به گزارش خبرگزاری ایمنا، موسیقی ایرانی، که آن را موسیقی ردیفی یا دستگاهی نیز مینامند، یکی از عمیقترین میراثهای هنری و معنوی ایران است. این موسیقی از هزاران سال پیش تاکنون، در آئینها، جشنها، سوگواریها و حتی لحظههای فردی زندگی حضور داشته و تا امروز توانسته جایگاه خود را در میان فرهنگهای جهانی حفظ کند.
ردیف و دستگاهها؛ شاکله موسیقی ایرانی
هسته اصلی موسیقی ایرانی بر «ردیف» استوار است؛ ردیف مجموعهای از قطعات و گوشهها است که سینهبهسینه میان استادان و شاگردان منتقل شده و اکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو نیز به ثبت رسیده است. ردیف دربرگیرنده دستگاهها است؛ دستگاههایی که هر یک اقلیمی صوتی و عاطفی میآفرینند.
موسیقی ایرانی هفت دستگاه اصلی دارد؛ شور که پرکاربردترین دستگاه، همراه با حالوهوایی اندوهگین و عاطفی است.
ماهور که یادآور شادی و طراوت، همسنگ ماژور در موسیقی غربی است.
سهگاه، دستگاهی تأثیرگذار که آمیزهای از غم و امید را منتقل میکند.
چهارگاه که پرشور و پرتحرک و مناسب بیان هیجان و حماسه است.
نوا آرام، متین و همراه با حالتی تفکرآمیز است.
همایون، آمیخته با لطافت و اندوه، نزدیک به شور اما با رنگی متفاوت است.
راستپنجگاه دستگاهی کمیابتر از دیگر دستگاهها و شناختهشده به پیچیدگی و شکوه خاص خود است.
هر دستگاه نیز خود از مجموعهای از «گوشهها» تشکیل شده که مانند واژگان یک زبان، امکان بیان احساسات متنوع را فراهم میکند.
سازها؛ صداهایی که روایت میکنند
سازهای ایرانی، زبان بیکلام این موسیقیاند. کمانچه با صدای نافذش روایتگر غم و شادی است. تار سیمهای کوهستان و دشت را مینوازد. سنتور با ضربههای چکشهای کوچک خود بارانی لطیف بر جان شنونده میریزد. نی اما، با صدایی سوزناک و عارفانه، روح را به سفر درونی فرا میخواند. این سازها نه تنها ابزار موسیقی، بلکه حاملان تاریخ و فرهنگ این سرزمیناند.
موسیقی و پیوند با شعر
یکی از ویژگیهای ممتاز موسیقی ایرانی، همنشینی ناگسستنی آن با شعر فارسی است. تصنیفها و آوازهای بسیاری بر پایه اشعار حافظ، سعدی، مولوی و دیگر بزرگان ساخته شدهاند. بدینسان، شنونده در کنار موسیقی، با عمیقترین لایههای اندیشه و احساس فارسی نیز روبهرو میشود.
حضور در آئینها
موسیقی ایرانی تنها در تالارهای کنسرت خلاصه نمیشود. از نوای تعزیه در محرم گرفته تا نغمههای نوروزی، از لالاییهای مادران تا آوازهای کار و تلاش، همه نشانی از این موسیقیاند. حتی کسانی که اصطلاحات تخصصی چون «چهارگاه» یا «سهگاه» را نمیشناسند، با فضای عاطفی آنها زندگی کردهاند.
موسیقی امروز؛ میان اصالت و نوگرایی
در سالهای اخیر، بسیاری از هنرمندان کوشیدهاند تا ضمن وفاداری به ریشههای سنتی، زبان موسیقی ایرانی را با نیازهای زمانه پیوند دهند. همکاری با ارکسترهای مدرن، ترکیب با موسیقیهای جهان و خلق آثار تلفیقی، از جمله مسیرهایی است که آهنگسازان و نوازندگان پیمودهاند. با این همه، اساس و ستون اصلی این هنر همان دستگاهها و ردیفهای کهن است که همچنان پابرجا مانده است.
میراثی زنده و جهانی
ثبت ردیف موسیقی ایرانی در یونسکو، تنها یادآوری این نکته است که موسیقی ایرانی، میراثی زنده است؛ هنری که از دل قرنها گذشته و هنوز در کوچهها، محافل و کلاسهای آموزش موسیقی جاری است. این حضور مداوم، تضمین میکند که موسیقی ایرانی نه به عنوان یادگاری موزهای، بلکه به مثابه هنری زنده و پویا به حیات خود ادامه خواهد داد.
موسیقی ایرانی، زبانی است برای بیان بیواسطه احساسات انسانی؛ هنری که در عین پیچیدگیهای علمی، ساده و روان بر دل مینشیند. این موسیقی، همچون رودخانهای بیانتها، از گذشته میآید، امروز را سیراب میکند و به آینده میرود.
نظر شما