به گزارش خبرگزاری ایمنا، محمدعلی ایزدخواستی امروز _چهارشنبه بیستوششم شهریور_ در جلسه هیئت رئیسه مجمع شهرهای تاریخی ایران اظهار کرد: در کنار جلسات قانونی که بر اساس اساسنامه باید برگزار شود و رعایت آن الزامی است، بنابراین باید برنامهای نیز داشته باشیم که بتواند علاوه بر انتقال تجربیات اصفهان در حوزه حفاظت و نوسازی بافتهای تاریخی، از راهکارها و پیشنهادهایی که شهرداران سایر شهرها ارائه میدهند نیز بهرهمند شویم.
وی افزود: ذات مجمع شهرهای تاریخی ایران بر محور یاددهندگی و یادگیرندگی شکل گرفته است و این امر یکی از ارکان مهم سیاستگذاریهای شهری محسوب میشود؛ اصفهان حدود هفت سال پیش به عضویت شبکه جهانی شهرهای یادگیرنده درآمد و از آن زمان مقوله یادگیری و یاددهی بهعنوان محور اصلی سیاستهای شهری در حوزه میراث و تاریخ دنبال شده است.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان تاکید کرد: اظهارنظرهایی که در چنین نشستهایی صورت میگیرد، باید در راستای حفاظت از بافتهای تاریخی باشد که در همین چارچوب بدون مقدمه به یکی از مهمترین پروژههای اصفهان یعنی «تخت فولاد» اشاره میکنم و این مجموعه تاریخی که پیشینه آن به دوران پیش از اسلام بازمیگردد، یکی از ارکان هویت فرهنگی و اجتماعی اصفهان محسوب میشود.
ایزدخواستی گفت: در این مکان حتی پیامبران بنیاسرائیل نیز مدفون هستند و از دیرباز بهعنوان یک زیارتگاه و محل رجوع مردم شناخته شده است، بنابراین تخت فولاد نه فقط یک گورستان تاریخی، بلکه محل کنشهای اجتماعی و آئینی مردم در طول قرون متمادی بوده است.
وی با بیان اینکه تصمیمگیریهای مدیریتی در دهه ۶۰ منجر به توقف دفن در تخت فولاد شد، اضافه کرد: از سال ۱۳۶۳ به بعد دفن در این مجموعه متوقف و موجب شد حضور مردم در این مکان کاهش یابد و در پی این تصمیم، تخت فولاد بهتدریج به کانون آسیبهای اجتماعی و جرم و جنایت تبدیل شد که از سال ۱۳۷۵ مدیریت شهری اصفهان تصمیم گرفت به این مجموعه ورود پیدا کند و رویکردی نوین در حفاظت و احیای آن اتخاذ شود.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان خاطرنشان کرد: این اقدام با دو محور اصلی صورت گرفت؛ نخست جلوگیری از نابودی و تخریب آثار معماری ارزشمند و دوم احیای جایگاه اجتماعی تخت فولاد در زندگی مردم است.
ایزدخواستی گفت: در همین راستا مرکز فرهنگی تخت فولاد شکل گرفت تا علاوه بر حفاظت از بناها، کارکردهای فرهنگی، پژوهشی و گردشگری نیز به این پهنه تاریخی بازگردد و تجربه ما نشان داد که حفاظت از بافت تاریخی تنها از طریق اقدامات فیزیکی و مرمتی محقق نمیشود، بلکه نیازمند ترکیب با حفاظت اجتماعی است؛ سیاستی که در چهار سال گذشته در سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان به طور جدی دنبال کردیم، همین پیوند میان مرمت فنی و حفاظت اجتماعی بوده است.
وی با مرور تاریخچه سازمانهای نوسازی شهری در ایران افزود: نخستین سازمان نوسازی شهری در سال ۱۳۴۷ در تهران شکل گرفت و مأموریت اصلی آن رسیدگی به بافتهای فرسوده بود و در سال ۱۳۵۴ نیز با توجه به نیازهای ویژه بافتهای تاریخی، موضوع بهسازی به وظایف این سازمان اضافه شد.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان تاکید کرد: تجربه تهران موجب شد که در اصفهان نیز نخستین سازمان نوسازی و بهسازی شهری ایجاد شود و این سازمان در سطح عالی و با ریاست استاندار فعالیت میکرد و طی بیش از پنج دهه گذشته مسئولیت مرمت آثار تاریخی را بر عهده داشته است.
ایزدخواستی گفت: اگرچه طی سالهای گذشته فعالیتهای متعددی در زمینه مرمت آثار انجام شد، اما در چهار سال اخیر تلاش کردیم حفاظت اجتماعی را در کنار مرمت فنی قرار دهیم که این رویکرد به شدت در صیانت از فضاهای تاریخی مؤثر بوده است و به عنوان مثال، در تخت فولاد با ایجاد یک مرکز فرهنگی و تمرکز فعالیتهای پژوهشی و رویدادهای اجتماعی، موفق شدیم پیوند دوبارهای میان مردم و این مکان تاریخی برقرار کنیم و همین حضور مردم تضمینکننده حفاظت پایدار از تخت فولاد شد.
وی با ارائه آماری از پروژههای مرمتی انجامشده در تخت فولاد ادامه داد: در دو سال گذشته ۲۰ تکیه تاریخی مرمت شده است، هرچند این پروژهها از نظر هزینه مالی در مقایسه با پروژههای عمرانی بزرگ چندان پرهزینه نیستند، اما به دلیل حساسیتهای فنی و زمانبر بودن، ارزش و اهمیت بسیار بالایی دارند.
حفاظت از بافتهای تاریخی نیازمند یک مدیریت چابک و مستقل است
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان خاطرنشان کرد: به عنوان نمونه مرمت یک بنا ممکن است حدود یک و نیم میلیارد تومان هزینه داشته باشد و ماهها به طول انجامد، در حالی که یک پروژه عمرانی بزرگ با چندین برابر بودجه در مدت کوتاهی به نتیجه میرسد و بنابراین باید توجه داشت که حفاظت از میراث تاریخی یک فعالیت پرزحمت، اما حیاتی است.
ایزدخواستی با تأکید بر اهمیت دانش فنی در مرمت بناهای تاریخی گفت: بعضی از بناهای تخت فولاد در معرض آسیبهای ناشی از هوازدگی و رطوبت هستند و ترکیب عوامل بیرونی و داخلی همچون رطوبت صعودی ناشی از بارندگی و رطوبت جبری از بالا، موجب آسیب جدی به این آثار میشود.
وی افزود: برای حفاظت از این بناها نیازمند دانش فنی ویژه و کنترلهای دورهای مستمر هستیم و سازمان نوسازی و بهسازی با ترکیب فعالیتهای فنی و حضور دائمی مرکز فرهنگی توانسته است هرگونه آسیب احتمالی را در اسرع وقت رصد و برطرف کند.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با اشاره به جایگاه معنوی و عرفانی تخت فولاد تاکید کرد: این مجموعه تاریخی همواره محل حضور عارفان و صوفیان بوده است. در دوره ایلخانی جریان تصوف در کشور توسعه یافت و تخت فولاد به یکی از مراکز مهم این جریان تبدیل شد و شخصیتهای برجستهای همچون بابا رکنالدین در این مکان مدفون هستند و گنبد ایلخانی آرامگاه وی نمونهای ارزشمند از معماری پنجضلعی است که جایگاه ویژهای در تاریخ معماری ایران دارد.
وی افزود: تخت فولاد نه تنها یک گورستان تاریخی، بلکه یک میراث زنده اجتماعی و معنوی است و بهعنوان مثال، بیش از صد سال است که خوانساریها در این مکان مراسم دعای ندبه برگزار میکنند که این سنت که نسل به نسل منتقل شده، امروز بهعنوان میراث ناملموس نیز شناخته میشود. چنین آیینهایی حضور مردم را در این فضا تضمین کرده و به حیات اجتماعی آن تداوم بخشیده است.
ایزدخواستی با اشاره به تجربههای مشابه در دیگر شهرهای تاریخی گفت: برای نمونه در سفر به یزد مشاهده کردم که چگونه برخی از بافتهای تاریخی این شهر به اقامتگاههای گردشگری تبدیل شدهاند و مردم محلی نسبت به این تغییر واکنشهای متفاوتی نشان دادهاند و این تجربه نشان میدهد که مطالعات اجتماعی دقیق برای شناخت نگرش مردم و تحلیل کارکردهای اجتماعی بافتهای تاریخی ضروری است. تنها با این شناخت میتوان سیاستهای موفقی برای احیا و حفاظت تدوین کرد.
وی خاطرنشان کرد: حفاظت از بافتهای تاریخی نیازمند یک مدیریت چابک و مستقل است؛ ایجاد مراکز فرهنگی محلی، جلب مشارکت مردم، ترکیب اقدامات فنی با سیاستهای اجتماعی و استقرار یک ناحیه ویژه تاریخی میتواند ضامن بقای این میراث ارزشمند باشد و تخت فولاد نمونهای موفق از این سیاست در اصفهان است و تجربه آن میتواند برای سایر شهرهای تاریخی کشور نیز الگو باشد.
نظر شما