به گزارش خبرگزاری ایمنا، رسانههای آزاد، روزنامهها و مطبوعات در هر جامعهای از ارکان توسعه و دموکراسی بهشمار میآید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا، مرور عناوین مطبوعات کشور را بهصورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «ایران امنتر، آرامتر و مقتدرتر» نوشت: «رئیس جمهوری روز گذشته در پیامی به ایرانیان مقیم خارج از کشور، مردم را صاحبان اصلی کشور و قلب تپنده این سرزمین عنوان کرد و با ستودن ایستادگی، حمایت و پشتیبانی همه ایرانیان، به ویژه ایرانیان خارج از کشور از سرزمین و کشور خود، تأکید کرد که «این ایستادگی و حمایت و پشتیبانی امروز سزاوار دیده شدن، شنیده شدن و سپاسگزاری است و قطعاً مسئولیت کارگزاران را بیش از پیش سنگینتر کرده و انتظارات به حقی را ایجاد نموده است.» پیام مسعود پزشکیان که ۲۰ روز پس از توقف جنگ اسرائیل علیه ایران منتشر شد، به نوعی واکنشی است توأم با احترام و قدردانی به ایرانیانی که در هر گوشهای از جهان، بدون هیچ تردید یا دودلی، نه فقط با جنگ تحمیل شده بر کشورمان مخالفت کردند، بلکه از کشور خود حمایت هم کردند.
چنین ایستادگی که پس از سالها افزایش شکاف و برجسته شدن تفاوتها میان ایرانیان صورت گرفت، رویدادی بود که نه تنها شایسته این تحسین و تمجید رئیس جمهوری است، بلکه این رویداد حیرت ملتها و دولتهای دیگر جهان را نیز به دنبال داشت. البته پیام رئیس جمهوری وجوه دیگری هم دارد. این پیام با یادآوری و تشریح چگونگی شروع جنگ آغاز میشود، شکلگیری یکی از کمنظیرترین جلوههای مشارکت عمومی، وفاق و انسجام اجتماعی در تاریخ معاصر ایران را ستایش میکند، از الزامات فردای این وفاق و انسجام و مسئولیتهایی که حالا متوجه مسئولان و تصمیمگیران شده است، میگوید و در نهایت بار دیگر به مسأله سیاست خارجی باز میگردد. در این بازگشت به سیاست خارجی، پزشکیان به ایرانیان خارج از کشور تأکید میکند که جمهوری اسلامی ایران پنجره دیپلماسی را باز نگه داشته و مسیر صلحآمیز را با جدیت دنبال میکند.
یکی از نکات مهمی که مسعود پزشکیان در این پیام با ایرانیان وطن دوست سراسر جهان مطرح کرد، اشاره به این واقعیت بود که «امروز اما فصل جدیدی آغاز شده است.» اما پزشکیان مسئولیت آغازشدن این فصل را بیش از همه مستلزم این واقعیت دانست که «برای گشودن افقهای جدید، باید به گذشته با نگاهی منتقدانه بنگریم.»
متن کامل پیام رئیس جمهوری به شرح زیر است:
ملت آگاه، رشید و موقعیتشناس ایران. در ایامی که کشور ما در معرض آزمونی بزرگ قرار گرفت، مردم به عنوان صاحبان اصلی این کشور، نشان دادند که قلب تپنده این سرزمینند. این ایستادگی و حمایت و پشتیبانی، امروز سزاوار دیده شدن، شنیده شدن و سپاسگزاری است و قطعاً مسئولیت کارگزاران را بیش از پیش سنگینتر کرده و انتظارات به حقی را ایجاد نموده است.
در این حوادث، گرچه فشارهای روانی و مشکلات زیادی بر ملت ما تحمیل شد، اما شاهد شکلگیری یکی از کمنظیرترین جلوههای مشارکت عمومی، وفاق و انسجام اجتماعی در تاریخ معاصر ایران بودیم و ایرانیان داخل و خارج، منتقد و غیرمنتقد همچون یدی واحد در مقابل دشمن متجاوز ایستادگی و اراده خود را بر دشمن تحمیل کردند. در این میان آرامش، خردورزی و صلابت رهبر انقلاب از روز نخست جنگ تحمیلی برای شکلگیری یک بسیج ملی در مبارزه با متجاوزان، سرمایه بالنده و قوامبخش دیگری بود که وحدت نظام اسلامی را به همه ما یادآور شد.
امروز اما فصل جدیدی آغاز شده است. فصلی از امیدآفرینی و حرکت به سوی ایرانی امنتر، آرامتر و مقتدرتر. این راه، تنها با همراهی و همدلی مردم عزیز، با حفظ وفاق ملی و با تکیه بر نیروی جوانی و اندیشههای نو، ممکن خواهد بود.
برای گشودن افقهای جدید، باید به گذشته با نگاهی منتقدانه بنگریم. آنچه ما را به سوی آیندهای بهتر میبرد، بازسازی امید، آمادگی برای یادگیری، تغییر و ساختن مسیری نو با وفاق، همدلی و عقلانیت است.
در شرایط حساس و پرتنش ناشی از حمله رژیم صهیونیستی علیه ایران، یکی از نقاط قابلتوجه و مثبت عملکرد دولت آقای پزشکیان، حفظ آرامش و ثبات در جامعه بود. برخلاف انتظار عمومی که در چنین شرایط بحرانی میتوانست به بینظمی در بازار و اقتصاد منجر شود، دولت توانست مانع از بروز چنین بحرانهایی شود. حتی با وجود اینکه برخی شهروندان شهرهای خود را ترک کردند، باز هم آرامش نسبی در کشور حفظ شد و این نکته گواهی بر مدیریت موفق دولت در این برهه سخت است. عملکرد دولت پزشکیان به گونهای بود که اثرات مخرب و نگرانی ناشی از حملات بیگانه در زندگی روزمره مردم کمتر احساس شد.
همچنین جلسات هیأت دولت منظم برگزار شد تا به امور مردم در شرایط خاص و ویژه جنگ رسیدگی شود. با وجود این، طبیعی است که خسارتهایی به خانهها و مراکز مختلف وارد شده باشد و انتظار میرود دولت و نظام حکمرانی هرچه سریعتر نسبت به جبران این خسارتها اقدام کنند و شرایط را به وضعیت عادی بازگردانند. هر چند خدمات دولت پزشکیان در این مقطع حساس شامل تلاشهای مستمر برای مقابله با اثرات مخرب جنگ، اعم از خسارات وارده به منازل مردم و مراکز حیاتی کشور بود، اما دولت با جدیت پیگیر جبران سریع این خسارات است تا زندگی مردم هر چه سریعتر به حالت عادی بازگردد و آسیبهای جنگ به حداقل برسد. با وجود این دستاوردها، متأسفانه شاهد برخی اظهارات ناپخته و نادرست از سوی برخی افراد هستیم که به نوعی عملکرد دولت و تیم مذاکرهکننده را زیر سوال میبرند.
در شرایط کنونی که کشور با چالشهای متعددی روبهروست، ضروری است تا همه جریانها و افراد مرتبط با سیاستگذاری و تصمیمگیری، بیش از هر زمان دیگری بر حفظ ثبات اقتصادی، آرامش اجتماعی و امنیت ملی تأکید داشته باشند. بیان اظهاراتی که به منزله ایجاد تردید در توانایی مسئولان باشد، نهتنها به نفع کشور نیست، بلکه میتواند به تشدید تنشهای داخلی منجر شود. هیچ دولت مستقری حاضر نیست بهسادگی چنین مسئولیت حساس و پیچیدهای را به جناح رقیب واگذار کند. بنابراین باید اینگونه اظهارات غیرمنصفانه کنار گذاشته شود تا مسیر توسعه و پیشرفت کشور با قوت، همدلی و همافزایی ادامه یابد.»
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «لغو تحریمها چه شد؟» نوشت: «نقطههای خیالی عنوان طرحی بود که ۹ بهمن ۱۳۹۳ پایگاه حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری منتشر کرد. طرحی که با تصویر قدم زدن خارج از چهارچوب مذاکرات محمدجواد ظریف با جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا در ۲۴ دی ۱۳۹۳ در خیابانهای لوزان سوئیس ساخته شده بود. این طرح واکنشی به اقدام غیرموجه آقای ظریف آن هم درست یک هفته پس از سخنان صریح رهبر انقلاب در نفی دل سپردن به مذاکرات و اعتماد به آمریکا بود: «دستگاه استکبار، دستگاه ترحّم و انصاف و انسانیّت و ملاحظه که نیست؛ هرچه شما عقب بروید، آنها جلو میآیند. فکر اساسی بکنید. فکر اساسی این است که کاری کنید که کشور از اَخم دشمن ضربه نبیند، از تحریم دشمن لطمه نخورد؛ و راههایی هست، کارهایی هست که میشود کرد؛ بعضی را هم کردهاند و موفّق بوده است و جواب داده است؛ میشود کارهایی کرد؛ میشود این حربه را از دست دشمن گرفت، والا اگر چنانچه چشم ما به دست دشمن باشد که «آقا، اگر این کار را نکردی تحریم باقی میماند» [فایدهای ندارد].» رهبر انقلاب از اظهارات گستاخانه مقامات آمریکایی برای حفظ تحریمها علیرغم مذاکرات و در نتیجه عدم اعتماد و اطمینان به آمریکا گفتند و از مسئولان خواستند به مذاکرات دل نبندند: «من معتقدم باید دل را به نقطههای امیدبخش حقیقی سپرد، نه به نقطههای خیالی… نه به نقطههای خیالی! آنچه لازم است این است.»
در دولت آقای روحانی اما دل سپردن به «نقطههای خیالی» روایت هر روزه آن ایام بود. آنها مذاکرات را با هدف «لغو تحریمها» آغاز کردند اما در پایان فعالیتشان، علیرغم تعطیلی و محدودسازی بیسابقه صنعت هستهای، تحریمهای ایران بیش از دو برابر شد تا جایی که محمدجواد ظریف که قرار بود با مذاکره تحریمها را بردارد؛ خودش هم تحریم شد و با دست خالی برگشت! حسن روحانی و دولتمردانش پس از این کارنامه ناموفق به سراغ «نقطههای خیالی» دیگری رفتند. آنها با کتمان و حتی انکار کردن هدف مذاکرات به سراغ ساخت و ساز اهداف و دستاوردهای خیالی برای مذاکرات منتهی به برجام رفتند.
آنها در سخنرانیهای مختلف مواردی مثل «رسوایی آمریکا با برجام» و «شکاف میان اروپا و آمریکا با برجام» را از دستاوردهای برجام لقب دادند. اهدافی که پیشتر هرگز برای مذاکرات هستهای اعلام نشده بودند. دل بستن به این «نقاط خیالی» آنقدر ادامه داشت که دوم خرداد ۱۳۹۷ به سخنرانی حسن روحانی در محضر رهبر انقلاب رسید تا با این تذکر مقام معظم رهبری مواجه شود: «[اگر] به چیزهای کماهمّیّت دلمان را خوش کردیم [ضرر میکنیم]. همینطور که آقای رئیسجمهور گفتند واقعاً آمریکاییها در این قضیّه از لحاظ اخلاقی، از لحاظ حقوقی، از لحاظ آبروی سیاسی در دنیا شکست خوردند؛ خُب بله، آمریکا بیآبرو شد؛ این یک واقعیّتی است و در این تردیدی نیست امّا من میخواهم این را مطرح کنم که آیا ما مذاکره را شروع کردیم برای اینکه آمریکا بیآبرو بشود؟ هدف مذاکره ما این بود؟ ما مذاکره را شروع کردیم برای اینکه تحریمها برداشته بشود -و شما ملاحظه میکنید که بسیاری از تحریمها برداشته نشده…- یا گفته میشود مثلاً بین اروپا و آمریکا شکاف به وجود آمد؛ خب بله، ممکن است یک شکاف ظاهریِ کماهمّیّتی هم بینشان [به وجود آمده]، لکن ما برای این مذاکره نکردیم. ما مگر مذاکره کردیم که بین آمریکا و اروپا شکراب به وجود بیاید؟ ما مذاکره کردیم که تحریم برطرف بشود؛ شروع مذاکره برای این بود، ادامه مذاکره برای این بود؛ و این باید تأمین بشود؛ اگر این تأمین نشد، بقیّه چیزهایی که حاصل شده، ارزش زیادی را نخواهد داشت.»
«نقطههای خیالی» همچنان روایت این روزها هم هست. دولت مسعود پزشکیان بدون توجه به تجربه تلخ دولت حسن روحانی کمابیش همان مسیر را پیش گرفته است. این بار دولت ایران حتی بدون در نظر گرفتن مطالبات بر زمین ماندهاش از آمریکا راضی به نشستن پای میز مذاکرات غیرمستقیم شد که به منزله اعطای امتیازی رایگان به طرف مقابل بود. با این حال هدف پذیرش این مذاکرات نامطلوب از همان ابتدا مشخص بود: «لغو تحریمها».
دور اول مذاکرات ایران و آمریکا با پیشبینی کمک واشنگتن در اجزای حیاتی عملیات علیه ایران، به ارتش دستور آمادهباش داد. طبق سخنان او ۱۰ روز بعد در ۲۷ آوریل (۷ اردیبهشت ۱۴۰۴) یعنی یک روز پس از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا، آنها فرماندهی سنتکام را در جریان حمله به ایران قرار دادند. ۲۲ می (۲ خرداد ۱۴۰۴) یک روز قبل از دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا؛ اسرائیل و آمریکا مانورهای نظامی مشترک برای حمله به ایران را نیز برگزار کرده بودند. آنطور که روزنامه آمریکایی والاستریتژورنال فاش کرد مسئولان آمریکایی و اسرائیلی عمداً خبرهایی را در رسانهها منتشر کردند تا به نظر برسد اختلافات زیادی بین ترامپ و نتانیاهو بر سر ایران وجود دارد؛ اما در واقعیت، رئیسجمهور آمریکا درست همان زمانی که در پستهای شبکه اجتماعی خود از دیپلماسی حرف میزد؛ از حملات اسرائیل باخبر بوده است. نتانیاهو در پایان سفر اخیر خود به آمریکا نیز با تمجید از ترامپ به شبکه نیوزمکس گفت: «ما هرگز در تاریخ دوستی و حامیای مانند رئیسجمهور ترامپ، برای اسرائیل و دولت یهود در کاخ سفید نداشتهایم.» ایجاد شکاف میان آمریکا و اسرائیل با سخنان آقای پزشکیان و کنشهای دیپلماتیک دولت چهاردهم همانقدر واقعی و قابل اعتناست که ادعای دولتمردان روحانی در ایجاد شکاف میان اروپا و آمریکا واقعی و قابل اعتنا بود. با این حساب دولتمردان چهاردهم حتی در خیالبافی هم انسانهای موفقی نیستند؛ اگرچه هزینه این خیالبافی را ایران و ایرانی پرداخت میکند.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود تیتر «دستمان روی ماشه است و با شمشیر بران هوافضا دستان دشمن را قطع میکنیم» را برگزید و نوشت: «رئیس ستادکل نیروهای مسلح با بیان اینکه واقعاً شایسته است که هوافضای سپاه پاسداران را نیروی عزتآفرین بنامیم، گفت: عملکرد این نیرو در طول ۱۲ روز جنگ تحمیلی، بسیار بزرگتر و مهمتر از هر کاری است که تاکنون حتی در دوران دفاع مقدس انجام شده است.
امیر سرلشکر ستاد سید عبدالرحیم موسوی روز گذشته در بازدید از نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که لباس سبز پاسداری برتن کرده بود، گفت: فرصتی پیش آمد تا پس از دوران جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، به دیدار عزیزانمان در نیروی قهرمان هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بیاییم، هم برای عرض خدا قوت و هم برای تشکر و قدردانی از تلاشهای بسیار مهم و تأثیرگذاری که انجام دادهاند.
وی با بیان اینکه واقعاً شایسته است که نیروی هوافضای سپاه پاسداران را نیروی عزتآفرین بنامیم، افزود: به اعتقاد من، عملکرد نیروی هوافضا در طول این ۱۲ روز جنگ تحمیلی، بسیار بزرگتر و مهمتر از هر کاری است که تاکنون حتی در دوران دفاع مقدس انجام شده است، زیرا هیچگاه موجودیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران به این شکل به خطر نیفتاده بود.
رئیس ستادکل نیروهای مسلح تأکید کرد: شمشیر بران نیروی هوافضا موفق شد گردن دشمن را قطع و دستهای تجاوزگر را از سرزمینمان دور کند و من به سهم خودم از همه آنان تشکر میکنم.
سرلشکر موسوی خاطرنشان کرد: آنچه امروز در اینجا مشاهده کردم، هم از نظر عملیاتی شامل روحیههای قوی، چهرههای مصمم و ارادهای راسخ برای ادامه مأموریتهای محکم، مقتدر و پیروزمند بود و هم در بخش سازندگی و تولید دیدم که با سرعت، قدرت و جدیت تمام، بدون کوچکترین تعطیلی، به صورت شبانهروزی مشغول بهکار هستند.
وی اضافه کرد: وقتی این ایمان، عزم، اراده، توانمندی، شجاعت و پایکار بودن را میبینیم، یقین پیدا میکنیم که این فرزندان راستین انقلاب اسلامی، پرچم سرداران بزرگی را که در این حادثه از دست دادیم، به زمین نخواهند گذاشت و قطعاً تا پیروزی نهایی جمهوری اسلامی ایران پیش خواهند رفت. رئیس ستادکل نیروهای مسلح با بیان اینکه خدمت مقام معظم رهبری و فرماندهی معظم کل قوا برای داشتن چنین سربازانی عرض تبریک دارم، گفت: به ملت بزرگ ایران نیز قوت قلب میدهم، تا زمانی که این سربازان شجاع و قدرتمند در صحنهاند، اجازه نخواهند داد امنیت کشور به خطر بیفتد. موسوی تأکید کرد: دشمن هم اگر دوباره مرتکب خطایی شود رزمندگان ما کاملاً آمادهاند تا پاسخی پشیمان کننده و محکمتر از قبل به او بدهند.
حضور سرلشکر موسوی با لباس سبز پاسداری در میان رزمندگان نیروی هوافضای سپاه، فراتر از یک حضور ساده باید ارزیابی کرد. این اقدام نمادین، به دشمنان پیام روشن و قاطعی میدهد که جمهوری اسلامی ایران، با نیروهایی شجاع و آماده در هر زمان، از امنیت ملی خود دفاع خواهد کرد و اگر دشمن بخواهد دوباره مرتکب خطای محاسباتی شود، پاسخ آنها محکمتر از گذشته خواهد بود.
همچنین، برای ملت ایران این پیام مهم دارد که همچنان قدرت و اقتدار دفاعی کشور محفوظ است و هیچ تهدیدی نمیتواند بر عزم و اراده ملت غیور ایران برای حفظ امنیت و تمامیت ارضی این کشور تأثیر بگذارد.
در این بازدید، سردار سیدمجید موسوی فرمانده نیروی هوافضای سپاه با ارائه گزارشی از عملیات وعده صادق ۳ و دستاوردهای آن برای ملت ایران، هماهنگی و همافزایی این نیرو با ستاد کل، قرارگاه مرکزی حضرت خاتم الانبیا و سایر نیروهای مسلح کشور در این رویداد بزرگ تاریخی را تشریح کرد و با اشاره به آمادگیهای عملیاتی و راهبردی این نیرو بیان کرد: به فضل الهی و بر اساس تدابیر ابلاغی «دست بر ماشه» همچنان برای مقابله با هرگونه خطای محاسباتی و ماجراجویی احتمالی مجدد دشمن آماده هستیم.»
روزنامه وطن امروز در صفحه نخست امروز خود تیتر «این هم اوکراین» را برگزید و نوشت: «در جریان کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ برای رقابت با جو بایدن و سپس کاملاً هریس، او بارها به سیاستهای دولت دموکرات در قبال جنگ اوکراین انتقاد کرده بود. ترامپ حمایتهای نظامی و مالی آمریکا از کییف را اقدامی اشتباه و جنگطلبانه میدانست. او بارها اعلام کرده بود اگر در جایگاه رئیسجمهور باقی میماند، جنگ اوکراین هرگز رخ نمیداد و این جنگ را نتیجه مستقیم سیاستهای غلط دموکراتها عنوان میکرد. ترامپ حتی در ادعایی عجیب گفته بود تنها با یک تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین میتواند این جنگ را پایان دهد. با این حال، اکنون در شرایطی قرار گرفته که مشغول اجرای همان سیاستهای دوره بایدن در قبال جنگ اوکراین است؛ سیاستهایی که همچنان در دولت او ادامه دارد و باعث افزایش نگرانیها در میان طرفداران ترامپ شده است؛ نگرانیهایی درباره تداوم جنگ اوکراین، افزایش قیمت نفت و چشمانداز مبهم صلح جهانی. طرفداران ترامپ که این روزها شاهد کنار گذاشته شدن وعدههای انتخاباتی رئیسجمهور محبوب خود یکی پس از دیگری هستند، با نگرانی به این وضعیت مینگرند و احساس فریبخوردگی دارند. در این شرایط پرتنش، ترامپ که اخیراً مواضع متفاوتی در قبال روسیه و شخص پوتین اتخاذ کرده و رو به انتقاد از مسکو آورده است، طبق گزارش رسانههای آمریکایی قرار است بیانیهای علیه روسیه صادر کند. این بیانیه که به گفته نزدیکان او بزودی منتشر خواهد شد، نشاندهنده شکست مذاکرات مسکو - واشنگتن بر سر اوکراین است و حکایت از یک شکست بزرگ دیگر در عرصه سیاست خارجی دولت ترامپ دارد.
رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا اعلام کرده بود قصد دارد روز دوشنبه بیانیهای «مهم» درباره روسیه منتشر کند. این اعلام در شرایطی است که همزمان، واشنگتن در حال آمادهسازی برای ارسال تسلیحات بیشتر به اوکراین از طریق خرید این تجهیزات از سوی متحدان عضو ناتو است. ترامپ نهایتاً دوشنبه ایدهاش درباره روسیه را مطرح کرد. او در گفتوگوی تلفنی با شبکه NBC News بار دیگر از ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به دلیل ادامه حملات نظامی به اوکراین انتقاد کرد. او همچنین پیشبینی کرد مجلس سنای آمریکا بزودی طرحی را با محوریت تحریمهای سختگیرانهتر علیه روسیه تصویب خواهد کرد. این طرح به ابتکار «لیندسی گراهام» سناتور جمهوریخواه و از متحدان نزدیک ترامپ تدوین شده است. رئیسجمهور آمریکا در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد واشنگتن با رهبران ناتو به توافق رسیده است که هزینه تسلیحات آمریکایی ارسالشده به اوکراین را کشورهای عضو ناتو به طور کامل پرداخت کنند. او گفت: «ما سلاحهایی به ناتو ارسال خواهیم کرد و ناتو به طور کامل هزینه آنها را خواهد پرداخت». ترامپ همچنین اظهار داشت از احتمال صدور دستوری از سوی وزیر دفاع (پیت هگست)، مبنی بر توقف ارسال تسلیحات به اوکراین بیاطلاع است. اظهارات ترامپ در شرایطی مطرح شد که پیش از آن، «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا با «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در حاشیه نشست اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسهآن) در کوالالامپور، پایتخت مالزی دیدار و گفتوگو کرده بود. ترامپ همچنین روز دوشنبه اعلام کرد ایالات متحده ارسال تسلیحات به اوکراین را ادامه خواهد داد اما هزینه این تسلیحات توسط ناتو پرداخت خواهد شد. وی تأکید کرد: «ما سلاحهایی به اوکراین میفرستیم و ایالات متحده هزینهای برای آن پرداخت نخواهد کرد. ناتو وظیفه هماهنگی ارسال این تسلیحات را بر عهده خواهد داشت». ترامپ همچنین از تمایل خود برای پایان جنگ اوکراین سخن گفت و اظهار داشت از عملکرد ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه «عمیقاً ناامید» شده است. وی هشدار داد اگر ظرف ۵۰ روز توافقی برای پایان جنگ اوکراین حاصل نشود، آمریکا تعرفههای گمرکی سنگینی بر روسیه اعمال خواهد کرد. رئیسجمهور آمریکا گفت: «امیدوارم مجبور به اعمال تعرفههای بیشتر نشویم اما اگر توافقی شکل نگیرد، تعرفههای ۱۰۰ درصدی بر کالاهای روسیه اعمال میکنیم». وی همچنین از نارضایتی خود از روسیه سخن گفت و افزود: «من اصلاً از روسیه راضی نیستم و از آنها خیلی خشمگینم».
تغییر ادبیات دونالد ترامپ در قبال روسیه و شخص ولادیمیر پوتین را میتوان برخورد او با دیوار سخت واقعیت و در نهایت بازگشت به خانه اول دانست. در یک نگاه کلان، این تغییر موضع، شکست بزرگی برای تحقق وعدههای سیاست خارجی رئیسجمهور پرحاشیه آمریکا به شمار میرود. اما این تنها شکست فرد دمدمیمزاج کاخ سفید نیست؛ پیش از این نیز ترامپ در موضوعات مختلفی همچون جنگ غزه، تلاش برای الحاق گرینلند و کانادا به خاک آمریکا، جنگ تعرفهای و زیر سوال بردن سازمان تجارت جهانی، درگیری مستقیم با یمن و مذاکرات هستهای با ایران شکستهای متعددی را تجربه کرده است. عملکرد ترامپ در قبال این چالشهای سیاست خارجی، با مجموعهای از شکستها، خیانتها، عقبنشینیها و تضاد میان وعده و عمل همراه بوده است. این وضعیت در نهایت به نابودی وجهه بینالمللی آمریکا منجر شده است، به گونهای که حتی متحدان این قدرت غربی نیز اعتماد چندانی به سیاست خارجی آن ندارند و با دیده تردید به مواضع رئیسجمهور آمریکا نگاه میکنند. این مساله بر روابط آمریکا با کشورهای اروپایی نیز سایه انداخته و از سوی دیگر، کشورهای رقیب و دشمن آمریکا نیز در مذاکرات با ترامپ با احتیاط بیشتری رفتار میکنند.
اکنون با تغییر مواضع ترامپ و شکست رویکردهای صلحجویانه او، تنش در اروپا بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. ادامه حمایتهای نظامی واشنگتن از کییف و تقابل آشکارتر آمریکا با روسیه، نهتنها مسیر دیپلماسی را مسدود کرده، بلکه قدرتهای اروپایی را در وضعیتی پرتنش و ناامن قرار داده است. ملتهای اروپا که ابتدا امیدوار بودند با بازگشت ترامپ به کاخ سفید از بار سنگین تبعات اقتصادی جنگ کاسته شود، حالا خود را با تداوم سیاستهای دولت بایدن و حتی رویکردهای تندتر مواجه میبینند. از سوی دیگر، ناکامی ابتکارهای دیپلماتیک کاخ سفید - چه در قالب ارسال واسطه به مسکو، چه نشستهای چندجانبه بدون حضور اوکراین - عملاً راهکارهای صلح را به حاشیه رانده است. در چنین فضایی، روسیه با شدت بخشیدن به حملات خود علیه زیرساختهای اوکراین، عملاً پیام داده حاضر به عقبنشینی نیست و جنگ تا تحقق اهداف کرملین ادامه خواهد یافت. این روند، نهتنها افق پایان درگیری را تیرهتر کرده، بلکه اروپا را به میدان اصلی رویارویی نیابتی میان مسکو و واشنگتن بدل کرده است. بسیاری از تحلیلگران اروپایی اکنون هشدار میدهند اگر این بنبست و فضای تقابلی ادامه یابد، اروپا بیش از پیش در بحران انرژی، رکود اقتصادی و تهدیدات امنیتی فروخواهد رفت؛ وضعیتی که با مواضع جدید ترامپ، امیدها به حلوفصل سیاسی جنگ اوکراین را بسیار کمرنگتر از گذشته کرده است.»
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود تیتر «پروتکل هانیبال؛ امنیت یا فاجعه انسانی؟» را برگزید و نوشت: «نوار غزه طی روزهای اخیر صحنه افزایش چشمگیر درگیریهای نظامی و تحولات امنیتی بوده است. منابع وابسته به اسرائیل از وقوع نبردهای سنگین و بیسابقه میان نیروهای اسرائیلی و گروههای فلسطینی خبر میدهند؛ نبردهایی که با شدت و خشونت بیشتری دنبال میشود و موجب افزایش شمار تلفات و زخمیها شده است.
طبق گزارشهای میدانی، تنها در یکی از این درگیریها یک نظامی اسرائیلی کشته و سه نفر دیگر بهشدت مجروح شدند. تیمهای پزشکی ارتش اسرائیل همچنان در تلاش برای انتقال مجروحان به بیمارستان هستند. در همین حین، جنگندههای اسرائیلی عملیات تخلیه هوایی زخمیها را از غزه به بیمارستان تلهاشومر در اسرائیل انجام دادهاند.
در جریان یکی از این حوادث، تلاش برای ربودن یک نظامی اسرائیلی باعث شد ارتش اسرائیل پروتکل موسوم به هانیبال را فعال کند؛ دستورالعملی امنیتی که به نیروها اجازه میدهد با هر وسیلهای حتی به قیمت جان خود نظامیان یا غیرنظامیان اسرائیلی مانع اسارت سرباز شوند. این پروتکل جنجالی پیشتر نیز در عملیاتهای نظامی علیه غزه و لبنان اجرا شده و همواره با انتقادهای فراوان داخلی و بینالمللی همراه بوده است. کاربرد پروتکل هانیبال بار دیگر سوالات جدی درباره ابعاد اخلاقی و انسانی این سیاست و همچنین میزان شفافیت ارتش اسرائیل در اعلام تلفات و جزئیات عملیاتها را مطرح کرده است. مقامات رسمی اسرائیل همواره از پذیرش رسمی اجرای این پروتکل خودداری کردهاند، اما شواهد متعددی از بهکارگیری آن در عملیاتهای اخیر وجود دارد.
همزمان با تشدید عملیات نظامی، منابع فلسطینی از گلولهباران گسترده توپخانهای و شلیک بمبهای دودزا به محله التفاح و خیابان الجراح در شمال شرق شهر غزه خبر دادند. همچنین تیپهای قسام اعلام کردند که یک خودروی زرهی ارتش اسرائیل را در شمال خانیونس هدف موشک یاسین ۱۰۵ قرار دادهاند و بالگردهای اسرائیلی برای تخلیه مجروحان وارد عمل شدند. طی روزهای اخیر، عملیاتهای گروههای فلسطینی علیه نیروهای اسرائیلی شدت یافته و تنها در یک روز پنج نظامی اسرائیلی کشته و ۱۴ نفر دیگر زخمی شدهاند.»
روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه نخست امروز خود تیتر «پیامدهای جهانی و منطقهای جنگ ۱۲ روزه» را برگزید و نوشت: «در پی جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، اندیشکده بروکینگز با دعوت از گروهی از کارشناسان سیاست خارجی و امنیتی، به بررسی پیامدهای این بحران برای ایران، منطقه و جهان پرداخت. آنچه در ادامه میآید، خلاصهای تحلیلی از دیدگاههای این پژوهشگران است که از زوایای مختلف به ابعاد ژئوپلیتیک، دیپلماتیک و امنیتی ماجرا پرداختهاند.
الیزابت ساندرز، استاد مطالعات امنیت ملی و سیاست آمریکا، تاکید میکند که روند تصمیمگیری در دولت ترامپ، با بینظمی، شعارگرایی و بیتوجهی به نهادهای قانونی مانند کنگره همراه بود. او میگوید نحوه اعلام حمله، پستهای پرهیجان ترامپ در شبکههای اجتماعی، و کنفرانسهای خبری تند وزیر دفاع، به اعتماد جهانی به توان تصمیمسازی امنیتی آمریکا لطمه زده است. در چنین شرایطی، متحدان آمریکا به کارآیی و ثبات دستگاه سیاست خارجی واشنگتن شک میکنند.
شاران گروال، پژوهشگر ارشد سیاستهای خاورمیانه، تاکید میکند که حملات اسرائیل و آمریکا به ایران، درست در میانه مذاکرات و بدون هشدار قبلی انجام شد. این موضوع به بیاعتمادی عمیقتر تهران دامن زد و احتمال بازگشت واقعی ایران به میز مذاکره را کاهش داد. از نگاه تهران، ایالات متحده و رژیم صهیونیستی از مذاکره بهعنوان پوششی برای اقدامات نظامی استفاده کردند. در نتیجه، ممکن است جمهوری اسلامی تنها مسیر تضمین بقای خود را در بازدارندگی هستهای ببیند، نه در توافق.
سامانتا گراس، تحلیلگر انرژی و امنیت جهانی، با اشاره به گمانهزنیها درباره احتمال مسدود شدن تنگه هرمز، یادآور میشود که چنین اقدامی به ضرر مستقیم ایران بود؛ چرا که بخش عمده صادرات نفت ایران و متحدانش نیز از همین مسیر انجام میشود. او معتقد است بازار نفت جهانی با وجود نگرانیهای اولیه، واکنش شدیدی نشان نداد و قیمتها پس از آتشبس در سطحی پایینتر از قبل تثبیت شدند. ایران نیز با درک این واقعیت که انسداد تنگه، فشار اقتصادی محسوب میشود، از تهدیدها فراتر نرفت.
سون، پژوهشگر امنیت انرژی و سیاست چین، تحلیل میکند که چین در این بحران تلاش کرد از ورود به درگیری مستقیم پرهیز کند، اما همزمان بهشدت نگران تأثیر بحران بر جریان نفت از خاورمیانه بود. تحلیلگران چینی معتقدند که هرگونه بستهشدن تنگه هرمز، بیش از آنکه آمریکا یا اسرائیل را تحتتأثیر قرار دهد، آسیبی جدی به واردات انرژی چین وارد میکند. بنابراین، ایران نیز از اتخاذ چنین گزینهای پرهیز کرد. این وضعیت نشان میدهد که وابستگی انرژی چین به منطقه، آسیبپذیر (و نه بحرانی) است.
اندرو یئو، متخصص سیاست آسیا و استراتژی نظامی، یادآوری میکند که همزمان با آغاز درگیریها، آمریکا بخشی از سامانههای دفاعی خود را از کرهجنوبی به خاورمیانه منتقل کرد. این جابهجایی موجب نگرانیهایی در سئول و توکیو شده است. اگر این روند موقت نباشد، بازدارندگی آمریکا در شرق آسیا ممکن است دچار تزلزل شود. درعینحال، واشنگتن از متحدان آسیاییاش میخواهد نقش پررنگتری در تأمین هزینههای دفاع جمعی ایفا کنند.
در نظم جهانی جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، صرفاً یک بحران منطقهای نبود، بلکه محکی بود برای سنجش جایگاه قدرتهای بزرگ در نظم جهانی. برای آمریکا، فرصتی بود برای بازتعریف نقش بازدارندگی خود. برای چین، یادآور محدودیتهای قدرت بدون تعهد راهبردی بود و برای ایران، آزمونی از میزان انزوا، تابآوری و اولویتهای امنیتی. منطقه همچنان در التهاب است، اما این جنگ پیامدهایی فراتر از میدان نبرد برجای گذاشت که سالها تداوم خواهد داشت. درنهایت، این رویداد نه تنها درون مرزهای ایران یا رژیم صهیونیستی، بلکه در تمام معادلات جهانی، بازتابهایی ایجاد کرده که باید بهدقت مورد ارزیابی قرار گیرد.»
نظر شما