به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در سالهای اخیر روایت غالبی شکل گرفته است که گذار جهانی از سوختهای فسیلی به انرژیهای پاک را «کند»، «ناچیز» یا حتی «غیرواقعی» توصیف میکند. این دیدگاه که توسط برخی کارشناسان و بهویژه لابیهای سوخت فسیلی تکرار میشود، نهتنها نادرست بلکه خطرناک است؛ زیرا با ایجاد نوعی «ناامیدی اقلیمی»، انگیزه عمومی برای اقدام را تضعیف میکند. واقعیت این است که ما در میانه سریعترین تحول انرژی در تاریخ بشر قرار داریم که از نظر سرعت، مقیاس و اثرگذاری، بیسابقه است.
در گذشته، هر تغییر بزرگ در منابع انرژی، از نیروی انسانی به چوب، از چوب به زغالسنگ و از زغالسنگ به نفت، دههها یا حتی قرنها طول کشیده، اما انقلاب انرژیهای تجدیدپذیر در کمتر از یک دهه به نقطهای رسیده است که میتواند ساختار تولید و مصرف انرژی را در سراسر جهان دگرگون کند. تنها در پنج سال گذشته، فناوری ذخیرهسازی انرژی بهطور چشمگیری ارزان و در دسترس شده و ساخت نیروگاههای خورشیدی، توربینهای بادی و سیستمهای ذخیرهسازی در مقیاس شبکه با سرعتی بیسابقه در حال گسترش است.
افزایش سرمایهگذاریهای جهانی در انرژی پاک
آژانس بینالمللی انرژی پیشبینی کرده است که سرمایهگذاری جهانی در انرژیهای پاک در سال ۲۰۲۵، به رقم بیسابقه ۳.۳ تریلیون دلار استرالیا خواهد رسید. این رقم دو برابر سرمایهگذاری در سوختهای فسیلی و بیش از چهار برابر میزان سرمایهگذاری در همین حوزه در سال ۲۰۱۵ است. در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، بیش از ۵۸۵ گیگاوات ظرفیت جدید انرژی خورشیدی و بادی در جهان نصب شده است. انرژی خورشیدی بهویژه با سرعتی خیرهکننده در حال رشد است و اکنون بهعنوان «پادشاه انرژی» شناخته میشود.
باتریها نیز با کاهش قیمت، در آستانه جهشی مشابه قرار دارند و اکنون در نقطهای هستند که میتوانند وارد مرحلهای از رشد سریع و گسترده شوند. بر اساس گزارشهای جدید بلومبرگ نیو انرژی فایننس (BloombergNEF)، بازار جهانی ذخیرهسازی انرژی در سال ۲۰۲۵ شاهد رشد ۳۵ درصدی نسبت به سال قبل بوده و به رکورد ۹۴ گیگاوات یا ۲۴۷ گیگاواتساعت ظرفیت جدید رسیده است. پیشبینی میشود این بازار تا سال ۲۰۳۵ با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۴.۷ درصد ادامه پیدا کند و به ۲۲۰ گیگاوات یا ۹۷۲ گیگاواتساعت ظرفیت سالانه برسد.
پیشتازی کشورهای بزرگ در نصب انرژی تجدیدپذیر
در کشورهای بزرگی مانند چین، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند و استرالیا، ظرفیت نصبشده انرژی خورشیدی و بادی اکنون با نسبت سه برابر یا بیشتر از ظرفیت جدید سوختهای فسیلی پیشی گرفته است. در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۷۵ درصد از ظرفیت جدید برق جهان از منابع تجدیدپذیر تأمین شده است. در کشورهای در حال توسعه نیز، حدود ۹۰ درصد از سرمایهگذاریها در منابع جدید انرژی به انرژیهای تجدیدپذیر اختصاص پیدا کرده است. برای مثال پاکستان در پنج سال گذشته، معادل کل ظرفیت شبکه برق ملی خود، پنل خورشیدی وارد کرده است.
کشورهای آفریقای زیر صحرا نیز بهطور گسترده در حال افزایش واردات تجهیزات خورشیدی هستند. کشور سیرالئون بهعنوان یکی از نمونههای موفق، گامهای بلندی در مسیر توسعه انرژی خورشیدی برداشته است. در سال ۲۰۲۵، دولت این کشور با همکاری اتحادیه اروپا، سازمان ملل و سازمانهای خصوصی، پروژهای با عنوان «ابتکار تسریع انرژی تجدیدپذیر خارج از شبکه» را راهاندازی کرد. این پروژه با بودجهای بالغ بر ۳۴ میلیون یورو در حال اجراست و هدف آن تأمین برق پاک و پایدار برای ۶۰ جامعه روستایی تا سال ۲۰۲۷ است.
در حوزه حملونقل، تا پایان سال ۲۰۲۴، حدود ۵۸ میلیون خودروی برقی و هیبریدی قابل شارژ در جادههای جهان در حال تردد بودهاند. این رشد چشمگیر نتیجه سرمایهگذاری در فناوری باتری، زیرساخت شارژ و سیاستهای حمایتی در کشورهای مختلف است. تنها در سال ۲۰۲۴، بیش از ۱۴ میلیون خودروی برقی جدید به بازار جهانی عرضه شد که نشاندهنده رشد سالانهای در حدود ۳۵ درصد نسبت به سال قبل است.
بر اساس محاسبات آژانس بینالمللی انرژی، خودروهای برقی موجود در جادهها موجب صرفهجویی روزانه در مصرف بیش از ۲۵۰ میلیون لیتر نفت شدهاند. این رقم معادل حدود ۱.۶ میلیون بشکه نفت در روز است که در مقیاس جهانی، کاهش قابلتوجهی در تقاضای سوخت محسوب میشود. چین با داشتن بیش از ۵۰ درصد از کل خودروهای برقی جهان، پیشتاز این تحول است.
اگرچه استرالیا در زمینه خودروهای برقی عقبتر از سایر کشورها حرکت میکند، اما در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر پیشرفت چشمگیری داشته است. در سال ۲۰۲۰، سهم انرژیهای پاک در تولید برق استرالیا حدود ۲۱ درصد بود، اما این رقم در سال ۲۰۲۵ دو برابر شده است.
در بسیاری از اقتصادهای بزرگ، تقاضا برای برق در حال افزایش است، اما انتشار گازهای آلاینده یا ثابت مانده یا کاهش پیدا کرده است. در چین که بزرگترین بازار برق جهان را در اختیار دارد، انرژیهای پاک با چنان سرعتی در حال گسترش هستند که برای نخستین بار، انتشار گازهای آلاینده در بخش برق کاهش پیدا کرده، در حالی که تولید ناخالص داخلی همچنان در حال رشد است.
چین و آلمان، رهبران تولید تجهیزات انرژی پاک
چین بزرگترین تولیدکننده تجهیزات انرژی پاک از پنلهای خورشیدی گرفته تا توربینهای بادی و باتریهای ذخیرهسازی در جهان است. این کشور حدود ۸۰ درصد پنلهای خورشیدی جهان را تولید میکند و با پروژههایی عظیم مانند پارک خورشیدی صحرای تنگر و مزرعه بادی گانسو، زیرساختهای انرژی پاک را در مقیاس بیسابقهای توسعه داده است. آلمان نیز در کنار چین، یکی از کشورهای پیشرو در تولید و توسعه تجهیزات انرژی پاک محسوب میشود. این کشور با اجرای سیاست تحول انرژی موفق شده است بیش از ۵۰ درصد برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند. اجرای سیاست تحول انرژی در آلمان، معروف به Energiewende، شامل حمایت از توسعه انرژی خورشیدی، باد، و فناوریهای ذخیرهسازی انرژی است.
از نظر ظرفیت، آلمان در سال ۲۰۲۵ بیشترین توسعه توربینهای بادی را از سال ۲۰۱۷ تجربه کرده است؛ به طوری که ۴۰۹ توربین جدید با ظرفیت ۲.۲ گیگاوات نصب شده و بیش از ۱۲۵۰ توربین با ظرفیت ۷.۸ گیگاوات مجوز ساخت دریافت کردهاند که بالاترین حجم مجوزها در تاریخ این صنعت است. بر اساس دادهها، ظرفیت نصب شده باد در آلمان به حدود ۳۶ گیگاوات و ظرفیت نصب شده خورشیدی به حدود ۴۶ گیگاوات رسیده است.
در سال ۲۰۲۴ کل برق آلمان، ۲۸ درصد از طریق باد، ۱۵ درصد از طریق خورشید، ۱۰ درصد از بیوانرژی و ۵ درصد از برقآبی تولید شده است. این کشور برنامه دارد تا سال ۲۰۳۰ دستکم ۷۵ درصد برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند. آلمان همچنین سیاستهایی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای دنبال میکند؛ بهعنوان مثال هدفگذاری کرده که تا سال ۲۰۴۵ به انتشار خالص صفر گازهای گلخانهای برسد، در حالی که تولید زغالسنگ را تا ۲۰۳۸ متوقف خواهد کرد. این کشور همچنین به توسعه فناوریهای ذخیرهسازی انرژی و زیرساختهای انتقال برق برای مدیریت بهتر نوسانات تولید انرژیهای تجدیدپذیر توجه ویژه دارد.
از منظر فناوری، انرژیهای تجدیدپذیر اکنون وارد مرحلهای شدهاند که در نمودارهای پذیرش فناوری بهعنوان «نقطه اوج منحنی» شناخته میشود. در این مرحله، رشد فناوری از حالت کند به حالت انفجاری تغییر میکند. انرژی خورشیدی، خودروهای برقی و باتریهای ذخیرهسازی اکنون یا در آستانه این نقطه هستند یا در بسیاری از بازارها از آن عبور کردهاند.
بریتانیا در سال ۲۰۲۴، آخرین نیروگاه زغالسنگ خود را تعطیل کرد و انتشار گازهای گلخانهای این کشور اکنون بیش از ۵۰ درصد کمتر از سطح سال ۱۹۹۰ است. در لهستان نیز برای نخستین بار، زغالسنگ کمتر از نیمی از برق کشور را تأمین کرده است. این دادهها نشان میدهد که انرژیهای پاک نهتنها در حال رشد، بلکه بهطور واقعی در حال جایگزینی سوختهای فسیلی هستند.
توسعه گسترده انرژی پاک در پاکستان
پاکستان در سالهای اخیر گامهای مهمی در مسیر توسعه انرژی پاک برداشته است و پروژههای متعددی در این راستا اجرا میشود که علاوه بر افزایش ظرفیت تولید برق، به کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و حفاظت از محیط زیست نیز کمک میکند. یکی از پروژههای برجسته، نیروگاه برقآبی آزاد پاتان است که با سرمایهگذاری ۱.۳۵ میلیارد دلار و ظرفیت ۷۰۰ مگاوات در حال ساخت است و زیر نظر کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) قرار دارد. این پروژه بهرهگیری از منابع برقآبی پاک و بدون نیاز به سوخت را ممکن میسازد و تا سال ۲۰۲۷ حدود ۳۲۶۶ گیگاواتساعت انرژی پاک به شبکه سراسری برق پاکستان اضافه خواهد کرد.
بانک جهانی پیشبینی کرده است که توسعه پروژههای خورشیدی و بادی در پاکستان میتواند طی ۲۰ سال آینده حدود پنج میلیارد دلار صرفهجویی در هزینههای برق این کشور ایجاد کند. پاکستان هدفگذاری کرده است تا سهم انرژیهای تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۳۰ به حداقل ۳۰ درصد ظرفیت تولید برق کل کشور برساند. برای این منظور، سیاستهای دولت شامل فرآیند مناقصه رقابتی و شفاف برای احداث نیروگاههای تجدیدپذیر است که منجر به کاهش هزینه تولید برق و جذب سرمایهگذاری میشود.
یکی از چالشهای مهم پاکستان، بدهیهای معوقه صنعت برق و مشکلات مالی است که موجب طولانی شدن خاموشیها و نوسانات تعرفه شده است. با این حال، با اجرای برنامههای توسعه، از جمله استفاده از فناوریهای هوشمند اندازهگیری انرژی (AMI) و نوسازی سیستمهای انتقال و توزیع، تلاش میشود تا این محدودیتها کاهش یابد و برق پایدارتری در اختیار صنایع و مردم قرار گیرد.
پاکستان پنلهای خورشیدی را عمدتاً از چین وارد میکند و بخشهای صنعتی، کشاورزی و مسکونی بیشترین استفاده را از انرژی خورشیدی دارند. در پنج سال گذشته، این کشور معادل کل ظرفیت شبکه برق ملی خود پنل خورشیدی وارد کرده است که گواهی بر تلاش بیسابقه در توسعه انرژیهای تجدیدپذیر است.
علاوه بر برقآبی و خورشیدی، پروژههای مختلف دیگری نیز در حال اجرا هستند که به افزایش تولید برق پاک و کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمک میکنند. توسعه انرژی پاک در پاکستان با همکاری بینالمللی و حمایت نهادهای مالی بزرگ، به ویژه از سوی چین، توانسته است گامهای بزرگی در جهت ایجاد امنیت انرژی و کمک به رشد اقتصادی بردارد. برنامههای دولت پاکستان همچنین شامل ایجاد مناطق ویژه اقتصادی و سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر برای اشتغالزایی و تقویت فعالیتهای اقتصادی است، که نشاندهنده عزم جدی این کشور برای گذار به انرژی پاک است.
از تردید تا تحول
با وجود این پیشرفتها، برخی هنوز ادعا میکنند که روند گذار به انرژی پاک بسیار کند است. این دیدگاه، مشابه دیدگاههایی است که در ابتدای ظهور اینترنت یا تلفنهای همراه مطرح میشد، اما همانطور که اینترنت از صفر کاربر در سال ۱۹۸۴ به ۲.۶ میلیون در ۱۹۹۰، ۴۱۲ میلیون در ۲۰۰۰، یک میلیارد در ۲۰۰۵ و ۵.۵ میلیارد کاربر در سال ۲۰۲۵ رسید، انرژیهای پاک نیز از پایهای بسیار کوچک به رشد انفجاری رسیدهاند.
در دهه ۲۰۱۰، انرژی خورشیدی و بادی هنوز گران و باتریها در مقیاس بزرگ غیرعملی بودند، اما در دهه ۲۰۲۰، با کاهش قیمتها، افزایش ظرفیت تولید و پیشرفت فناوری، این منابع به گزینهای اقتصادی، قابل اعتماد و فراگیر تبدیل شدهاند. سرمایهگذاری در سوختهای فسیلی در حال کاهش و پرریسک شدن است، در حالی که انرژیهای پاک در حال جذب سرمایههای بیسابقه هستند. پیشبینیهای رسمی درباره رشد انرژی خورشیدی بارها کمتر از واقعیت بودهاند.
اگرچه مسیر پیشرو هنوز نیازمند تلاش، سیاستگذاری هوشمندانه و مقابله با منافع تثبیتشده است، اما شواهد نشان میدهند که بزرگترین و سریعترین تحول انرژی در تاریخ بشر آغاز شده و در حال شتاب گرفتن است. انکار این واقعیت، چشمپوشی از آیندهای است که همین حالا در حال شکلگیری است.
نظر شما