار آن با کمک سازمانهای مردمنهاد به دنبال نهادینهکردن فرهنگ حفاظت از جنگلها هستیم تا بتوانیم کمبود بخشی از نیروهای حفاظتی را جبران کنیم.
مرزبانی افزود: نزولات جوی استان گیلان مرهون جنگلهای سرسبز و طبیعی است و بیشتر پروژههای آبخیزداری نیز در بالادست و سرچشمه رودخانهها اجرا میشود، مهمترین اصل در این پروژهها حفاظت از خاک است، زیرا تولید هر یک سانتیمترمربع خاک بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ سال زمان نیاز دارد و از اینرو عمدهترین وظیفه آبخیزداری در استان حفاظت از خاک است.
مرزبانی ادامه داد: پروژههای آبخیزداری شامل اقدامات مکانیکی، بیولوژیکی و بیومکانیکی است و بر اساس برنامه هفتم توسعه، تعهد اجرای پروژهها در ۱۸۰ هزار هکتار از عرصههای استان وجود دارد که سالانه بین ۳۰ تا ۳۵ هزار هکتار را شامل میشود، البته تحقق این هدف نیازمند تزریق اعتبارات استانی و ملی است.
وی تأکید کرد: در کنار اعتبارات ملی و استانی، از ظرفیت خیرین نیز استفاده خواهیم کرد، زیرا اگر سازههای آبخیزداری در بالادست بهلحاظ مکانیکی و بیولوژیکی اجرا و حفاظت قُروق انجام شود، دیگر متحمل هزینههای سنگین در پاییندست نخواهیم شد.
به گزارش ایمنا، جنگلهای هیرکانی، میراث طبیعی ۴۰ میلیون ساله و جهانی شمال ایران، در استانهای گیلان، مازندران و گلستان، نقش حیاتی در تأمین منابع آب، حفاظت خاک، تعدیل اقلیم و حفظ تنوع زیستی ایفا میکنند؛ اقدامات گسترده استانها از جمله پویش «کاشت یک میلیارد درخت»، توسعه زراعت چوب، مراقبت از جنگلکاریهای سنواتی و پروژههای آبخیزداری، نشاندهنده تلاش هماهنگ برای حفاظت و توسعه این اکوسیستم ارزشمند است.
با وجود این موفقیتها، چالشهایی جدی همچنان باقی است؛ قاچاق چوب و قطع غیرمجاز درختان یکی از مهمترین تهدیدها است که بدون کنترل آن، بقای این میراث ۴۰ میلیون ساله به خطر میافتد. کمبود نیروهای جنگلبان، فشارهای انسانی و نیاز به اعتبارات پایدار نیز بر این تهدید میافزاید.
حفاظت از جنگلهای هیرکانی تنها از طریق مدیریت علمی، همکاری بین استانها، مشارکت فعال مردم و حمایت سازمانهای مردمنهاد ممکن است؛ کاهش قاچاق چوب، افزایش زایش طبیعی جنگلها و مراقبت مستمر از جنگلکاریهای سنواتی، نهتنها بقای گونههای گیاهی و جانوری را تضمین میکند، بلکه امنیت منابع طبیعی و معیشت جوامع محلی را نیز حفظ خواهد کرد.
استمرار مدیریت یکپارچه، تقویت مشارکت مردمی و استفاده از ظرفیتهای دولتی و خیران، کلید موفقیت در حفاظت از جنگلهای هیرکانی و تضمین آیندهای پایدار برای این میراث طبیعی و جهانی است.
گزارش از محمدرضا رشیدی؛ خبرنگار ایمنا
نظر شما