به گزارش خبرگزاری ایمنا، در عصر حاضر، تلاش برای دستیابی به درمانهای کمعارضهتر و مؤثرتر برای بیماریهای مزمن و پیچیدهای چون سرطان، به یکی از اولویتهای اصلی علوم پزشکی و زیستی تبدیل شده است. در این میان، توجه به ظرفیتهای نهفته در طبیعت و بهرهگیری از ترکیبات فعال موجود در گیاهان دارویی، بهویژه در درمان سرطانها، مسیر نوینی در تحقیقات علمی گشوده است؛ مسیری که همزمان بر پایه میراث کهن طب سنتی و توانمندیهای فناوری زیستی مدرن استوار شده است.
یکی از تازهترین نمونههای این رویکرد، پژوهشها و آزمایشهای یک شرکت دانشبنیان ایرانی در زمینه استفاده از عصاره گیاه گلگندم برای مقابله با سرطان سینه است؛ نوعی سرطان شایع در زنان که همچنان با نرخ بالایی از مرگومیر همراه است. این شرکت که متشکل از تیمی جوان و دانشگاهی است، توانسته است از یک گیاه کمارزش تلقیشده در مزارع گندم، مادهای استخراج کند که در آزمایشهای اولیه، ویژگیهای ضدسرطانی قابلتوجهی از خود نشان داده است.
گیاه گلگندم که در بسیاری از مناطق کشور بهعنوان علف هرز شناخته میشود، به دلیل ترکیباتی نظیر فلاونوئیدها، لاکتونهای سسکوئیترپن و لیگنانها، توانایی قابلتوجهی در مهار رشد سلولهای سرطانی از خود نشان داده است. پژوهشگران ایرانی پس از سالها مطالعه، موفق به استخراج عصارهای از این گیاه شدهاند که نهتنها در درمان سرطان سینه، بلکه در بهبود برخی بیماریهای دیگر همچون زخم معده، سرماخوردگی، مالاریا و عفونتهای ویروسی نیز کاربرد دارد.
اهمیت این کشف، فراتر از یک پیشرفت علمی صرف است. این دستاورد نشان میدهد که چگونه میتوان با استفاده از ظرفیتهای طبیعی داخلی و سرمایه انسانی دانشگاهی، گامهای مهمی در مسیر درمان بیماریهای پیچیده برداشت، آنهم در شرایطی که بسیاری از داروهای مشابه خارجی یا در دسترس نیستند یا هزینههای هنگفتی دارند. نکته مهمتر آن است که محصول تولیدشده در این شرکت، تاکنون مشابه داخلی نداشته و از نظر کیفیت و قیمت، توان رقابت با نمونههای خارجی را دارد.
با اینکه این فرآورده هنوز در مراحل پیشبالینی قرار دارد و برای ورود به فاز نیمهصنعتی، نیازمند حمایت مالی، مجوزهای رسمی و همکاریهای دانشگاهی و صنعتی گستردهتر است، اما نتایج اولیه از موفقیت آن در مهار رشد سلولهای سرطانی، بهویژه در مرحله متاستاز سرطان سینه، امیدبخش است. به گفته مدیر این شرکت، در صورت تأمین منابع و مجوزهای لازم، امکان تولید این مکمل ضدسرطان در مقیاس نیمهصنعتی و عرضه در بازار داخلی ظرف مدت کوتاهی وجود دارد.
این دستاورد نشانگر آن است که توسعه علم و فناوری در ایران، صرفنظر از چالشهایی چون تحریم یا کمبود سرمایه، همچنان در حال پیشروی است و جوانان نخبه کشور میتوانند با اتکا به دانش بومی، نوآوریهای قابلتوجهی در حوزه سلامت رقم بزنند. از سوی دیگر، تأکید بر فناوریهای دانشبنیان و تولید فرآوردههای گیاهی با پشتوانه علمی، میتواند الگوی موفقی برای آینده طب مکمل و تلفیق آن با درمانهای مدرن باشد؛ الگویی که در آن، ارزش افزوده نهفته در طبیعت با توانمندیهای علوم اعصاب، زیستشناسی و شیمی دارویی به بهرهبرداری میرسد.
با پیشرفت این پروژه و انجام تستهای بالینی و حیوانی لازم، میتوان امیدوار بود که عصاره گلگندم، در آیندهای نهچندان دور، بهعنوان یکی از مکملهای مؤثر در درمان سرطان سینه، جای خود را در نظام دارویی کشور باز کند و گامی دیگر در جهت خودکفایی علمی و دارویی ایران برداشته شود.
از عصاره گلگندم تا علوم اعصاب شناختی؛ فناوری زیستی و درک مغز در مسیر سلامت فردی و اجتماعی
ایمانه دهقانی مدیر شرکت دانشبنیان در گفتوگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: شرکت ما یک شرکت فناور در حوزه گیاهان دارویی و تولید فرآوردههای گیاهی است. شرکت از سال ۱۳۹۹ با مشارکت فارغالتحصیلان دانشگاهی و بهویژه در قالب یک هسته فناور در دانشگاه آزاد واحد اصفهان تأسیس شد. ما با کار روی عصاره خام گیاه گلگندم به نتایج قابلتوجهی رسیدیم که به تولید نمونه آزمایشگاهی انجامید، این گیاه پتانسیل بالایی دارد و ما تمرکزمان را روی خاصیت ضدسرطانی آن گذاشتیم.
وی با اشاره به ویژگیهای درمانی این گیاه افزود: گلگندم برای درمان زخم معده، سرماخوردگی، مالاریا و عفونت تبخال در کودکان استفاده میشود، اما مهمترین ویژگی آن اثرگذاری مستقیم روی سرطانهای شایعی مثل سرطان سینه در مرحله متاستاز است. این گیاه نوعی علف هرز مزارع گندم است که بهراحتی در دسترس بوده و هزینه تولید دارو از آن بسیار پایین است.
مدیر شرکت دانشبنیان گفت: اجزای مؤثره این گیاه شامل لاکتونهای سسکوئیترپن، فلاونوئیدها، اسیدهای چرب و ترکیبات لیگنانی است که نقش اصلی در خاصیت ضدسرطانی دارند، اگر به آمار نگاه کنیم، سرطان سینه شایعترین نوع سرطان در زنان با ۱۵ درصد مرگومیر است، با اینکه روشهای درمانی پیشرفت کردهاند، اما درمان قطعی وجود ندارد و ما روی این موضوع تمرکز کردیم.
دهقانی در پاسخ به پرسشی درباره مرحله کنونی پژوهش گفت: ما عصاره مورد نظر را استخراج و در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بررسی کردیم. آزمایشها نشان داد که خاصیت مدنظر در عصاره وجود دارد و عصاره ما از نظر مواد مؤثره کالیبره شده است، این نمونه در سطح آزمایشگاهی تولید شده و مشابه داخلی ندارد. نمونه خارجی هم از گیاهی دیگر است و از نظر کیفی و قیمتی، با محصول ما قابل مقایسه نیست.
وی ادامه داد: اکنون برای تجاریسازی محصول، نیازمند اخذ پروانه ساخت و ثبت فرآورده از اداره کل نظارت و ارزیابی فرآوردههای طبیعی سازمان غذا و دارو هستیم، همچنین مجوز تأسیس واحد تولیدی و انجام تستهای آزمایشگاهی و بالینی لازم است، اگر مراکزی با ما همکاری کنند، میتوانیم به تولید نیمهصنعتی برسیم.
تمرکز ما بر عصارهای ضدسرطان از گیاه گلگندم است که با وجود دسترسی آسان، پتانسیل درمانی بالا و مشابه داخلی ندارد.
مدیر شرکت دانشبنیان بیان کرد: در پاسخ به این پرسش که آیا تست حیوانی یا آزمایشهای بالینی انجام شده است یا خیر، وی گفت: «در حال حاضر تنها نمونه آزمایشگاهی داریم، هنوز تست حیوانی انجام نشده ولی مطالعات جهانی روی عصارههای مشابه نشان داده که این ترکیب روی سلولهای سرطانی مؤثر است، مثلاً در مورد سرطان پانکراس. اگر امکانات تست فراهم شود، امید زیادی داریم که در مورد سرطان سینه نیز به نتیجه برسیم.
دهقانی درباره نوع آزمایشهای موردنیاز توضیح داد: تستهای سمیت سلولی، آپوپتوز روی لاینهای سلولی سرطانی، بررسی مهاجرت سلولی در حالت بدخیم و بررسی اثر سایتوتوکسیک روی حیوانات در شرایط in vivo از جمله آزمایشهایی هستند که برای ورود به مرحله نیمهصنعتی لازم است.
وی در ادامه گفت: «ما از سال ۱۳۹۸ کار پژوهشی را آغاز کردیم و در سال ۱۴۰۱ نتایج آزمایشهای مهم را از دانشگاه علوم پزشکی دریافت کردیم، بخشی از تستها هم در دانشگاه شهید بهشتی و علوم پزشکی اصفهان انجام شد. مشکل ما در حال حاضر نبود سرمایهگذاری با شرایط حقوقی منطقی است. یک سرمایهگذار پیشنهاد داد اما شروط مالی سنگینی برای شش ماه آینده گذاشت که در پژوهش علمی قابل تحقق نبود.
مدیر شرکت دانشبنیان تصریح کرد: اگر سرمایهگذار مناسبی پیدا شود، با توجه به اینکه محصول ما در دسته مکمل ضدسرطان قرار میگیرد، مسیر تأییدات سازمان غذا و دارو نیز سادهتر خواهد بود و میتوانیم سریعتر وارد بازار شویم.
دهقانی در پاسخ به سؤالی درباره کاربردهای دیگر این عصاره، گفت: این محصول محدود به سرطان نیست و روی عوارضی مثل هموروئید، زخم معده، سرماخوردگی، مالاریا و حتی ورم چشم نیز اثر دارد، اما بهدلیل ارزش دارویی ترکیب ضدسرطان، تمرکز ما روی این حوزه بوده است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره توصیه به جوانان و علاقهمندان به فعالیت دانشبنیان تاکید کرد: کشور ما بهسرعت در حال توسعه است و فعالیتهای فناورانه نقش اساسی در رشد آن دارند. من توصیه میکنم که فارغالتحصیلان دانشگاهی با وجود همه چالشها وارد این مسیر شوند، با وجود تحریمها، توسعه فناوری داخلی یک نیاز است. ما در حوزه گیاهان دارویی ظرفیتهای منحصربهفردی داریم و ترکیبی که ما استخراج کردهایم در هیچ کشوری به ایران فروخته نمیشود. اگر دانش فنیاش را داشته باشیم، میتوانیم نیازهای داخلی را بدون وابستگی به خارج تأمین کنیم.
مدیر شرکت دانشبنیان افزود: فعالیت فناورانه اگرچه ساده نیست، اما آیندهدار است و موجب افتخار برای کشور خواهد بود. امیدوارم نسل جوان با انگیزه و آگاهی وارد این مسیر شوند.
گزارش به ایمنا، با توجه به یافتههای پژوهشهای اخیر در حوزه علوم اعصاب شناختی، میتوان نتیجه گرفت که خستگی شناختی نهتنها یک تجربه ذهنی، بلکه فرایندی نوروبیولوژیک با زیرساختهای عصبی مشخص است که نقش مهمی در تنظیم رفتار انسان ایفا میکند. فعالسازی همزمان نواحی اینسولای راست و قشر جلویپیشانی پشتی-جانبی (DLPFC) در هنگام خستگی ذهنی نشان میدهد که مغز از یک مکانیسم تصمیمگیری برپایه تعادل بین هزینههای شناختی و ارزش پاداش احتمالی بهره میبرد. در این چارچوب، اینسولا بهعنوان ناحیهای مرتبط با خودآگاهی بدنی و تجربه ذهنی خستگی، شاخصی از هزینه ذهنی محسوب میشود، در حالیکه DLPFC به ارزیابی تقاضاهای وظیفه و ظرفیت اجرایی میپردازد.
یکی از نکات مهم در این زمینه، امکان فریبپذیری مغز نسبت به «خستگی ادراکی» است؛ به این معنا که احساس ذهنی خستگی ممکن است پیش از کاهش واقعی عملکرد شناختی بروز کند و به توقف زودهنگام فعالیت منجر شود. این تمایز میان ظرفیت واقعی و درک ذهنی از خستگی، پیامدهای مهمی برای طراحی محیطهای کاری، آموزشی و درمانی دارد، از سوی دیگر، نقش انگیزههای بیرونی همچون پاداشهای مالی در عبور از آستانه خستگی شناختی تأکیدی است، این یافتهها همچنین میتوانند به درک بهتر مکانیزمهای اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب یا PTSD کمک کرده و مسیر توسعه مداخلات هدفمند برپایه تنظیم انگیزشی و شناختی را هموار سازند، در مجموع، فهم علمی از سازوکارهای خستگی شناختی گامی مؤثر در جهت بهبود سلامت روان، بهینهسازی عملکرد انسان، و طراحی سیستمهای تطبیقی هوشمند محسوب میشود.
نظر شما