به گزارش خبرگزاری ایمنا، نظامهای آموزشی، در مسیر ارتقا سطح یادگیری و توسعه توانمندیهای دانشآموزان، با چالشهایی ساختاری و رفتاری روبهرو هستند که افت تحصیلی یکی از مهمترین آنها است. این پدیده، نهتنها سطح دانش و مهارتهای فردی را کاهش میدهد، بلکه موجب تضعیف انگیزه تحصیلی و فاصله گرفتن دانشآموزان از مسیر رشد هدفمند میشود.
بررسیهای آموزشی و روانشناختی نشان میدهد عوامل محیطی نقش بنیادینی در شکلگیری افت تحصیلی دارند. محیط خانواده، کیفیت تعاملات مدرسهای، تأثیر همسالان، و شدت استفاده از ابزارهای دیجیتال، همگی شرایطی را رقم میزنند که ممکن است مانع تمرکز، ثبات روانی و پیشرفت علمی دانشآموز شوند. نبود حمایت اجتماعی، ضعف در زیرساختهای آموزشی و فشارهای نابرابر در محیط یادگیری، بخشی از این معادله پیچیده را تشکیل میدهند.
نقش خانواده، بهعنوان نخستین محیط تربیتی کودک و نوجوان، در شکلگیری نگرش تحصیلی و عاطفی بسیار اثرگذار تلقی میشود. چگونگی تعامل اعضای خانواده، سطح گفتگوهای روزمره و میزان توجه به فعالیتهای آموزشی دانشآموز از جمله عواملی هستند که میتواند بر نوع انگیزش تحصیلی و کیفیت تمرکز ذهنی آنها اثر بگذارد. در مواردی، وجود تنشهای میانفردی یا نبود انسجام در فضای خانه، با افت در علاقهمندی دانشآموز به فرایند یادگیری همزمان دیده شده است.
در محیط آموزشی نیز کیفیت تعامل میان دانشآموز و نظام مدرسه در شکلگیری تجربه تحصیلی او نقش دارد. شیوههای ارزشیابی، سبک تدریس معلمان، نحوه دسترسی به منابع آموزشی و ساختار ارتباطی میان عوامل مدرسه، از جمله متغیرهایی هستند که میتواند موقعیت روانی و شناختی دانشآموز را تحت تأثیر قرار دهد و فقدان تناسب میان نیازهای یادگیری فردی و سازوکارهای موجود آموزشی، در بعضی موارد با احساس سردرگمی و افت مشارکت علمی همراه بوده است.
نقش عوامل محیطی در افت تحصیلی دانشآموزان
علیرضا فروتن، کارشناس روانشناسی و کارشناس ارشد مشاوره مسیر شغلی با اشاره به اهمیت افت تحصیلی دانشآموزان و عوامل مؤثر بر آن به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: از عوامل محیطی مؤثر بر افت تحصیلی دانشآموزان میتوان به مواردی همچون مشکلات خانوادگی، مشکلات محیط آموزشی، فشار همسالان و تأثیر تکنولوژی و حواسپرتی ناشی از آن اشاره کرد، همچنین ایجاد سبک زندگی سالم دانشآموزی و توجه به سه مؤلفه اساسی خواب، تغذیه و تحرک با بهرهگیری از نظرات متخصصان و همراهی والدین، میتواند در پیشگیری و کاهش افت تحصیلی اثربخش باشد.
وی با اشاره به تأثیر مشکلات خانوادگی افزود: تنشها و مسائل موجود در محیط خانواده میتواند بر روحیه و عملکرد تحصیلی دانشآموزان تأثیرگذار باشد، همچنین نبود حمایت عاطفی یا اقتصادی از سوی خانواده از دیگر عواملی است که میتواند به افت تحصیلی دانشآموز منجر شود.
کارشناس روانشناسی با تاکید بر اهمیت امکانات محیط آموزشی بر بهبود یادگیری دانشآموزان ادامه داد: عواملی همچون دسترسی محدود به منابع آموزشی و کمکآموزشی، کمبود یا حتی فقدان مشاوران در فضای آموزشی، نبود تنوع در فعالیتهای آموزشی متناسب با نیازهای دانشآموزان، همچنین کیفیت آموزش و شیوه تدریس معلمان، همگی نقش مؤثری در موفقیت تحصیلی دارند؛ معلمان، با بهرهگیری از روشهای تدریس مناسب، شیوه سنجش متناسب با محتوای درسی، و سبک ارتباطی سازنده با دانشآموزان، میتوانند نقش بسزایی در کاهش افت تحصیلی ایفا کنند.
فروتن با بیان اینکه در محیطهایی با جو تحصیلی مثبت، دانشآموزان به یادگیری و پیشرفت ترغیب میشوند، عنوان میکند: در مقابل، ایجاد جوهای منفی ممکن است منجر به احساس ناامیدی، بیانگیزگی و در نهایت افت تحصیلی شوند و از سوی دیگر، فشار همسالان میتواند موجب شود دانشآموز به جای تمرکز بر تحصیل، توجه خود را معطوف به فعالیتهای غیرتحصیلی، از جمله تفریحات یا رفتارهای نامناسب کند که در برخی موارد نیز، برای جلب توجه یا پذیرش در جمع همسالان، دانشآموز از تلاش تحصیلی فاصله میگیرد و به رفتارهایی روی میآورد که با اهداف آموزشی او در تضاد است.
وی با اشاره به تأثیر تکنولوژی بر حواسپرتی دانشآموز که موجب به کاهش یادگیری و افت تحصیلی میشود، اضافه کرد: استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی، مواجهه با بمباران اطلاعاتی و حضور مداوم در شبکههای اجتماعی، میتواند توجه دانشآموزان را از فرایند تحصیل منحرف کرده و زمینهساز افت تحصیلی شود.
در بررسی علل افت تحصیلی دانشآموزان، ترکیبی از عوامل خانوادگی، مدرسهای، روانی و اجتماعی بهچشم میخورد که هر یک بهنوعی در شکلگیری تجربه یادگیری اثرگذار است. تعاملات درون خانواده، سبک ارتباط والدین با فرزندان و فضای عاطفی خانه نیز میتواند زمینهساز نوع نگرش و انگیزش تحصیلی دانشآموزان باشد. در همین راستا، وضعیت مدرسه، ساختار آموزشی، و مناسبات موجود میان معلمان و دانشآموزان نیز نقش مهمی در تقویت یا تضعیف عملکرد تحصیلی ایفا میکند.
افزون بر این، عوامل محیطی همچون فشار همسالان، مصرف بیرویه رسانههای دیجیتال و مواجهه با مسائل هویتی در سنین نوجوانی، بر وضعیت روانی و تمرکز ذهنی نوجوانان موثرند. افت تحصیلی در چنین بستری، تنها یک پدیده آموزشی نیست بلکه بازتابی از تعامل میان نظامهای تربیتی، روانشناختی و فرهنگی است که باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد؛ تحلیل این متغیرها، زمینه فهمی چندبُعدی از چالشهای تحصیلی دانشآموزان فراهم میسازد و مسیر را برای گفتوگوی جدیتر در حوزه آموزش و پرورش هموار میکند.
نظر شما