به گزارش خبرگزاری ایمنا، پویایی در دوران سالمندی به معنای حفظ تحرک جسمی، ذهنی و اجتماعی است و این ویژگی نهتنها از تحلیل تواناییهای فردی جلوگیری میکند، بلکه موجب افزایش کیفیت زندگی، امید به آینده و احساس مشارکت در جامعه میشود؛ سالمندان پویا به طور معمول کمتر دچار افسردگی، اضطراب یا احساس انزوا میشوند و توانایی بیشتری در مدیریت چالشهای روزمره دارند.
فعالیتهای ذهنی مانند مطالعه، حل جدول، یادگیری مهارتهای جدید یا مشارکت در بحثهای گروهی، نقش مهمی در حفظ عملکرد شناختی دارد و پویایی ذهنی موجب تقویت حافظه، تمرکز و انعطافپذیری روانی میشود، همچنین سالمندانی که ذهن خود را فعال نگه میدارند، کمتر در معرض زوال عقل و اختلالات شناختی قرار میگیرند و احساس کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند.
استقلال در سالمندی به معنای توانایی تصمیمگیری، انجام امور شخصی و حفظ کنترل بر زندگی است و این استقلال، عزتنفس و کرامت فرد را حفظ و از وابستگی غیرضروری جلوگیری میکند و سالمندانی که استقلال خود را حفظ میکنند، احساس ارزشمندی بیشتری دارند و روابط اجتماعی سالمتری برقرار میکنند، در واقع استقلال نشانه خودکفایی مطلق نیست، بلکه نشانه توانمندی در تعامل با محیط و دیگران است.
طراحی مناسب محیط زندگی، نقش مهمی در حفظ استقلال و پویایی سالمندان دارد و خانههایی با نور کافی، مسیرهای ایمن، ابزارهای کمکی و دسترسی آسان به امکانات، امکان حرکت آزادانه و بدون خطر را فراهم میکند، همچنین فضاهایی که امکان تعامل اجتماعی، فعالیتهای گروهی و مشارکت در تصمیمگیری را فراهم میکند، موجب تقویت حس تعلق و پویایی سالمند میشود.
استقلال به معنای تنهایی نیست / در عین حفظ استقلال، سالمندان باید ارتباط خود با دیگران را حفظ کنند
مجتبی ناجی، روانشناس و مشاور خانواده با تاکید بر ضرورت حفظ و ارتقای سلامت روانی، عاطفی و جسمانی در دوران سالمندی به خبرنگار ایمنا میگوید: به طور معمول، استقلال و وابستگی یکی از موضوعاتی است که در هر سنی باید مورد توجه قرار گیرد و اگر به سمت استقلال مطلق گام برداریم و از وابستگی فاصله بگیریم، احساس ناامنی و نداشتن تعلق ممکن است افراد را درگیر کند.
وی با بیان اینکه استقلال به معنای تنهایی افراد نیست و زمانی که از استقلال سالمندان صحبت میشود، مقصود این نیست که سالمند تمام فعالیتهای خود را عهدهدار شود و به هیچ فردی نیازی نداشته باشد، میافزاید: به طور کلی، در عین حفظ استقلال، سالمندان باید ارتباط خود با دیگران را حفظ کنند.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه اگر وابستگی به افراد دیگری وجود دارد، این وابستگی متقابل است، تصریح میکند: حتی دیده میشود که بسیاری از فرزندان به والدین خود وابستگی زیادی دارند و این موضوع به ویژه در عرصه استقلال مالی بیشتر دیده میشود و والدین بیشتر اوقات حمایتگر فرزندان خود و جوانان از نظر مالی هستند.
ضرورت خودمدیریتی داشتن سالمندان / سالمندان را با مراقبتهای نادرست وابسته نکنید
ناجی با بیان اینکه موضوع استقلال سالمندان ابعاد گستردهای دارد و فراتر از استقلال مادی است، ادامه میدهد: تا حد امکان، سالمندان باید امور شخصی خود را خود انجام دهند و خودمدیریتی داشته باشند، اما افرادی که از سالمندان مراقبت میکنند، به حساب دلسوزی خود، ممکن است اموری که خود سالمندان توان انجام آنها را دارند را انجام دهند.
وی با بیان اینکه انجام تمام امور برای سالمندان باعث میشود که به تدریج سالمند به آنها وابسته شود و نیاز داشته باشد این فعالیتها را برای او انجام دهند، میگوید: در واقع باید تا حد امکان وابستگی در امور فردی و شخصی را به تأخیر بیاندازیم و مشاهده میشود که بیشتر سالمندان، خودیاری و استقلال شخصی را دارند.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه وابستگی در سالمندانی که در سنین بالاتری زندگی میکنند، بیشتر میشود، اضافه میکند: فرزندان و افرادی که از سالمندان حمایت و مراقبت میکنند باید توجه داشته باشند که باید وابستگی را تا حد امکان به تأخیر بیندازند و تا زمانی که خود سالمند توان انجام فعالیتی را دارد، خود او عهدهدار انجام آن فعالیت شود.
استقلال اجتماعی به سالمند اجازه میدهد مرزهای شخصی خود را حفظ کند / داشتن روابط اجتماعی پویاتر با حفظ استقلال در دوران سالمندی
سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه استقلال در دوران سالمندی نقش حیاتی در حفظ عزتنفس، هویت فردی و سلامت روان دارد، به خبرنگار ایمنا میگوید: افراد سالمند با حفظ توانایی تصمیمگیری و کنترل بر زندگی خود، احساس ارزشمندی و رضایت بیشتری تجربه میکنند و وابستگی بیش از حد به دیگران میتواند منجر به احساس بیکفایتی، افسردگی و انزوای روانی شود و استقلال یک نیاز عملی، عاطفی و روانی عمیق به شمار میرود.
وی با بیان اینکه افراد سالمندی که استقلال خود را حفظ میکنند، به طور معمول روابط اجتماعی پویاتری دارند، میافزاید: این افراد قادر هستند در فعالیتهای اجتماعی شرکت، ارتباطات خود را مدیریت و نقش فعالی در خانواده و جامعه ایفا کنند و این مشارکت اجتماعی، از انزوا جلوگیری و حس تعلق را تقویت میکند؛ استقلال اجتماعی همچنین به سالمند اجازه میدهد تا مرزهای شخصی خود را حفظ و از روابط ناسالم دوری کند.
روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه ورزش منظم، تغذیه مناسب و تحریک ذهنی از مهمترین عوامل حفظ استقلال در سالمندی است، تصریح میکند: فعالیتهایی مانند پیادهروی، یوگا یا تمرینات تعادلی میتواند توان جسمی و حرکتی را تقویت کند، همچنین مشارکت در بازیهای فکری، مطالعه و یادگیری مهارتهای جدید به حفظ عملکرد شناختی کمک میکند و این اقدامات علاوه بر حفظ استقلال عملکردی، حس کنترل و انگیزه را نیز افزایش میدهند.
سالمندان را در انجام امور تشویق و حمایت کنید / چگونه استقلال در سالمندان را تقویت کنیم؟
طاهری با اشاره به اینکه محیط فیزیکی سالمند باید به گونهای طراحی شود که ایمنی، راحتی و دسترسی را فراهم کند، ادامه میدهد: استفاده از ابزارهای کمکی مانند عصا، واکر یا نصب دستگیره در حمام و پلهها میتواند خطر سقوط را کاهش دهد و خانههایی با نور مناسب، کفپوشهای غیرلغزنده و چیدمان سادهتر، امکان حرکت آزادانه و مستقل را فراهم میکند و این نوع طراحی محیطی، استقلال را تسهیل میکند و اضطراب ناشی از وابستگی را کاهش میدهد.
وی با اشاره به اینکه مراقبان و اعضای خانواده باید به جای انجام همه کارها برای سالمند، او را در انجام امور تشویق و حمایت کنند، میگوید: ایجاد فرصت برای انتخاب، مشارکت در تصمیمگیری و احترام به ترجیحات فردی، حس استقلال را تقویت میکند و مراقبت حمایتی به معنای ایجاد تعادل بین کمکرسانی و حفظ خودمختاری است که این رویکرد، سالمند را توانمند میسازد و از وابستگی غیرضروری جلوگیری میکند.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه استقلال در سالمندی تنها حفظ تواناییهای گذشته نیست، بلکه فرصتی برای رشد، کشف و معنا یافتن در مرحلهای جدید از زندگی است، اضافه میکند: بسیاری از سالمندان با حفظ استقلال، به فعالیتهای داوطلبانه، آموزش دیگران یا حتی خلق آثار هنری میپردازند و این نوع استقلال فعال، کیفیت زندگی را ارتقا میدهد و الگویی الهامبخش برای نسلهای جوانتر نیز فراهم میآورد.
مراقبت از سالمندان نباید به معنای حذف نقش فعال آنها در زندگی باشد و مراقبان و خانوادهها باید با رویکردی توانمندساز، سالمند را در انجام امور تشویق کنند، نه اینکه تمام کارها را بهجای او انجام دهند؛ حمایت مؤثر شامل احترام به ترجیحات فردی، مشارکت در تصمیمگیری و فراهمسازی منابع لازم برای حفظ استقلال است و این نوع مراقبت، هم کرامت سالمند را حفظ میکند و هم از فرسودگی مراقبان جلوگیری خواهد کرد.
جامعه باید زیرساختهایی فراهم کند که سالمندان بتوانند در آن فعال، مستقل و مشارکتجو باقی بمانند و خدمات حملونقل مناسب، مراکز فرهنگی و ورزشی، برنامههای آموزشی و فرصتهای داوطلبانه، همگی در حفظ پویایی سالمندان مؤثر است، همچنین سیاستگذاریهای اجتماعی باید بر اساس اصل توانمندسازی سالمند طراحی شوند و مراقبت منفعلانه در این سیاستگذاریها مورد توجه فرار نگیرد.
روابط انسانی، بهویژه در دوران سالمندی، نقش حیاتی در حفظ سلامت روان و اجتماعی دارند و سالمندانی که در ارتباط با خانواده، دوستان یا گروههای اجتماعی هستند، احساس تعلق، امنیت و معنا را تجربه میکنند، پویایی اجتماعی، از طریق گفتوگو، مشارکت در فعالیتهای جمعی و تعامل بیننسلی، موجب کاهش احساس تنهایی و افزایش رضایت از زندگی میشود.
سالمندی نباید بهعنوان پایان فعالیتها تلقی شود، بلکه میتواند مرحلهای برای رشد، انتقال تجربه و خلق معنا باشد و بسیاری از سالمندان با حفظ پویایی و استقلال، در آموزش، مشاوره، هنر یا فعالیتهای داوطلبانه نقشآفرینی میکنند و این مشارکت فعال، نهتنها زندگی خود آنها را غنیتر میسازد، بلکه الگویی الهامبخش برای نسلهای جوانتر فراهم میکند.
به طور کلی، سالمندی فعال، پلی میان تجربههای گذشته و مشارکتهای امروز است و فرد در این دوران میتواند با حفظ استقلال، در تصمیمگیریهای شخصی و اجتماعی نقشآفرین باشد و پویایی در این دوره نهتنها به معنای حرکت جسمی، بلکه نشانهای از زندهبودن ذهن، ارتباط انسانی و امید به آینده است و حمایت هوشمندانه از سالمندان باید بر پایه توانمندسازی باشد تا کرامت انسانی در هر مرحله از زندگی حفظ شود.
نظر شما