به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از ساینس دیلی، نشریه معتبر Science پس از گذشت نزدیک به ۱۵ سال، سرانجام مقاله معروف به «حیات با آرسنیک» را که زمانی موجی از هیجان و بحث را در میان جامعه زیستشناسی و اخترزیستشناسی ایجاد کرده بود، بهصورت رسمی بازپس گرفت.
این مقاله که در دسامبر ۲۰۱۰ منتشر شد، ادعا میکرد که نوعی میکروب کشفشده در دریاچه مونو در ایالت کالیفرنیا قادر است عنصر سمی آرسنیک را بهجای فسفر در ساختارهای زیستی خود به کار ببرد، ادعایی که در صورت صحت، چارچوبهای بنیادی زیستشناسی را زیر سوال میبرد و میتوانست پیامدهایی بزرگ در جستوجوی حیات فرازمینی داشته باشد، از همان آغاز، بسیاری از دانشمندان نسبت به ادعاهای این مقاله واکنش منفی نشان دادند. شیمیدانان هشدار دادند که پیوندهای DNA مبتنی بر آرسنیک بهشدت ناپایدارند و در محیط آبی بهراحتی تجزیه میشوند. از سوی دیگر، میکروبیولوژیستها، از جمله «رُزی ردفیلد»، نشان دادند که محیط رشد میکروبی مورد استفاده در این آزمایش حاوی مقداری فسفات قابل توجه بوده است؛ عنصری که بهاحتمال زیاد، نیازهای زیستی میکروب را تأمین کرده و موجب شده است که آرسنیک نقش حیاتی ادعاشده را نداشته باشد.
در سال ۲۰۱۱، خود نشریه Science مجموعهای از نقدهای فنی را به همراه پاسخ نویسندگان منتشر کرد. با این حال، تلاشهای مکرر برای بازتولید نتایج مقاله در آزمایشگاههای مستقل طی سالهای بعد ناکام ماند، و یافتههای اولیه بهتدریج اعتبار خود را از دست دادند.
تا مدتها، با وجود نقدهای فراوان، اقدام رسمی برای پس گرفتن مقاله صورت نگرفت، تا اینکه در فوریه ۲۰۲۵، گزارشی از نیویورک تایمز درباره تبعات حرفهای و شخصی انتشار این مقاله برای نویسنده اصلی، فلیسا وولف-سایمون، توجه افکار عمومی و علمی را دوباره به ماجرا جلب کرد.
در پی این فشارها، هولدن تورپ، سردبیر کنونی نشریه Science، در بیانیهای اعلام کرد که سیاستهای مجله تغییر کردهاند؛ بهگونهای که دیگر بهصرف تخلفات یا تقلبهای علمی موجب بازپسگیری نمیشوند، بلکه نبود پشتیبانی کافی دادهها از نتایج اصلی نیز میتواند دلیلی برای چنین اقدامی باشد.
با وجود تصمیم رسمی نشریه، نویسندگان مقاله همچنان بر دادههای خود اصرار دارند، آریل انبار ژئوشیمیدان از دانشگاه ایالتی آریزونا و یکی از نویسندگان مقاله، گفت «اگر قرار باشد بهخاطر اختلافنظر در تفسیر دادهها مقالهای را پس بگیریم، باید نیمی از ادبیات علمی موجود را حذف کنیم.»
این دیدگاه نشان میدهد که هنوز میان نویسندگان و جامعه گستردهتر علمی درباره اعتبار روششناسی تحقیق، شکاف عمیقی وجود دارد.
نمونهای از آزمون و خطای علم
پرونده «حیات با آرسنیک» (با وجود همه انتقادها و شکست در بازتولید) بهعنوان یکی از بحثبرانگیزترین و تأثیرگذارترین پروندههای علمی دو دهه اخیر در حافظه علمی جهان باقی خواهد ماند. این مقاله نمونهای برجسته از فرایند علمی واقعی است؛ فرایندی که در آن حتی فرضیههای نادرست میتوانند الهامبخش تحقیقات جدید شوند، به چارچوبهای فکری شکل دهند، و مسیر علم را تغییر دهند.
ماجرای بازپسگیری مقاله «حیات با آرسنیک» نشاندهنده ذات پویا، اصلاحپذیر و خودنقاد علم است. در جهانی که نیازمند اعتبار علمی و شفافیت است، چنین اقداماتی نهتنها به کاهش اعتماد عمومی منجر نمیشوند، بلکه اعتبار ساختار علمی را تقویت میکنند. این پرونده بار دیگر یادآور میشود که علم، همچون زندگی، مجموعهای از آزمون و خطاها است و حقیقت، در سایهی گفتوگوی علمی و بررسیهای دقیق پدیدار میشود.