به گزارش خبرگزاری ایمنا، زندگی زناشویی یکی از پیچیدهترین و در عین حال مهمترین روابط انسانی است که تأثیر عمیقی بر سلامت روان، رضایت فردی و کیفیت زندگی اجتماعی دارد. در دنیای امروز، زوجها بیش از هر زمان دیگری با فشارها و چالشهای مختلفی روبهرو هستند؛ از تغییرات سریع فرهنگی و اجتماعی گرفته تا مسائل اقتصادی و تکنولوژیکی، که همه این عوامل میتوانند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم بر نحوه برقراری ارتباط، درک متقابل و پایداری زندگی مشترک تأثیرگذار باشند.
با وجود اهمیت این موضوع، بسیاری از زوجین در مسیر زندگی مشترک خود دچار مشکلات ارتباطی میشوند که اگر به موقع تشخیص داده نشود و مهارتهای لازم برای مدیریت آن کسب نگردد، میتواند منجر به کاهش رضایت زناشویی، افزایش تعارضها، فاصلهگیری عاطفی و حتی جدایی شود. این وضعیت، نه تنها به خود زوجین آسیب میرساند، بلکه تأثیرات منفی عمیقی بر فرزندان، خانوادهها و جامعه نیز به جا میگذارد.
بررسیهای علمی و تجربیات روانشناسان نشان میدهد که رمز موفقیت یک زندگی مشترک پایدار، رابطهای است که بر پایههای «رابطه مؤثر» بنا شده باشد. این نوع رابطه شامل توانایی شنیدن فعال، بیان احساسات و نیازها به صورت صریح و محترمانه، ایجاد فضای امن برای گفتوگو و پذیرش تفاوتهاست. زوجهایی که این مهارتها را میآموزند و در زندگی روزمره خود به کار میگیرند، نه تنها در مقابل چالشها مقاومتر میشوند، بلکه به رشد فردی و مشترک دست پیدا میکند.
از سوی دیگر، توجه به این نکته ضروری است که رابطه مؤثر فقط به گفتوگو محدود نمیشود؛ بلکه به عناصری چون تشویق و قدردانی روزانه، حفظ فضای شخصی هر فرد، شوخطبعی و خنده، عذرخواهی و بخشش و همکاری در حل مشکلات نیز نیاز دارد. این مهارتها به ظاهر ساده، اما عمیق، سرمایههای مهمی هستند که با تمرین و آگاهی، کیفیت زندگی مشترک را بهبود میبخشند و زوجها را به هم نزدیکتر میکنند.
در ایران و بسیاری از جوامع، هنوز تابوی مطرح کردن مشکلات خانوادگی و زناشویی وجود دارد و بسیاری از زوجین از مراجعه به متخصصان و مشاوران خودداری میکنند. به همین دلیل، آموزش و ترویج مهارتهای زندگی مشترک، به ویژه از طریق گفتوگوهای تخصصی و علمی، میتواند نقش مؤثری در کاهش بحرانها و ارتقای سلامت خانوادهها داشته باشد.
خبرگزاری ایمنا، با هدف کمک به خانوادهها و ارتقای کیفیت روابط زوجین، فرصتی را فراهم آورده تا با فهیمه ماهرالنقش، روانشناس تربیتی و مدرس دانشگاه، به گفتگو بنشیند. ماهرالنقش با سالها سابقه فعالیت در زمینه روانشناسی خانواده و مهارتهای ارتباطی، به عنوان یکی از چهرههای برجسته در حوزه آموزش زندگی زناشویی شناخته میشود. تخصص و تجربیات وی در مشاوره و آموزش مهارتهای ارتباطی به زوجین، به بسیاری از خانوادهها کمک کرده تا رابطهای سالمتر و مؤثرتر بسازند.
در این گفتوگو، ماهرالنقش به شرح ویژگیهای رابطه مؤثر، ابزارهای گفتوگو و مهارتهای کلیدی مورد نیاز در زندگی مشترک میپردازد. همچنین، راهکارهای عملی برای تقویت ارتباط عاطفی و مهارتهای زندگی زوجی ارائه میدهد و به اهمیت پذیرش تفاوتها، ایجاد فضای شخصی و نقش عذرخواهی و بخشش اشاره میکند. وی همچنین دو کتاب تخصصی و کاربردی را به عنوان منابع پیشنهادی برای زوجها معرفی میکند که میتواند به درک بهتر و بهبود کیفیت روابط آنها کمک کند که میتوانید مشروح آن را در ادامه بخوانید:
ایمنا: منظور از «رابطه مؤثر بین زوجین» چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
ماهرالنقش: با کمال میل و احترام. رابطه مؤثر بین زوجین به معنای برقراری ارتباطی است که در آن هر دو نفر بتوانند به درستی و با احترام کامل، احساسات، نیازها و افکار خود را بیان کنند و از طرف مقابل نیز شنیده و درک شوند. این رابطه فراتر از گفتوگوی روزمره است؛ بر پایه «گوش دادن فعال»، «همدلی»، «اعتماد متقابل» و «احترام» شکل میگیرد، مطالعات متعددی همچون کارهای «جان گاتمن» و همکارانش نشان میدهد زوجهایی که مهارتهای ارتباط مؤثر را دارند، سطح رضایت بالاتری از زندگی مشترکشان گزارش میکنند و کمتر در معرض طلاق یا مشکلات جدی قرار میگیرند. این نوع رابطه به شکلگیری «زبان مشترک» میان زوجین منجر میشود، جایی که سوءتفاهمها به حداقل میرسد، درگیریها به جای تهدید، فرصتی برای گفتوگو و رشد میشود و هر دو احساس میکنند که به طور واقعی دیده و شنیده شدهاند.
ویژگیهای کلیدی این رابطه عبارتند از شنیدن فعال و بدون قضاوت، بیان شفاف احساسات و نیازها بدون اتهامزنی، احترام به تفاوتها و حفظ فضای شخصی هر فرد، اعتماد و امنیت روانی و تعهد به حل مسأله به صورت تیمی. این مولفهها نه فقط کیفیت زندگی زوجین را بهتر میکنند، بلکه بر سلامت روان، تربیت فرزندان و پایداری خانوادهها نیز اثرات مثبتی دارند.
ایمنا: چه موانعی ممکن است در مسیر ایجاد این نوع رابطه وجود داشته باشد؟
ماهرالنقش: بسیاری از مشکلات زوجین ریشه در سوءتفاهمها و نداشتن مهارتهای ارتباطی دارد. عواملی مثل فشارهای کاری، استرسهای مالی، مشغلههای روزمره، استفاده نادرست از تکنولوژی و شبکههای اجتماعی میتوانند بر کیفیت ارتباط تأثیر منفی بگذارند. در بسیاری از موارد، زوجین «شنیدن فعال» را با «شنیدن ساده» اشتباه میگیرند؛ یعنی فقط کلمات را میشنوند اما به احساسات و نیازهای واقعی پشت آن توجه نمیکنند.
در کنار این، ناتوانی در ابراز احساسات به شکلی که طرف مقابل را نرنجاند، استفاده از زبان اتهامی و مقصر دانستن دیگری، و همچنین پنذیرفتن تفاوتهای فردی، موجب ایجاد دیوارهای دفاعی میشود. مطالعات روانشناسی نشان دادهاند که زوجینی که دائم در حالت دفاعی هستند و از پذیرش نقطهنظرهای متفاوت خودداری میکنند، به مرور زمان رابطهشان سرد و پرتنش میشود.
ایمنا: به نظر شما چه راهکارهایی میتواند زوجین را به سمت ایجاد و حفظ این رابطه مؤثر هدایت کند؟
ماهرالنقش: نخستین و مهمترین راهکار، تمرین مهارت گوش دادن فعال است. این یعنی هنگام صحبت کردن همسر، تمام توجهمان را به او معطوف کنیم، نه اینکه در ذهنمان جواب آماده کنیم یا فکرمان جای دیگری باشد. تحقیقات نشان میدهد زوجهایی که میتوانند به خوبی گوش دهند و پیام طرف مقابل را درک کنند.
نکته دوم، استفاده از زبان «من» به جای «تو» است. یعنی به جای گفتن «تو همیشه دیر میآیی» بگوییم «من وقتی منتظر میمانم احساس ناراحتی میکنم». این تغییر ساده ولی اثرگذار موجب میشود طرف مقابل کمتر حالت تدافعی بگیرد و گفتوگو بازتر و سازندهتر شود.
سوم، قدردانی و تشکر روزانه. تحقیقات روانشناسی مثبتگرا نشان داده است که زوجهایی که روزانه حتی در حد یک جمله تشکر ساده ابراز محبت میکنند، کیفیت رابطه و رضایت زناشوییشان به طور چشمگیری افزایش پیدا میکند.
چهارم، اختصاص دادن زمان با کیفیت کنار همدیگر، بدون مزاحمت تلفن همراه یا تلویزیون. حتی یک ساعت در هفته که صرف گفتگو، بازی یا پیادهروی مشترک شود، میتواند تأثیر معجزهآسایی در تقویت پیوند عاطفی داشته باشد. پنجم، استفاده از شوخطبعی و خنده به عنوان یک ابزار مقابلهای برای کاهش تنشها. زوجهایی که با هم میخندند، راحتتر مشکلات را پشت سر میگذارند.
ششم، احترام به تفاوتها و حفظ فضای شخصی هر فرد. مهم است که هر دو نفر به هویت مستقل و علایق طرف مقابل احترام بگذارند و نخواهند که دیگری را تغییر دهند. این موضوع، بلوغ عاطفی و درک متقابل را افزایش میدهد.
هفتم، توانایی عذرخواهی و بخشش. هیچ رابطهای بیخطا نیست، اما زوجهایی که میتوانند اشتباهات را بپذیرند و از هم گذشت کنند، رابطهشان پایدارتر است، و در نهایت، حل مسأله به شکل تیمی، زوجها باید مشکلات را به عنوان دشمن مشترک ببینند، نه یکدیگر را مقصر. این رویکرد همکاری، همدلی و اتحاد را تقویت میکند.
ایمنا: برای عملی کردن این نکات، چه توصیههایی به زوجها دارید؟ آیا تمرین یا فعالیت خاصی هست که بتوانند انجام دهند؟
ماهرالنقش: به عنوان نمونه، تمرین «گوش دادن فعال» را میتوان به صورت ساده اجرا کرد. یک روز در هفته، هر کدام از زوجین ۱۰ دقیقه به صورت متمرکز و بدون وقفه به صحبتهای دیگری گوش دهد و سپس خلاصهای از آنچه شنیده بیان کند. این تمرین موجب میشود که هر دو طرف متوجه شوند چقدر خوب یا بد میشنوند و میتوانند بهتر ارتباط برقرار کنند، همچنین تمرین روزانه «قدردانی کلامی» را توصیه میکنم. حتی نوشتن یک جمله کوتاه تشکر و محبت در یادداشت یا پیامک میتواند اثربخش باشد، ایجاد «زمان با کیفیت» را هم باید جدی گرفت. برای مثال، زوجها میتوانند برنامهای تنظیم کنند که حداقل یک شب در هفته صرف گفتگو یا فعالیت مشترک بدون تلفن همراه باشد، یکی دیگر از تمرینهای مفید، یادگیری و تمرین بیان «احساسات و نیازها به زبان «من» است. میتوانند جملاتی مثل «من احساس میکنم»، «من نیاز دارم» را تمرین کنند تا از زبان اتهامی فاصله بگیرند.
ایمنا: آیا کتاب یا منابع معتبری برای یادگیری بیشتر به زوجها پیشنهاد میکنید؟
ماهرالنقش: کتاب «گذر از تنگنا» یکی از منابع بسیار خوب برای آموزش نحوه عبور از بحرانهای زندگی مشترک است. این کتاب به زبان ساده و کاربردی توضیح میدهد چگونه میتوان چالشها را مدیریت و رابطه را ترمیم کرد، همچنین کتاب «هوش هیجانی بینفردی» که بر مهارتهای ارتباط عاطفی تمرکز دارد، کمک میکند زوجین احساسات خود و طرف مقابل را بهتر درک کنند و روابط عمیقتری بسازند. مطالعه این کتابها به همراه مراجعه به مشاوران متخصص، میتواند کیفیت رابطه را بسیار بهبود بخشد.
ایمنا: به عنوان نکته پایانی، اگر بخواهید توصیه مهم و کلیدی به زوجها داشته باشید، چه میگوئید؟
ماهرالنقش: رابطه مثل یک باغچه است که نیاز به مراقبت روزانه دارد. چند دقیقه وقت گذاشتن برای هم، گفتوگوی صادقانه، قدردانی و همراهی در سختیها آن را تبدیل به پناهگاهی امن میکند، هیچ رابطهای بیعیب و نقص نیست، اما زوجهایی که یاد میگیرند با هم رشد کنند و چالشها را به فرصت تبدیل کنند، موفقتر و شادتر خواهند بود.
نظر شما