به گزارش خبرگزاری ایمنا، سال ۱۳۷۵ با تصویب «قانون شوراها» و در سال ۱۳۷۷ با تصویب «قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا» در روستاهای کشور، فصل نوینی از مدیریت روستایی در کشور آغاز شد و در این الگو، شوراهای اسلامی روستا و دهیاری‌ها به عنوان دو بال مدیریت روستایی در کشور محسوب می‌شود، همچنین بر اساس این قانون به وزارت کشور اجازه داده شده است که در روستاهای کشور، مجوز تأسیس نهاد دهیاری را برای اداره عمومی روستا صادر کند.
دِهیاری سازمانی مدنی و نیمه‌دولتی در کشور است که درون روستاها به انجام وظیفه می‌پردازد، همچنین این سازمان تحت نظر دهیار اداره می‌شود و عملکرد آن مشابه سازوکار شهرداری در شهرهای کشور بوده و روستاهای بالای ۲۰ خانوار یا ۱۰۰ نفر جمعیت می‌تواند دهیار داشته باشد؛ بر اساس قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا از سال ۱۳۸۲ تاکنون مجوز تأسیس ۳۷ هزار و ۱۱۹ دهیاری صادر شده و تاکنون بیش از ۹۵ درصد جمعیت روستایی کشور زیر پوشش خدمات نهاد دهیاری قرار گرفته است.
دهیاری طبق قانون یک نهاد عمومی غیردولتی است و بخشدار حکم دهیار را صادر می‌کند و دهیاران به نوعی نماینده دولت در روستاها به‌شمار می‌آیند، همچنین بر اساس آئین‌نامه اجرایی قانون شوراها، دهیار هر روستا فردی است که با رعایت ضوابط و شرایط عمومی و اختصاصی از سوی شورای اسلامی روستا انتخاب شده و پس از معرفی به بخشداری و بررسی صلاحیت وی، حکم دهیار از سوی بخشدار صادر می‌شود.
تا پیش از تأسیس دهیاری‌ها در روستاهای کشور هیچ دستگاه و یا سازمانی متولی ارائه خدمات عمومی در روستاها به صورت واحد نبود و پس از تأسیس دهیاری‌ها در روستاهای کشور این امکان به وجود آمد تا دهیاری‌ها به‌عنوان مدیر ارشد روستا نسبت به ارائه خدمات در چارچوب وظایف خود به روستاییان اقدام کنند.
وظایف دهیاری‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شود؛ وظایف ذاتی نهاد دهیاری که تنها توسط این نهاد به روستاها ارائه می‌شود، همچون تنظیف سطح روستا و مدیریت پسماند، ساماندهی شبکه معابر و آسفالت معابر و کوچه‌های روستا، امور مربوط به ایمنی و آتش‌نشانی، ساماندهی امور مربوط به آرامستان و غسالخانه روستا، ایجاد فضای سبز و بوستان‌های روستایی و نظایر آن‌ها است و وظایف معاضدتی دهیاری که این وظایف عمدتاً به‌صورت همکاری با سایر نهادهای مسئول در سطح روستا است؛ وظایفی در موضوعات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و همچون آن‌ها که در همکاری با دستگاه‌های متولی هر بخش در سطح روستا صورت می‌گیرد را شامل می‌شود.
چهاردهم تیر به‌عنوان روز «شهرداری و دهیاری» با هدف آشنایی افراد جامعه با عملکرد و خدمات شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، ارتقای منزلت خانواده بزرگ شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، هم‌افزایی و افزایش همدلی و تعامل مردم و خانواده مدیریت شهری نام‌گذاری شده است؛ شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به‌عنوان نهادهای محلی، عمومی و مردم‌محور از مدیریت کلان کشور جدا شد تا مشکلات کوی و برزن، محله و شهرها به دست خود مردم و برای جلوگیری از موازی‌کاری‌ها حل شود.
شهرداری‌ها و دهیاری‌ها با ساختار خدماتی و اجرایی مبتنی بر مشارکت مردم، همواره مورد توجه بوده و برای دستیابی به شاخص‌های شهر و روستای توسعه‌یافته و پویا، نیازمند عزم و اراده جدی تمام تلاشگران این عرصه است تا با برنامه‌ریزی علمی، مسیر توسعه همه‌جانبه را هموار و فضایی مطلوب برای مردم فراهم کند.
هر یک از این دو نهاد مهم مدیریتی در مناطق روستایی و شهری وظایف و مسئولیت‌های خاص خود را در حوزه جغرافیایی، ساختار مدیریتی، نوع خدمات و منابع مالی دارد، به‌طور مثال دهیاری‌ها بیشتر روی مسائل مربوط به عمران روستایی و خدمات عمومی روستاها تمرکز دارد و شهرداری‌ها به مسائل پیچیده‌تری همچون برنامه‌ریزی شهری، ترافیک، حمل‌ونقل و خدمات شهری نیز می‌پردازد، همچنین منابع مالی دهیاری‌ها اغلب محدودتر و بیشتر از بودجه‌های دولتی و محلی تأمین شده است، اما شهرداری‌ها منابع مالی بیشتری دارند و درآمدهای حاصل از عوارض شهری، مالیات‌ها و سایر منابع محلی را شامل می‌شود.
شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در ایران نقش‌های مختلفی دارد، این دو نهاد بر پایه مشارکت عمومی و نقش‌پذیری مردم بنا شده است و در توسعه و آبادانی شهرها و روستاها نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند، همچنین این دو نهاد نقاط مشترک بسیاری در موضوعات مختلف از جمله مدیریت منابع، توسعه شهری و روستایی و نظارت و گزارش‌دهی دارد و به‌طور کلی، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها با اتکا به ظرفیت‌های موجود، در توسعه همه‌جانبه و پایدار مناطق خود نقش ارزنده‌ای ایفا می‌کند.
این دو نهاد در طول مدیریت خود با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده‌اند، به‌طور مثال چالش‌های شهرداری شامل مواردی همچون مدیریت پیچیده‌تر به دلیل وسعت و جمعیت بیشتر مناطق شهری، مشکلات ترافیکی و آلودگی زیست‌محیطی می‌شود و رفع این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر بوده، همچنین منابع مالی و نیروی انسانی محدود، نظارت و کنترل کمتر و مواجهه با مشکلاتی همچون مهاجرت به شهرها و کاهش جمعیت روستایی از جمله چالش‌های دهیاری است.
شهرداران و دهیاران در مسیر آبادانی و توسعه گام برمی‌دارند
محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: چهاردهم تیر، فرصتی مغتنم برای تقدیر از تلاش‌های خالصانه و شبانه‌روزی کسانی است که بار مدیریت شهری و روستایی را بر دوش دارند؛ شهرداران و دهیارانی که با تعهد، دلسوزی و درک عمیق از نیازهای جامعه، در مسیر آبادانی و توسعه گام برمی‌دارند.
وی ادامه می‌دهد: در روزگاری که سرعت تحولات اجتماعی و شهرنشینی نیازمند تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه و مردم‌محور است، نقش شهردار و دهیار نه‌تنها در مدیریت امور جاری، بلکه در ارتقای کیفیت زندگی مردم نقشی کلیدی و انکارناپذیر دارد؛ آنان با حضور در میدان، با گوش سپردن به صدای مردم و با بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان، بستر توسعه پایدار و عدالت‌محور را فراهم می‌آورند.
عضو شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: ضمن تبریک صمیمانه این روز به تمام شهرداران و دهیاران به‌ویژه مدیران خدوم استان اصفهان، از تلاش‌های بی‌وقفه آن‌ها در مسیر خدمت‌رسانی به مردم شریف ایران اسلامی قدردانی می‌کنم و امیدوارم در سایه توجه به آموزه‌های اسلامی، برنامه‌ریزی علمی و مشارکت اجتماعی، شاهد شهری پویا، پاک و امیدآفرین باشیم.
ضرورت توجه به چالش‌ها و تقویت نقش شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در روز ملی این نهادها
علی‌محمد ظهرابی، دکترای برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اهمیت روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و با تاکید بر نقش کلیدی این نهادها در توسعه و آبادانی شهرها و روستاها به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: نگاه واقع‌بینانه و کارشناسانه به این روز از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی با بیان اینکه اگرچه روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها فرصتی ارزشمند برای تقدیر از خدمات این نهادها است، اما در صورت نبود مدیریت صحیح می‌تواند با معایبی همراه باشد، ادامه می‌دهد: گاهی این روزها به جای آنکه به بستری برای طرح مسائل اساسی و چالش‌های واقعی جامعه تبدیل شود، به مراسمی صرفاً تشریفاتی و تبلیغاتی خلاصه می‌شود که این موضوع می‌تواند موجب غفلت از مشکلات بنیادین مردم و شهرها شود.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه هزینه‌های مالی بالای برگزاری مراسم مرتبط با این روز را یکی دیگر از چالش‌های احتمالی است، تاکید می‌کند: اگر مدیریت صحیحی بر بودجه‌های اختصاص یافته به این برنامه‌ها وجود نداشته باشد، این هزینه‌ها می‌تواند فشار مالی مضاعفی بر شهرداری‌ها و دهیاری‌ها وارد کند؛ در حالی که این منابع می‌توانست در مسیر رفع مشکلات واقعی صرف شود.
ظهرابی می‌گوید: یکی دیگر از آسیب‌های احتمالی این روز، ایجاد انتظارات غیرواقعی در میان شهروندان است، چراکه برخی مردم ممکن است تصور کنند که با برگزاری یک مراسم یا اختصاص یک روز مشخص، تمام معضلات و کاستی‌ها رفع می‌شود، در حالی که فرایند رفع مشکلات شهری و روستایی، بسیار پیچیده، زمان‌بر و نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و مشارکت همه‌جانبه است.
وی اضافه می‌کند: در صورتی که مشارکت عمومی در این روزها کم‌رنگ باشد، اهداف کلیدی این مناسبت که همبستگی، انسجام اجتماعی و افزایش مشارکت شهروندان در اداره امور محلی است، محقق نمی‌شود و این مسئله می‌تواند اثربخشی و تأثیرگذاری این مناسبت را کاهش دهد.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با انتقاد از تمرکز بعضی برنامه‌های مرتبط با این روز بر جنبه‌های صرفاً ظاهری و تبلیغاتی خاطرنشان می‌کند: این مسئله موجب می‌شود که مسائل اساسی نظیر توسعه زیرساخت‌ها، ارتقای کیفیت خدمات و رفع چالش‌های زیرساختی مغفول بماند و تنها ظاهر امور مورد توجه قرار گیرد.
ظهرابی با اشاره به موضوع تفاوت‌های منطقه‌ای در توانمندی‌ها و امکانات موجود برای برگزاری این روز می‌گوید: در بعضی مناطق به دلیل کمبود منابع و امکانات، برگزاری این روز ممکن است با کیفیت و اثربخشی مناسبی همراه نباشد که این موضوع خود می‌تواند به افزایش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی در بین شهرها و روستاهای کشور دامن بزند.
وی با بیان اینکه تحقق اهداف روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، مشارکت مؤثر تمام ذی‌نفعان و حرکت در مسیر رفع چالش‌های اساسی است، ادامه می‌دهد: برای تحقق این مهم، مجموعه‌ای از راهکارهای اجرایی و عملیاتی باید در دستور کار قرار گیرد.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه نخستین گام در این مسیر را «برنامه‌ریزی جامع» است، تاکید می‌کند: بدون برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند، نمی‌توان انتظار داشت که اهداف توسعه‌ای محقق شود و این برنامه‌ریزی باید مبتنی بر شناسایی دقیق نیازها، تعیین اولویت‌ها و تخصیص بهینه منابع باشد تا از اتلاف منابع و دوباره‌کاری جلوگیری شود.
ظهرابی با بیان اینکه «مشارکت فعال جامعه» دومین اصل مهم در تحقق اهداف این روز است، می‌گوید: باید با برگزاری جلسات مشورتی، نظرسنجی‌های عمومی و استفاده از ظرفیت نخبگان و گروه‌های مردمی، زمینه برای مشارکت واقعی شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای فراهم شود.
وی اضافه می‌کند: «آموزش و آگاهی‌بخشی» یکی از ابزارهای کلیدی برای توانمندسازی مدیران، دهیاران و شهروندان است و برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی در حوزه‌هایی نظیر مدیریت منابع، توسعه پایدار و ارتقای خدمات عمومی می‌تواند نقش مؤثری در بهبود کیفیت خدمات ایفا کند.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر ضرورت «توسعه زیرساخت‌های شهری و روستایی» خاطرنشان می‌کند: بهبود وضعیت جاده‌ها، تأمین سیستم‌های کارآمد آب و فاضلاب، توسعه فضاهای سبز و ارتقای خدمات عمومی از جمله اقداماتی است که به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی مردم تأثیرگذار است و نباید در حاشیه قرار گیرد.
ظهرابی با بیان اینکه حمایت از کسب‌وکارهای محلی دیگر عامل اثرگذار در بهبود وضعیت معیشتی مردم است، می‌گوید: ایجاد فرصت‌های شغلی، حمایت از کارآفرینان و تقویت اقتصاد محلی می‌تواند به افزایش درآمد خانوارها و بهبود شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی در مناطق شهری و روستایی کمک کند.
وی با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ادامه می‌دهد: استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت شهری و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌تواند فرآیند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی را تسهیل کرده و موجب ارتقای بهره‌وری و کارآمدی در ارائه خدمات شود.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اهمیت «ارزیابی مستمر عملکردها و دریافت بازخورد از جامعه» تصریح می‌کند: با رصد مداوم فعالیت‌ها، شناسایی نقاط ضعف و قوت و اصلاح برنامه‌ها بر اساس داده‌های واقعی می‌توان اثربخشی اقدامات را افزایش داد و گام‌های موثرتری در مسیر توسعه پایدار برداشت.
ظهرابی با بیان اینکه روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها فرصتی ارزشمند برای بازنگری در عملکرد این نهادها است، می‌گوید: این روز می‌تواند زمینه‌ای برای تبیین اهمیت نقش شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عنوان نهادهای اصلی ارائه‌دهنده خدمات عمومی و تسهیل‌کننده فرایندهای توسعه شهری و روستایی فراهم کند.
وی با بیان اینکه این مناسبت فرصتی برای تقدیر از تلاش‌های بی‌وقفه مدیران، کارکنان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها است، یادآور می‌شود: این افراد شبانه‌روز در خط مقدم خدمت‌رسانی به مردم تلاش می‌کنند و شایسته قدردانی و حمایت هستند.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه افزایش آگاهی عمومی نسبت به وظایف، اختیارات و نقش این نهادها در زندگی روزمره مردم یکی از اهداف مهم این روز است، تاکید می‌کند: ترویج فرهنگ مشارکت شهروندی، بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای کاربردی برای بهبود عملکرد شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از دیگر اهداف این مناسبت است.
ظهرابی با اشاره به وظایف گسترده شهرداری‌ها می‌گوید: شهرداری‌ها نقش مهمی در اداره امور شهری ایفا می‌کنند و وظایف آن‌ها در حوزه‌هایی همچون خدمات شهری، عمران و توسعه، امور اجتماعی و فرهنگی و امور اداری و مالی قابل دسته‌بندی است.
وی ادامه می‌دهد: نظافت و رفت و روب معابر، نگهداری فضای سبز، تأمین روشنایی معابر، خدمات ایمنی، مدیریت پسماند، احداث و نگهداری معابر، ساماندهی ترافیک، تأمین و نگهداری تأسیسات شهری، صدور پروانه ساختمانی، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های فرهنگی و اجتماعی، توسعه مراکز فرهنگی و ورزشی، رسیدگی به امور رفاهی شهروندان، مدیریت درآمدهای پایدار و برنامه‌ریزی بودجه بخشی از مهم‌ترین وظایف شهرداری‌ها است.
دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اهمیت انتخاب روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تصریح می‌کند: این روز در واقع نمادی از بزرگداشت خدمت‌رسانی به مردم، افزایش آگاهی عمومی، تقویت نهادهای محلی و تبیین چالش‌ها و دستاوردهای این نهادها است و می‌تواند گامی مؤثر در مسیر توسعه پایدار، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش رضایتمندی شهروندان باشد.
به گزارش ایمنا، شهرداری به‌طور معمول به بخشی شهری از تقسیمات کشوری گفته می‌شود که به صورتِ یک ابرشرکت با قدرت خودگردان یا در حیطه قضائی اداره می‌شود، همچنین قدرت شهرداری، محدوده‌ای از استقلال مجازی برای کمک و تکمیل حاکمیت‌پذیری از دولت است.
در حالی که دهیاری‌ها و شهرداری‌ها هر دو نقش مهمی در مدیریت محلی ایفا می‌کند، تفاوت‌های اساسی در حوزه فعالیت، ساختار مدیریتی، نوع خدمات و منابع مالی آن‌ها وجود دارد، اما شناخت دقیق این تفاوت‌ها به بهبود عملکرد و هماهنگی بهتر میان این دو نهاد کمک می‌کند.
تقویت جایگاه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عنوان مدیریت‌های محلی در سطح کشور، ارائه دستاوردهای متنوع شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در حوزه‌های مختلف فعالیت و انعکاس فعالیت‌ها و خدمات شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به سایر دستگاه‌ها و شهروندان و جلب توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران حوزه مدیریت شهری و روستایی به چالش‌ها و فرصت‌های فراروی شهرداری و دهیاری‌ها از اهداف عمده برگزاری هفته نکوداشت شهرداری و دهیاری بوده است که در این راستا امید است مردم نیز قدردان زحمات این دو نهاد باشند.
نظر شما