به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشست «کارکردهای اجتماعی مسجد» همزمان با هفته تشکلهای اجتماعی و مشارکتهای مردمی و در آستانه روز جهانی مسجد به همت خبرگزاری شبستان و پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران روز گذشته _چهارشنبه بیست و نهم مرداد_ در محل ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار شد.
نشست «کارکردهای اجتماعی مسجد» با حضور و سخنرانی شخصیتهایی چون حجت الاسلام علی ملانوری، رئیس ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور؛ حبیبالله بوربور، رئیس مجمع خیرین کشور؛ علیرضا آتشک، مشاور رئیس سازمان بهزیستی کشور و مدیرعامل شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه؛ حجتالاسلام عباس غلامرضازاده، مشاور کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران و امام جماعت مسجدجامع الزهرا (س)؛ یاسر تک فلاح عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و امام جماعت مسجد حضرت زینب (س)؛ سینا عصاره نژاد دزفولی؛ مدیرگروه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
حجت الاسلام علی ملانوری در این نشست اظهار کرد: ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور به عنوان یکی از نهادهایی که در حوزه مسجد فعالیت میکند و به جهت آنکه در قرارگاه ملی مسجد عضو است، تلاش دارد که به کارکردهای اجتماعی مساجد بیش از پیش توجه کند.
جایگاه ممتاز قرارگاه ملی مسجد
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به جایگاه ممتاز قرارگاه ملی مسجد، افزود: طبق مأموریتی که در قرارگاه ملی مسجد تعریف شده است، امام جماعت مسجد توسط حوزه علمیه تأمین میشود، بحث مهارت افزایی و آموزش امام جماعت برعهده، سازمان تبلیغات اسلامی و کنشگری مسجد مانند امنیت و امداد اجتماعی بر عهده بسیج است، همچنین بحث سخت افزاری و پشتیبانی از مساجد با سازمان اوقاف و امور خیریه و راهبری کلان هم توسط شورای سیاستگذاری ائمه جمعه انجام میشود.
وی افزود: اخیراً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم عضو این قرارگاه شده است که مسئولیت آن در استانها با ستادهای کانونهای فرهنگی هنری مساجد و در تهران با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واسط میان دولت و مسجد و شأن فعالیت عمومی این وزارتخانه در مسجد است.
شناسایی ۱۰ هزار مسجد محله محور
رئیس ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور با اشاره به اهتمام رئیس جمهور به بهره برداری از ظرفیت مساجد در زمینه اجتماعی گفت: در جنگ ۱۲ روزه به همت اعضای قرارگاه ملی مسجد ۱۰ هزار مسجد در کشور شناسایی شدند که میتوانند محوریت محلات را برعهده داشته باشند، بسیاری از مساجد در بحرانهای مختلف فعالیتهای گستردهای انجام میدهند که لازم است این فعالیتها اطلاع رسانی شود.
وی ادامه داد: اینکه احداث مساجد بین راهی و در جادهها در کاهش تصادفات تأثیر گذاراست و یا مسجدی در آزادی زندانیان جرایم غیرعمد فعالیت داشته و یا مسجدی (مسجدجامع گلشن گرگان) برای ۱۵ هزار دانش آموز بی بضاعت نوشت افزار و ملزومات مدرسه تهیه میکند و یا در ایام جنگ، با حضور نمازگزاران پررونق بوده، نکتهای است که نباید از آن غافل بود.
حجت الاسلام و المسلمین ملانوری با اشاره به اینکه به تعبیر مقام معظم رهبری مسجد خانههای خدا و مردم است، اظهار کرد: اگر مسجد محلی برای رفع حوائج مردم شد، به طور قطع با حضور مردم رونق وپرجمعیت میشود. از طرفی مسجد در کنار کارکردهای سیاسی، عبادی، آموزشی و تربیتی، کارکرد اجتماعی و نیکوکاری هم دارد.
وی با اشاره به فعالیت حدود ۲۸ هزار کانون فرهنگی هنری در کشور تصریح کرد: فعالیتهای فرهنگی، هنری این مراکز توانسته در جذب نوجوانان و جوانان به مسجد مؤثر باشد، اما ضرورت دارد که ارتباط مؤسسات خیریه و مراکز نیکوکاری با مساجد را تقویت کنیم و همکاری مساجد با مجمع خیرین نیز پررنگ شود و نسبتی میان مساجد و مجمع خیرین برقرار شود تا مسجد تجلیگاه خدمت رسانی به خانوادههایی که مشکلاتی دارند، شود.
بنابراین گزارش حبیبالله بوربور، در این نشست گفت: مسجد مکان عبادت بوده است و در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی مسجد برای عبادت و بهره برداری از کارکردهای متنوع آن ساخته شده است، در خارج کشور از مسجد استفاده مطلوبی صورت میگیرد. اما در کشور ما از مساجد برای تشریفات و کارهای سیاسی استفاده میشود که باید برای آن فکری شود و در این زمینه ستادی تشکیل گردد.
رئیس مجمع خیرین کشور ادامه داد: سالها پیش که با مقام معظم رهبری دیداری داشتیم، رهبری فرمودند که کشور باید اسلامی باشد و برای این موضوع باید فکری کرد، به نظرمان آمد که با ایجاد مساجد بین راهی بتوان در این زمینه گامی برداشت به همین جهت ساخت مساجد بین راهی را در دستور کار قرار دادیم و در مرحله اول در کمتر از شش ماه ۱۰ مسجد بین راهی ساخته شد که این اقدام سالها ادامه یافت و در آن مقطع که با زلزله جنوب خراسان هم مواجه شدیم حدود ۱۰۰ مسجد در آن منطقه بنا کردیم. در ساخت این مساجد بحث شبانه روزی بودن مسجد و خودکفایی اقتصادی را هم مورد توجه قرار دادیم.
تأثیرات مساجد بین راهی در کاهش تلفات جادهای
وی با اشاره به تأثیرات مساجد بین راهی در کاهش تلفات جادهای گفت: طبق گزارشی که چندسال پیش نیروی انتظامی اعلام کرد گفته شد که ۳۵ درصد تصادفات و مرگ و میر مسیر نیشابور تا مشهد کاهش یافته است، علت آن هم حضور مسافران در مساجد بین راهی و اقامه نماز بود که موجب شده بود خواب آلودگی آنها کاهش یابد.
بوربور بر لزوم ساخت و تقویت مساجد بین راهی تاکید کرد و گفت: میتوان با تعامل و همکاری با سرمایه گذاران ساخت مساجد بین راهی را دنبال کرد زیرا در امنیت جادهها و نیز کاهش تصادفات اثرگذاری بسیاری دارد.
در ادامه این نشست حجت الاسلام و المسلمین «عباس غلامرضازاده» بر لزوم توجه به کارکردهای اجتماعی مسجد اشاره کرد و گفت: در این زمینه در وهله اول ما باید مساجد را به خوبی بشناسیم و ظرفیتهای آن را شناسایی کنیم، تا پس از آن برای تقویت کارکردهای اجتماعی مسجد برنامه ریزی نمائیم.
مشاور کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر و امام جماعت مسجد جامع الزهرا (س) بیان کرد: مسجد اولین و آخرین پایگاه اصیل اسلام و محل اجتماع زنان، جوانان و نوجوانان است، الگوی ما نیز مسجد دوره پیامبر اکرم (ص) است که به مسجد تراز شهرت داشته است، در واقع مسجد تراز مسجدی است که محل آموزش است به این معنا که وظایف آموزش و پرورش را در مقیاس مسجد عملیاتی میکند.
وی با اشاره به اینکه مسجد محل عبادت و انس با پروردگار، محل رسیدگی به مشکلات مستضعفان و افراد گرفتار است، افزود: مسجد میتواند وظایف فعلی کمیته امداد امام خمینی (ره) و بهزیستی را در مقیاس محله دنبال کند، محل تصمیمات مهم و جلسات اثرگذار و حل اختلافات و نزاع باشد و کارکردهای دستگاه قضائی را پیگیری کند، از طرفی محل انسجام بخشی اجتماعی باشد که ازذیل آن کمکهای اجتماعی انجام شود و وظایف هلال احمر در بحث امداد و بحران را انجام دهد و یا در بحث امربه معروف و نهی ازمنکر، فعالیتهای خیریهای، دستگیری از محروم فعال باشد.
امداد اجتماعی یکی از کارکردهای مهم مسجد است
وی ادمه داد: یکی از موضوعاتی که در مسجد جامع الزهرا (س) که بنده امام جماعت آن هستم، دنبال میشود، آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد است که در این زمینه ارتباط خوبی با ستاد دیه کشور برقرار شده است که آنها افراد را به ما با نوع گرفتاری هایشان معرفی میکنند و این مشکلات با نمازگزاران مسجد مطرح میشود، در دو و سه سال اخیر حدود ۲۰ زندانی از این طریق آزاد شده است.
طرح «مسجد مدرسه» یکی از طرحهای موفق است
مشاور کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر ابرازکرد: کارکرد اجتماعی مسجد یکی از کارکردهای مهم است که از این طریق میتوان برای گسترش و تقویت ارتباطات اجتماعی و ارتقای فرهنگ و حل مسائل اجتماعی نقش آفرینی کرد، بنابراین با تقویت کارکردهای اجتماعی مسجد میتوان خانههای خدا را محل تجمع، همبستگی اجتماعی و اجرای برنامههای متنوع برای سنین مختلف کرد.
حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا زاده اظهار کرد: در جامعه، مساجدموفقی هستند که با دریافت مجوز از وزارت آموزش و پرورش از مقطع پیش دبستانی تا مقطع ابتدایی ومتوسطه اول و دوم به صورت تخصصی فعالیت دارند و یا طرح «مسجد مدرسه» یکی از طرحهای موفق است که با مجوز آموزش و پرورش کلاسهای درس در مساجد برگزار میشود و در هنگام نماز نیز دانش آموزان در صفهای نماز جماعت مسجد شرکت و از برنامههای تربیتی آن هم بهره مند میشوند.
وی پشتیبانی و کمک به نیازمندان را یکی دیگرکارکردهای مساجد دانست و تصریح کرد: در حال حاضر خیریههای بسیاری هستند که شاید ثبت هم نشدهاند اما فعالیتهای گستردهای انجام میدهند، ما شاهد بودیم که در ایام کرونا کمکهای مومنانه در مساجد به صورت وسیع انجام میشد و سبدهای کالا در مناسبتهای مذهبی و بحرانها توسط مساجد توزیع میشد که اینها نشان ازتقویت کارکردهای اجتماعی مسجد در جامعه دارد.
بنابراین گزارش، در ادامه این نشست، حجت الاسلام و المسلمین دکتر یاسر تک فلاح به تأثیرات اجتماعی مسجد در جامعه اشاره کرد و گفت: آنچه که در مورد کارکرد مسجد در حوزه اصلاح میتوان به آن اشاره کرد، عملکرد و تأثیر در جامعه را نقش و کارکرد میگویند، براساس این تعریف این سوال مطرح است که تأثیر مسجد در جامعه چیست؟ و عملکرد مسجد به لحاظ اجتماعی چه میباشد؟ و تأثیراتی که مسجد به لحاظ اجتماعی میتواند داشته باشد، کدام است؟
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و امام جماعت مسجد حضرت زینب (س) ادامه داد: اگر واژه خود مسجد را بخواهیم واکاوی به لحاظ مفهوم شناسی داشته باشیم، آنچه که در اصلاح آمده است مسجد را «المکان الموقوف علی کافة المسلمین» مینامند اولاً اینکه مسجد وقف است و مکانی برای همه مسلمین برای نماز خواندن است.
وی به ارکان مسجد اشاره کرد و گفت: مکان، اهل مسجد، اقوال و افعال مسجد و غایت مسجد ارکان خانههای خدا است، غایت مسجد بر اساس آیات قرآن کریم یعنی شکل گیری جامعه اسلامی، حفظ و تربیت جامعه، تشکیل امت برای عبادت خدا است. ما اگر بخواهیم به مؤلفه کارکردهای مسجد توجه کنیم باید یک اتفاقی رقم بخورد و آن ساماندهی جبهه مردمی مسجد محور است. مساجد پایگاه عملیات محور هستند که در صدر اسلام و اوایل انقلاب اسلامی هم این ظرفیت را در آن دیدیم، مردم در جایگاه عملیات هستند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: موضوع بعد هویتهای ارزشی است که در مسجد به آن پرداخته میشود، اگر ما بخواهیم نظام سازی مسجد محور مبتنی بر جبهه مردمی داشته باشیم، سه جبهه و نهاد را میتوان در نظر گرفت یک نهاد مردمی، دوم نهادهای میانی (همانند انقلابی، نخبگانی)، و سوم نهاد حاکمیتی.
مسجد در حوزههای سلامت، معیشت و امنیت و تربیت ورود یابد
حجت الاسلام تک فلاح خاطر نشان کرد: اگر تقویت نهاد مردمی را در مساجد دنبال میکنیم باید مسجد در حوزههای سلامت، معیشت و امنیت و تربیت ورود یابد. از طرفی در بخش جبهه مردمی آنچه که مهم است، تقویت و پرداختن به بحث خانواده است، آنچه که در جامعه خانواده محور میتوان به آن پرداخت ارتباط خانواده با مسجد، ارتباط خانواده با جامعه و افزایش باروری و تکریم و احترام سالمندان است و در این حوزهها مسجد باید تأثیرگذاری داشته باشد.
این گزارش میافزاید: در ادامه این نشست علیرضا آتشک، در مورد سازمانهای مردم نهاد و کارهای خیرخواهانه در دنیا گفت: سازمانهای مردم نهاد با چند ویژگی غیر دولتی بودن، غیرانتفاعی بودن و غیرسیاسی بودن شناخته میشوند، یعنی از مردم برای مردم. در کشورما ۳۰ هزار سازمان مردم نهاد ثبت شده است که ازچهار مرجع وزارت کشور، بهزیستی و ناجا و وزارت وزرش و جوانان مجوز فعالیت دریافت کردهاند و ۱۰ هزار خیریه نیز تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) فعالیت میکنند و در واقع خیرین به عنوان حلقههای میانی در این خیریهها مشغول فعالیت هستند. امروز یک سوم مدارس کشور توسط شبکه خیریه ساخته میشود و مؤسسه خیریه محک ۴۵ هزار کودک سرطانی را ساماندهی میکند.
مشاور رئیس سازمان بهزیستی کشور و مدیرعامل شبکه ملی مؤسسات نیکوکاری و خیریه افزود: اگرکل بودجه سازمانهای مردم نهاد در دنیا را محاسبه کنیم، چهارمین اقتصاد دنیا را تشکیل میدهند وچنین ظرفیتی برای حل مسائل اجتماعی میتواند مؤثر باشد. مساجد هم جز این سازمانهای مردم نهاد هستند که به صورت دواطلبانه کارهای برزمین مانده کشورها را انجام میدهند.
وی بیان کرد: در حال حاضر متأسفانه از مساجد بهره برداری مناسبی نمیشود و بسیاری از مساجد اثرگذاری که باید داشته باشند را ندارند، حدود ۷۰ هزار مسجد در کشور فعالیت میکنند در حالی که با توجه به کارکردهایی که مساجد دارند و نیز با موقوفاتی که در آنها است، میتوانند بیشتر در جامعه اثرگذارباشند.
میزان نزدیکی مساجد ما به نگاه شهید حاج قاسم سلیمانی
وی بر لزوم فراهم کردن زمینه حضور همه اقشار و سلایق در مسجد تاکید کرد و گفت: این سوال مطرح است که در مساجد ما چقدر نگاه شهید حاج قاسم سلیمانی مورد توجه است و مساجد چقدر توانستهاند در جذب گروههای سنی مختلف به مسجد موفق عمل کنند.
بنابراین گزارش، سینا عصاره نژاد دزفولی نیز در این نشست گفت: در مورد موضوع و مسائل مسجد در حکمرانی نظام جمهوری اسلامی کم توجهی صورت گرفته است تا وقتی که نقطه شروع و اولویت را درست انتخاب نکنیم به اهداف مدنظر دست نمییابیم. بنده مسائل مساجد را متقدم تر از کارکرد اجتماعی آن می دانم.
مدیرگروه دین، ارشاد اسلامی و اوقاف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی گفت: اگر به تاریخ تمدن اسلامی نگاه کنیم نهاد دین و نهاد مسجد یک نهاد غیر قابل اغماض در جوامع اسلامی بوده است. غیرممکن است که در مکتوبات شرق شناسان نگاه کنیم و ببینیم که آنها به نهاد دین و مسجد، وقف، علم دینی نپرداخته باشند و حتماً بخشی از کارشان مربوط به این حوزهها است، امروز ما وقتی واکاوی در این زمینه انجام میدهیم، باید ببنیم که چه چیزی موجب شده است، نهاد دین به نهاد غیر قابل اغماض در تمدن اسلامی تبدیل شده است. البته با شکل گیری انقلاب اسلامی این شعار که میخواهیم نهاد دین به جایگاه وحکمرانی که قبلاً داشته است برگردانده شد، تقویت شد.
نحفیف بودن قوانین مرتبط با مسجد
وی افزود: اما در حال حاضر باید یک ارزیابی صورت گیرد که کوششهای سیاستگذرانه و قانون گذرانه انقلاب اسلامی در ۴۳ سال گذشته موجب شده است که جایگاه حکمرانی نهاد دین و نهادهای دینی را تثبیت کند یاخیر؟ ما وقتی که قوانین و مقرارت حوزه مسجد در سطح کلان و سطح میانی نگاه میکنیم، میبینیم نهاد مسجد قوانین و سیاستهایش نحیف است و اصلاً گویا چنین ظرفیتی (مسجد) در کشور وجود ندارد و یا نهاد اصلاً مسئله یا مسائلی ندارد.
بنابراین گزارش، درادامه این نشست مرتضی طاهریان با اشاره به تاریخچه تأسیس ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور از سال ۱۳۷۱ با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: مأموریت اصلی ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور در حوزه فرهنگ و هنر است اما مساجد از دیرباز سنخیت و قرابتی با حوزههای اجتماعی هم داشتهاند و با توجه به مأموریت کانونهای مساجد که فعالیت در حوزه فرهنگ و هنر است میبینیم که فعالیتهای اجتماعی هم در مساجد با وجود آنکه به آنها مأموریت تعریف نشده است دنبال میشود.
فعالیت ۹ هزار کانون فرهنگی هنری در رواق همدلی
مشاور رئیس ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور بیان کرد: مجموعه فعالیتهای ستادهماهنگی کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور در سه شبستان (فرهنگ، هنر و نورآوری) و ۱۲ رواق ساماندهی شده است که یکی از رواقهای رواق همدلی است که عمده فعالیتهای اجتماعی بچههای مسجد و کانونهای فرهنگی هنری در این رواق انجام میشود. طبق آمار بیش از ۹ هزار کانون فرهنگی هنری مسجد از میان ۲۸ هزار کانون به صورت خودجوش در این رواق فعالیت دارند.
طاهریان خاطرنشان کرد: البته در دوره مدیریت جدید و با توجه به اقتضائات کشور و نگاه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اتفاقاتی که در قرارگاه ملی مسجد رخ داده است، پررنگ شدن فعالیتهای اجتماعی مساجد مورد توجه قرار گرفته است از طرفی با توجه به اینکه طبق قانون هفتم مسجد محوری در محلات برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرارگرفته شده و ماهم در این زمینه ورود کردهایم.
نظر شما