به گزارش خبرگزاری ایمنا، مذاکرات سیاسی ایران و اروپا بار دیگر به نقطهای حساس رسیده است، نقطهای که سرنوشت قطعنامه ۲۲۳۱، آینده برجام و حتی مسیر سیاست خارجی ایران را تحتتأثیر مستقیم خود قرار داده است، پس از تماسهای تلفنی جمعه شب وزرای خارجه ایران و کشورهای اروپایی، معاونان وزارت خارجه سهشنبه در ژنو پای میز مذاکره نشستند، کاظم غریبآبادی و مجید تختروانچی از طرف ایران روبهروی مدیران سیاسی سه کشور اروپایی قرار گرفتند.
غریبآبادی در توییتی کوتاه اما پرمعنا، بار دیگر بر پایبندی ایران به دیپلماسی تأکید کرد و گفت: «اکنون زمان آن است که سه کشور اروپایی و شورای امنیت انتخاب درستی انجام دهند و به دیپلماسی زمان و فضا بدهند.» جملهای که بسیاری آن را همسویی تهران با پیشنهاد روسیه برپایه تعویق مشروط مکانیسم ماشه دانستند.
پیشنهاد روسیه روی میز
در همان روزها خبر رسید که مسکو پیشنویس قطعنامهای را آماده کرده که بر اساس آن، قطعنامه ۲۲۳۱ برای شش ماه تمدید میشود، مشروط به اینکه مکانیسم ماشه از دستور کار خارج شود. یک منبع مطلع تأکید کرده این طرح از مرحله پیشنویس عبور کرده و اکنون یکی از محورهای اصلی گفتوگوهاست.
این در حالی است که عباس عراقچی و علی لاریجانی پیشتر تأکید داشتند «تمدید ۶ ماهه همراه با سایه تهدید مکانیسم ماشه» برای ایران پذیرفتنی نیست، اما اضافه شدن شرط حذف این مکانیسم در پیشنهاد روسیه، فضای جدیدی برای دیپلماسی ایجاد کرده است.
شروط اروپا و خط قرمزهای ایران
اروپا در این دور از مذاکرات، سه شرط اصلی را مطرح کرده:
-
بازگشت بازرسان آژانس به ایران.
-
تعیین تکلیف ذخایر اورانیوم غنیشده با درصد بالا (که رسانهها آن را ۴۸۰ کیلو اعلام کردهاند).
-
بازگشت ایران به گفتوگوهای غیرمستقیم با آمریکا.
ایران اما موضع متفاوتی دارد، مقامهای کشور بارها گفتهاند در حالی که آژانس حملات اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران را محکوم نکرده و حتی همکاریهایی با فعالیتهای جاسوسی تلآویو داشته، تهران نفعی از عضویت در NPT نبرده است. به همین دلیل، خروج از این معاهده یکی از گزینههای روی میز بهعنوان پاسخ احتمالی به فعالسازی مکانیسم ماشه مطرح شده است.
با این وجود، مسیر بازگشت بازرسان آژانس به طور کامل بسته نیست. رافائل گروسی، دبیرکل آژانس، هم در کنفرانسی تأیید کرده که همکاری با ایران ادامه خواهد داشت و بازرسان دوباره به ایران بازمیگردند. این یعنی اگرچه ایران ادعای وجود ۴۸۰ کیلو اورانیوم غنیشده را نمیپذیرد، اما زمینه برای نظارتهای فنی فراهم خواهد شد.
آمریکا و رؤیای غنیسازی صفر
درباره شرط سوم، یعنی مذاکره غیرمستقیم با آمریکا، موانع بسیار جدی است، واشنگتن همچنان بر سیاست «غنیسازی صفر» پافشاری میکند و حتی تهدید به اقدام نظامی کرده است، طبیعی است که ایران چنین مذاکرهای را که ماهیتش «تسلیم» باشد، نپذیرد. عراقچی هم بارها گفته است: «آنچه غرب با جنگ نتوانسته به دست آورد، با دیپلماسی نیز نخواهد گرفت.»
البته وزیر خارجه ایران به تازگی اعلام کرده تهران مشروط به دریافت تضمینهای امنیتی برپایه خودداری از هرگونه اقدام نظامی، آماده گفتوگوهای غیرمستقیم است. به این ترتیب، توپ اکنون در زمین غرب افتاده و باید دید آیا شروط اروپا و آمریکا واقعی است یا تنها بهانهای برای سوزاندن میز مذاکره.
تاکتیک اروپا؛ فشار تا لحظه آخر
ارتباطات تلفنی عراقچی با وزرای خارجه آلمان، فرانسه، انگلیس و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشان داد که اروپا قصد ندارد به سمت تنش کامل حرکت کند. اما تأکید مداوم آنها بر مکانیسم ماشه به عنوان ابزار فشار سیاسی نشان میدهد که تا دقیقه ۹۰ نیز دست از این تاکتیک برنمیدارند. در واقع اروپا بیش از آنکه به دنبال فعالسازی فوری این سازوکار باشد، میخواهد آن را همچون شمشیر بالای سر ایران نگاه دارد تا امتیازهای بیشتری بگیرد.
تنها ابزار دیپلماسی مذاکره نیست
حمیدرضا غلامزاده، کارشناس مسائل بینالملل در گفتوگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به تماس تلفنی اخیر سیدعباس عراقچی، با وزرای خارجه کشورهای تروئیکای اروپا اظهار کرد: عراقچی به صراحت هشدار داده است که رفتن به سمت فعالسازی مکانیسم ماشه غیرقانونی بوده و تبعات جدی خواهد داشت.
وی افزود: طبق سازوکار برجام، اروپاییها از نظر حقوقی امکان استفاده از این مکانیزم را ندارند، حتی روسیه در نامهنگاریهای رسمی سال گذشته بارها تاکید کرده است که کشورهای اروپایی به دلیل خروج آمریکا از برجام، چنین حقی را از دست دادهاند، بنابراین هرگونه طرح این موضوع در شورای امنیت مبنای حقوقی ندارد.
کارشناس مسائل بینالملل تصریح کرد: اکنون تنها هفت روز تا ماه اکتبر باقی مانده و ریاست دورهای شورای امنیت به روسیه خواهد رسید، البته رئیس شورا میتواند در دستور کار قرار گرفتن موضوع را تعلل کند، اما توانایی جلوگیری کامل از طرح آن را ندارد. با این حال تشخیص ورود پرونده به دستور کار بر عهده رئیس شورا است و تجربه گذشته نیز نشان داده که امکان جلوگیری از اقدامات غیرقانونی وجود دارد.
غلامزاده خاطرنشان کرد: مشکل اصلی ما در حال حاضر تعلل و مواضع متناقض وزارت امور خارجه است، در حالی که روسیه به صراحت تأکید میکند اروپاییها حق فعالسازی مکانیسم ماشه را ندارند، برخی اظهارات مقامات داخلی از جمله عراقچی گاهی ضد و نقیض است و این موضوع به ضرر منافع ملی تمام میشود.
وی با اشاره به دور جدید مذاکرات ژنو در سطح معاونین وزارت امور خارجه افزود: وزارت خارجه باید بر مبنای قانون اقدام راهبردی مجلس، رفتار خود را تنظیم کند، این قانون به طور شفاف محدودیتهایی در همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی تعیین کرده است، اما برخی رویکردهای وزارت خارجه نشان میدهد که این قانون به صورت کامل اجرا نمیشود و گاهی به بهانه تصمیم شورای عالی امنیت ملی تضعیف میشود.
کارشناس مسائل بینالملل اضافه کرد: این رفتار دوگانه موجب میشود اروپاییها و آژانس تصور کنند که میتوانند با فشار بیشتر، ایران را وادار به عقبنشینی کنند. در حالی که استفاده نکردن از ظرفیتهای قانونی کشور یا ناشی از نداشتن اعتماد به نفس و اعتقاد به منافع ملی است یا اینکه برخی در وزارت خارجه تنها به دنبال امتیاز دادن به طرف مقابل هستند.
غلامزاده تاکید کرد: تنها ابزار دیپلماسی مذاکره نیست. وزارت خارجه باید از ظرفیتهای حقوقی و بینالمللی نیز استفاده کند. تجربه نشان داده است که وقتی ایران بر مواضع قانونی خود پافشاری کرده، همچون ماجرای پایان محدودیتهای تسلیحاتی، توانسته از حقوق خود دفاع کند.
وی گفت: با استناد به حقوق بینالملل میتوان به صراحت اعلام کرد که اروپاییها امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند. وزارت خارجه باید قاطعانه این موضع را پیگیری کند و اجازه ندهد بیعملی یا مواضع متناقض، منافع ملی کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
قاطعیت جواب میدهد
در نهایت تجربه بارها نشان داده است که قاطعیت در چارچوب حقوق بینالملل نتیجهبخشتر از مواضع متزلزل و دوپهلوست. اروپاییها به طور اساسی حق توسل به مکانیسم ماشه را از دست دادهاند و تردید یا انفعال داخلی تنها آنها را به فشار بیشتر تشویق میکند، وزارت خارجه باید روشن و بیابهام، بر مبنای قانون و منافع ملی، اعلام کند که ایران از موضع ترس مذاکره نمیکند و ابزارهای گوناگونی برای مقابله با فشارها در اختیار دارد، هرگاه تهران بر خطوط قرمز خود پای فشرده، توانسته دست بالا را در میدان دیپلماسی داشته باشد؛ امروز نیز راهی جز بازگشت به همان صلابت وجود ندارد.
نظر شما