تحقق رفاه اجتماعی از طریق تحول خدمات شهری

به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرها در عصر حاضر، به‌عنوان کانون‌های اصلی زندگی جمعیت جهان، نقش بسیار مهمی در تحقق رفاه اجتماعی ایفا می‌کنند. بهبود کیفیت و دسترسی به خدمات شهری همچون مسکن، حمل‌ونقل، آموزش، بهداشت، امنیت و فضای عمومی، نه‌تنها کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز کاهش فقر، نابرابری و افزایش انسجام اجتماعی می‌شود. رفاه اجتماعی در شهرها تنها به توزیع منابع محدود نمی‌انجامد، بلکه مستلزم طراحی و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های جامع و هماهنگ است که بتواند نیازهای متنوع اقشار مختلف جامعه را پاسخگو باشد.

خدمات شهری به‌عنوان شاهرگ حیاتی زندگی در شهرها، باید به‌گونه‌ای توسعه یابند که نه‌تنها کیفیت بالا و پایداری را تضمین کنند، بلکه دسترسی برابر و عادلانه را برای تمام ساکنان فراهم آورند. خدمات متنوعی همچون حمل‌ونقل، بهداشت، آموزش، تأمین آب و انرژی، مدیریت پسماند و فضای سبز نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی ایفا می‌کنند. توسعه این خدمات باید مبتنی‌بر اصول عدالت اجتماعی باشد تا هیچ گروهی به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله فقرا، زنان، کودکان، سالمندان و مهاجران، از دسترسی به امکانات و فرصت‌های شهری محروم نمانند.

برای تحقق این هدف، طراحی خدمات شهری باید به‌گونه‌ای باشد که فرصت‌های برابر برای مشارکت فعال همه گروه‌ها در زندگی اجتماعی و اقتصادی فراهم کند و موانع دسترسی را از میان بردارد. در این مسیر، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین همچون سامانه‌های هوشمند، داده‌کاوی و ارتباطات دیجیتال می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود کیفیت و کارایی خدمات ایفا کند. برنامه‌های اجتماعی هدفمند که نیازهای مخصوص گروه‌های مختلف را مدنظر قرار می‌دهند و مشارکت فعال جامعه محلی در فرایند برنامه‌ریزی و اجرا، کلید موفقیت در ایجاد شهرهایی فراگیر، پایدار و انسانی است که در آن همه شهروندان احساس تعلق و امنیت کنند.

کشورهایی همچون فرانسه و کشورهای اسکاندیناوی، با تخصیص بیش از ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود به خدمات اجتماعی، نمونه‌هایی برجسته در تحقق رفاه اجتماعی از طریق خدمات شهری هستند. این کشورها با ارائه خدمات جامع بهداشتی، آموزشی، مسکن و حمایت‌های اجتماعی، توانسته‌اند سطوح بالایی از عدالت اجتماعی و کیفیت زندگی را برای شهروندان خود حفظ کنند.

توسعه مسکن اجتماعی و بهبود شرایط زندگی

مسکن به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین نیازهای انسان، نقش کلیدی در تحقق رفاه اجتماعی ایفا می‌کند. توسعه مسکن اجتماعی و فراهم آوردن خانه‌های مقرون‌به‌صرفه، باکیفیت و ایمن برای گروه‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر که توانایی خرید یا اجاره مسکن در بازار آزاد را ندارند، منجر به بهبود شرایط زندگی، ارتقای سلامت روانی و جسمی و تقویت حس تعلق اجتماعی می‌شود.

برنامه‌های موفق توسعه مسکن اجتماعی شامل بازسازی محله‌های فرسوده، ارتقای زیرساخت‌های شهری همچون آب، برق، فاضلاب و فضای سبز و ایجاد امکانات رفاهی و خدماتی در محله‌ها، دسترسی آسان به خدمات عمومی از جمله مدارس، مراکز بهداشتی، حمل‌ونقل و بازارها موجب کاهش حاشیه‌نشینی، کاهش جرم و افزایش امنیت اجتماعی در شهرها می‌شود. یکی از چالش‌های اصلی در توسعه مسکن اجتماعی، تأمین منابع مالی پایدار و مدیریت مشارکت‌های مردمی است. مدل‌های موفق، ترکیبی از حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مشارکت جامعه محلی را به کار می‌گیرند.

ارتقای دسترسی به خدمات حمل‌ونقل و زیرساخت‌های ارتباطی

حمل‌ونقل عمومی کارآمد و دسترسی‌پذیر، یکی از عوامل کلیدی در تحقق عدالت اجتماعی و رفاه شهری است. سیستم‌های حمل‌ونقلی که مناطق محروم و حاشیه‌ای را به مراکز اقتصادی، آموزشی و بهداشتی متصل می‌کنند، فرصت‌های برابر را برای همه شهروندان فراهم می‌آورند و از انزوای اجتماعی جلوگیری می‌کنند.

برای ارتقای حمل‌ونقل شهری، لازم است شبکه‌های حمل‌ونقل چندوجهی شامل اتوبوس، مترو، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی در سراسر شهر توسعه پیدا کنند و با استفاده از فناوری‌های هوشمند همچون سامانه‌های مدیریت ترافیک و اپلیکیشن‌های مسیریابی، بهره‌وری و رضایت کاربران را افزایش دهند. نکته مهم در طراحی ایستگاه‌ها و وسایل نقلیه این است که افراد دارای معلولیت، سالمندان و کودکان نیز بتوانند به‌راحتی از آن استفاده کنند.

زیرساخت‌های ارتباطی دیجیتال نیز نقش مهمی در دسترسی به خدمات شهری دارند. توسعه اینترنت پرسرعت و خدمات الکترونیکی، امکان دسترسی به آموزش، بهداشت و خدمات دولتی را در هر زمان و مکان فراهم می‌کند و از این طریق، شکاف‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد.

لندن یکی از شهرهای پیشرو در استفاده از اپلیکیشن حمل‌ونقل Citymapper است که به‌طور چشمگیری نحوه جابه‌جایی میلیون‌ها نفر در شبکه پیچیده شهری این شهر را تغییر داده است. از زمان راه‌اندازی این اپلیکیشن در لندن در سال ۲۰۱۱، Citymapper به ابزاری ضروری برای مسافران، گردشگران و ساکنان تبدیل شده و برنامه‌ریزی سفرهای چندوجهی و بلیط‌فروشی یکپارچه را به صورت لحظه‌ای ارائه می‌دهد. کاربران با وارد کردن مبدا و مقصد خود، بلافاصله چندین گزینه مسیر دریافت می‌کنند که شامل اتوبوس، متروی لندن (Tube)، قطار، دوچرخه، پیاده‌روی، اسکوتر و خدمات اشتراک‌گذاری سواری است. این اپلیکیشن زمان تقریبی سفر، هزینه‌ها و حتی کالری مصرفی در بخش‌های پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری را نمایش می‌دهد تا کاربران بتوانند سریع‌ترین یا مناسب‌ترین مسیر را انتخاب کنند.
Citymapper اطلاعات زنده از جمله زمان رسیدن وسایل نقلیه، تأخیرها و اختلالات در شبکه حمل‌ونقل لندن را ارائه می‌دهد. ناوبری صوتی گام به گام کاربران را در مسیرهای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل عمومی راهنمایی می‌کند و زمان‌بندی آن بر اساس سرعت واقعی سفر تنظیم می‌شود. این قابلیت بدون نیاز به نگاه کردن به گوشی، به مسافران کمک می‌کند تا با اطمینان در مسیرهای شلوغ یا ناآشنا حرکت کنند. این اپلیکیشن با پیشنهاد زمان‌های سفر خارج از ساعات اوج و مسیرهای ارزان‌تر به کاربران کمک می‌کند هزینه‌های سفر خود را کاهش دهند. همچنین امکان خرید بلیط به صورت مستقیم درون اپلیکیشن فراهم است که نیاز به صف ایستادن یا حمل بلیط‌های متعدد را کاهش می‌دهد. سرویس اشتراکی Citymapper Pass امکان استفاده نامحدود از حمل‌ونقل در مناطق مشخصی از لندن را با پرداخت هزینه هفتگی ثابت فراهم می‌کند که جایگزینی برای کارت‌های سفر سنتی است.

بهبود خدمات بهداشتی و آموزشی

دسترسی برابر و کیفیت بالای خدمات بهداشتی و آموزشی، از مهم‌ترین شاخص‌های رفاه اجتماعی است. نظام‌های بهداشتی باید توانایی ارائه خدمات پیشگیرانه، درمانی و توانبخشی را به همه گروه‌های جامعه به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر داشته باشند. این امر مستلزم توسعه مراکز بهداشتی در مناطق محروم، آموزش نیروی انسانی متخصص و استفاده از فناوری‌های نوین همچون پزشکی از راه دور است. فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای همه کودکان و بزرگسالان، کاهش ترک تحصیل و ارتقای کیفیت آموزشی را به دنبال دارد. استفاده از فناوری‌های دیجیتال در آموزش و بهداشت، همچون آموزش آنلاین، سامانه‌های ثبت و پیگیری سلامت و اپلیکیشن‌های مشاوره، دسترسی به خدمات را تسهیل و کیفیت آن‌ها را افزایش می‌دهد.

پلتفرم سلامت هوشمند سئول یک ابتکار دیجیتال جامع است که توسط شهرداری سئول راه‌اندازی شده و داده‌های دستگاه‌های پوشیدنی و سوابق سلامت شخصی را برای پایش بیماری‌های مزمن و ترویج مراقبت‌های پیشگیرانه در بین شهروندان ادغام می‌کند. این پلتفرم با ترکیب فناوری و خدمات بهداشتی، افراد را قادر می‌سازد تا مدیریت بهتری بر سلامت خود داشته باشند و در عین حال به مسئولان بهداشت عمومی امکان می‌دهد تا از فعالیت‌های سلامت شهروندان حمایت و راهنمایی کنند.

شهروندان از ساعت هوشمند Seoul On Band و اپلیکیشن موبایل On Seoul Health On برای ثبت شاخص‌های سلامت مانند میزان فعالیت بدنی، کالری مصرفی، ضربان قلب و سطح تحرک استفاده می‌کنند. این ابزارها امکان تعیین اهداف شخصی سلامت و پایش پیشرفت به صورت لحظه‌ای را فراهم می‌کنند. پلتفرم با اعطای امتیاز به کاربران در صورت دستیابی به اهداف تعیین شده، انگیزه ایجاد می‌کند و شامل قابلیت‌هایی مانند رتبه‌بندی قدم‌ها و چالش‌های سلامتی است که مشارکت اجتماعی و رقابت دوستانه را برای تشویق به فعالیت بدنی افزایش می‌دهد. کاربران می‌توانند از طریق اپلیکیشن اطلاعات و توصیه‌های بهداشتی متناسب با شرایط خود را دریافت کنند و در صورت نیاز، تیمی از مدیران سلامت شامل پرستاران، متخصصان تغذیه و مربیان ورزشی آماده ارائه حمایت حرفه‌ای برای حفظ یا بهبود سلامت کاربران هستند.

سیستم از طریق تماس تلفنی یا پیام متنی یادآوری‌ها و اعلان‌هایی ارسال می‌کند تا کاربران را در مسیر اهداف سلامت خود نگه دارد. شهرداری سئول بازخوردهای کاربران را به طور مستمر جمع‌آوری می‌کند و خدمات پلتفرم را بهبود می‌بخشد. این رویکرد مبتنی بر مشارکت شهروندان، باعث می‌شود پلتفرم مطابق با نیازهای کاربران و اولویت‌های بهداشت عمومی توسعه یابد. این پلتفرم به‌ویژه در میان جوانان با استقبال گسترده‌ای مواجه شده و ده‌ها هزار کاربر فعال دارد که نشان‌دهنده علاقه بالای مردم به مراقبت‌های هوشمند سلامت است.

تقویت امنیت و عدالت اجتماعی

امنیت یکی از پایه‌های اساسی رفاه اجتماعی است که بدون آن، سایر خدمات و فرصت‌ها بی‌معنا می‌شوند. ایجاد محیط‌های امن شهری، موجب افزایش اعتماد شهروندان به سازمان‌های مدیریت شهری و مشارکت فعال‌تر آن‌ها در زندگی اجتماعی می‌شود. برنامه‌های پیشگیری از جرم، آموزش‌های اجتماعی، بهبود روشنایی معابر و توسعه پلیس محله‌ای از جمله راهکارهای مؤثر در این حوزه هستند.

عدالت اجتماعی به معنای توزیع عادلانه فرصت‌ها، منابع و خدمات است. برای تحقق این هدف، سیاست‌های شهری باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که گروه‌های آسیب‌پذیر همچون زنان، کودکان، سالمندان، اقلیت‌ها و مهاجران به‌طور ویژه مورد حمایت قرار گیرند. ایجاد فضاهای عمومی امن و فراگیر، دسترسی برابر به امکانات و خدمات و مقابله با تبعیض‌های اجتماعی، از ارکان مهم عدالت اجتماعی در شهرها هستند. توسعه فضاهای فرهنگی و اجتماعی که موجب تقویت همبستگی و تعامل میان گروه‌های مختلف جامعه می‌شود، نقش مهمی در کاهش تنش‌ها و افزایش انسجام اجتماعی دارد.

اپلیکیشن SeeClickFix یک پلتفرم دیجیتال و اپلیکیشن موبایل است که به شهروندان این امکان را می‌دهد تا مشکلات غیراضطراری مربوط به دارایی‌ها و خدمات عمومی مانند چاله‌های خیابان، چراغ‌های خراب، نقاشی‌های دیواری غیرمجاز و شرایط ناامن را مستقیماً به مقامات محلی گزارش دهند. این اپلیکیشن با هدف بهبود کیفیت زندگی در جامعه طراحی شده است و به کاربران اجازه می‌دهد با گرفتن عکس، افزودن توضیحات و ارسال گزارش، مشکلات را با موقعیت جغرافیایی مشخص شده روی نقشه به اطلاع مسئولان برسانند. کاربران می‌توانند روند پیگیری گزارش‌های خود را دنبال کرده و از به‌روزرسانی‌ها مطلع شوند که این ارتباط دوسویه باعث افزایش پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری نهادهای شهری می‌شود. همچنین، SeeClickFix امکان مشارکت جامعه را با قابلیت رأی دادن به مشکلات، ترویج راه‌حل‌ها و نظارت بر مناطق خاص فراهم می‌کند. این پلتفرم با سیستم‌های مدیریت شکایات و سفارشات کاری شهرداری‌ها ادغام شده و به مسئولان کمک می‌کند تا گزارش‌های مردمی را به صورت کارآمد مدیریت کنند. این اپلیکیشن در کشورهای مختلفی مانند آمریکا، سنگاپور، عربستان سعودی، استرالیا و مکزیک استفاده می‌شود و برای شهروندان رایگان است. SeeClickFix باعث افزایش مشارکت مردم و بهبود پاسخگویی شهرداری‌ها شده و در بسیاری موارد نزدیک به ۴۵ درصد مشکلات گزارش شده را حل کرده است.

اپلیکیشن Citizen یکی از معروف‌ترین برنامه‌های امنیتی است که در بیش از ۶۰ شهر بزرگ ایالات متحده از جمله نیویورک، لس‌آنجلس، شیکاگو، فیلادلفیا و سان‌فرانسیسکو فعال است. این اپلیکیشن با دریافت اطلاعات زنده از تماس‌های اضطراری (۹۱۱) و همچنین گزارش‌های مردمی، هشدارهای آنی درباره رویدادهایی نظیر جرایم، آتش‌سوزی‌ها، بلایای طبیعی و سایر خطرات را به کاربران ارسال می‌کند. شهروندان می‌توانند به‌صورت زنده ویدئو و اطلاعات حادثه را به اشتراک بگذارند و هشدارهای لازم را دریافت کنند. قابلیت ردیابی موقعیت دوستان و اعضای خانواده در شرایط اضطراری از جمله دیگر امکانات این اپلیکیشن است.

در بعضی شهرهای اسپانیا همچون سانت خوست دسبرن، اپلیکیشن M7 Citizen Security توسط پلیس محلی ارائه شده و هدف آن ارتقای امنیت فردی و اجتماعی است. این اپلیکیشن به شهروندان امکان می‌دهد تا در مواقع اضطراری با ارسال پیام یا تماس فوری همراه با موقعیت مکانی خود، به‌سرعت با پلیس ارتباط برقرار کنند، همچنین کاربران می‌توانند رویدادها و خطرات را به همراه تصاویر و مدارک به پلیس گزارش دهند و هشدارهای فوری درباره تهدیدات یا رویدادهای ویژه را دریافت کنند. از دیگر قابلیت‌های این برنامه می‌توان به فعال‌سازی هشدارهای پیشگیرانه هنگام تردد در مناطق پرخطر و امکان جست‌وجوی افراد آسیب‌پذیر توسط خانواده یا پلیس اشاره کرد. این اپلیکیشن با تسهیل ارتباط دوسویه میان شهروندان و نیروهای انتظامی، نقش مؤثری در افزایش احساس امنیت و واکنش سریع به بحران‌ها دارد.

مشارکت جامعه و حکمرانی فراگیر

مشارکت فعال شهروندان در فرایندهای شهری، به معنای حضور مؤثر آنان در تمام مراحل طراحی، اجرا و ارزیابی خدمات و سیاست‌های شهری است. این مشارکت فراتر از حضور نمادین است و شامل بیان نیازها، اولویت‌ها، ایده‌ها و حتی نظارت بر عملکرد سازمان‌های شهری می‌شود. رویکرد مشارکتی شامل تشکیل شوراها و کمیته‌های محلی، برگزاری جلسات مشورتی و هم‌اندیشی، برنامه‌های آموزشی و توانمندسازی، شهروندان را از دریافت‌کنندگان خدمات، به شرکای اصلی مدیریت شهری تبدیل می‌کند.

حضور فعال شهروندان موجب می‌شود تصمیم‌گیری‌ها مبتنی‌بر واقعیت‌های میدانی و نیازهای واقعی جامعه باشد. شهروندان با ارائه بازخورد و مشارکت در جلسات مشورتی، کارگروه‌های تخصصی و نظرسنجی‌های عمومی، به شفافیت و پاسخگویی مدیران شهری کمک می‌کنند. این مشارکت حس تعلق و مسئولیت‌پذیری را در میان مردم تقویت می‌کند و موجب می‌شود آن‌ها برای حفظ و ارتقای کیفیت خدمات شهری تلاش بیشتری داشته باشند.

شهر بوستون در ایالات متحده با اپلیکیشن BOS:311، نمونه‌ای برجسته از استفاده از خدمات مشارکت شهروندان است. این اپلیکیشن که از سال ۲۰۰۹ فعال شده است، به شهروندان امکان می‌دهد مشکلات شهری همچون دیوارنویسی‌های غیرمجاز، حیوانات تلف‌شده، خودروهای پارک‌شده غیرقانونی و درخواست‌های جمع‌آوری زباله را به‌راحتی گزارش دهند. گزارش‌های ارسال‌شده روی نقشه‌ای در اپلیکیشن نمایش داده می‌شود و کاربران می‌توانند آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند یا از طریق توئیتر با سرویس ارائه‌دهنده خدمات ارتباط برقرار کنند. تاکنون بیش از یک میلیون گزارش توسط کاربران این اپلیکیشن ثبت شده است که نشان‌دهنده نقش مؤثر آن در افزایش مشارکت و ارتباط مستقیم مردم با مدیریت شهری است. این ابزار، فرایند گزارش‌دهی مشکلات شهری را ساده و سریع می‌کند و به مسئولان کمک می‌کند تا به شکایات و نیازهای شهروندان پاسخ دهند و خدمات بهتری ارائه کنند.

مأموریت ملی معیشت شهری، هند

طرح «مأموریت ملی معیشت شهری(NULM)» در هند از سال ۲۰۱۳ با هدف توانمندسازی اقتصادی شهروندان کم‌درآمد و آسیب‌پذیر در مناطق شهری اجرا شده است. این برنامه بخشی از سیاست‌های کلان دولت هند برای کاهش فقر شهری، ایجاد اشتغال پایدار و بهبود کیفیت زندگی گروه‌های محروم به‌شمار می‌رود. یکی از مهم‌ترین محورهای این طرح، تشکیل و تقویت گروه‌های خودیار است که به‌طور عمده زنان را در بر می‌گیرد. این گروه‌ها با دریافت آموزش‌های مهارتی، حمایت‌های مالی و تسهیلات اعتباری، توانمند می‌شوند تا کسب‌وکارهای خرد و خانگی خود را توسعه داده و نقش فعال‌تری در اقتصاد خانواده و جامعه ایفا کنند. برنامه‌های آموزش مهارتی تخصصی در حوزه‌های مختلف برای افزایش قابلیت اشتغال‌پذیری افراد در بازار کار طراحی شده است. این آموزش‌ها با همکاری مؤسسات آموزشی، صنایع و بخش خصوصی ارائه می‌شود تا شرکت‌کنندگان مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار یا راه‌اندازی کسب‌وکار شخصی را کسب کنند.

این طرح علاوه‌بر آموزش، تسهیلات مالی و وام‌های کم‌بهره را برای ایجاد یا توسعه کسب‌وکارهای کوچک در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد. حمایت‌ها از طریق بانک‌های دولتی و مؤسسات مالی خرد تأمین می‌شود و به افراد کمک می‌کند تا فعالیت‌های اقتصادی خود را گسترش دهند، همچنین این طرح به گروه‌های آسیب‌پذیر و افراد بی‌خانمان نیز توجه ویژه دارد و برنامه‌هایی برای تأمین مسکن موقت، آموزش‌های اجتماعی و بازتوانی اقتصادی آنان ارائه می‌کند. از دیگر اهداف طرح، ترویج کارآفرینی اجتماعی و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک شهری است که به رشد اشتغال و توانمندسازی اقتصادی در میان گروه‌های کم‌درآمد کمک می‌کند.