به گزارش خبرگزاری ایمنا؛ مطابق تحقیقات پیشبینی میشود که جمعیت سالمندان در ایران در آینده افزایش قابل توجهی داشته باشد، این افزایش به دلیل کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی رخ خواهد داد، پیشبینیها نشان میدهد که سهم جمعیت سالمندان (افراد ۶۰ سال و بالاتر) از جمعیت کل کشور تا سال ۲۰۵۰ به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
رشد سالمندی به معنای کاهش جمعیت جوان و فعال در بازار کار است، این مساله بهرهوری اقتصادی را کاهش داده و اقتصاد کشور را تحت فشار قرار میدهد، پیشبینی میشود تا سال ۱۴۳۰، تعداد سالمندان بازنشسته از تعداد نیروی کار مولد پیشی بگیرد که این امر هزینههای تأمین اجتماعی را به شدت افزایش میدهد.
بحران سالمندی در ایران به افزایش نسبت جمعیت سالمند به کل جمعیت اشاره دارد، این پدیده به دلیل کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی در حال وقوع است و پیشبینی میشود تا سالهای آینده، بیش از یکسوم جمعیت ایران را سالمندان تشکیل دهند، این مسئله چالشهایی را در حوزههای مختلف از جمله اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و مراقبتی ایجاد میکند.
یکی از مهمترین پیامدهای سالمندی، افزایش تنهایی و انزوای اجتماعی است، با کاهش تعداد فرزندان و تغییر سبک زندگی، بسیاری از سالمندان بدون حمایت خانواده زندگی میکنند، این وضعیت، علاوه بر مشکلات روانی، میتواند سلامت جسمی آنها را نیز به خطر بیندازد، طبق آمار، بیش از ۳۰ درصد از سالمندان ایران تنها زندگی میکنند.
جوانی جمعیت و فرزندآوری اولویت نظام سلامت
مرجان مشکاتی مدیر گروه جوانی جمعیت و سلامت خانواده در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره دلایل پیری و سالمند شدن جمعیت ایران در آینده به خبرنگار ایمنا میگوید: موضوع جوانی جمعیت و فرزندآوری به عنوان یکی از اولویتها برای نظام سلامت در کشور است و باید در این زمینه فرهنگ سازی لازم انجام شود، ایران به سمت پیری جمعیت میرود و در آینده جمعیت کشور سالمند خواهد شد، بنابراین میزان جمعیت در کشور یک اولویت است، بیشترین موردی که میتواند این موضوع را برای ما مشخص کند مستندات علمی است، ارقام و اعداد است و اگر در شرایط فعلی به این موضوع توجه نشود ۲۰ تا ۳۰ سال آینده با مشکلاتی در کشور مواجه میشویم.
وی میافزاید: این موضوع را باید بدانیم که جمعیت یک کشور تعیین کننده قدرت آن کشور است و این مورد به معنای قدرت نظامی و سیاسی نیست و این کلمه به صورت کلی است ولی اقتصاد و فرهنگ آن کشور قدرت آن کشور است، بنابراین میزان جمعیت در یک کشور میتواند ابعاد مختلفی را داشته باشد و کم شدن میزان جمعیت در یک کشور میتواند آثارش را هم از نظر نظامی و هم از نظر سیاسی و فرهنگی داشته باشد.
مدیر گروه جوانی جمعیت و سلامت خانواده در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح میکند: اینکه از نظر میزان جمعیت در ایران چه اتفاقی افتاده است اطلاعاتی موجود است که بر مبنای گزارشهای سازمان ملل متحد است که میگوید: «ایران سالمندترین کشور در منطقه در سال ۲۰۵۰ خواهد شد» و مطابق تحقیقات در حال حاضر درصد جمعیت سالمندی در کشور حدود ۱۰ درصد است و در اصفهان شرایط بدتر است و حدود ۸/۱۳ دهم درصد جمعیت استان را سالمندان تشکیل میدهد و اصفهان از نظر میزان جمعیت سالمندی رتبه چهارم را در کشور دارد و در نقشه ایران به تفکیک جمعیت سالمندی میبینیم که سالمندی استان اصفهان جزو بحرانیها بوده و رنگ قرمز را در نقشه نشان میدهد و در اصفهان بعضی از شهرستانها مانند خوانسار درصد جمعیت سالمندی آنها بالاتر است و ضرورت دارد که در این مناطق برنامه ریزی بیشتری انجام گیرد.
وی خاطرنشان میکند: کمبود جمعیت در هر استان و منطقهای به آیتمها و اقلیم هوایی هم وابسته است برای مثال در استان سیستان و بلوچستان در حال حاضر شرایط بهتری برای فرزندآوری خانوادهها وجود دارد اما در استان گیلان در شرایط کنونی شرایط برای فرزندآوری خانوادهها بحرانی است بنابراین علل مختلف در این خصوص وجود دارد، از آن طرف باید در نظر داشته باشیم وقتی که میزان درصد جمعیت سالمندی در کشور بالا میرود این روند نشان خوبی هم است در واقع نشان میدهد که ارتقای کیفیت سلامتی یعنی مراقبتهای سلامت و خودمراقبتی افراد از خودشان بیشتر و بهتر شده و بنابراین طول عمر آنها بالاتر رفته است اما از آن طرف به دلیل اینکه میزان باروری در کشور پایین آمده باعث بحران شده است.
مشکاتی عنوان میکند: یعنی از یک طرف میزان باروری در کشور پایین آمده و از آن طرف سن سالمندی در کشور افزایش پیدا کرده و موجب بروز این بحران شده است، واقعیت دیگر اینکه کیفیت مراقبتهای سلامت بهتر شده و طول عمر افراد افزایش پیدا کرده ولی به دلیل اینکه درصد باروری در کشور پایین آمده است این اتفاق موجب ایجاد بحران در حوزه جمعیت کشور شده است، در حال حاضر در کشور از هر ۱۰ نفر یک نفر سالمند است و در سالهای آینده اگر میزان باروری در کشور به همین شرایط پیش برود و درصد باروی پایین باشد در آینده از هر چهار نفر یک نفر سالمند وجود خواهد داشت.
جمعیت رو به سالمندی قبل از توسعه یافتگی کشور
وی ادامه میدهد: این روند وابستگی جمعیت سالمند و نیاز آنها به مراقبت را نشان میدهد و به طور یقین نظام سلامت کشور باید در این زمینه هزینههایی را انجام دهد، در کشور نرخ باروری وجود دارد یعنی اینکه متوسط تعداد فرزند زندهای که هر زن در سنین باروری دارد ۱۵ تا ۴۹ سال به دنیا میآورد برای مثال اگر بگویند که نرخ باروی هشت دهم است یعنی یعنی ۱۸ تا فرزند جایگزین ۲۰ تا والدین شدند، نرخ باروری را برای ایران ۵/۲ در نظر گرفتهاند و اگر بخواهیم شرایط ایده آلی باشد باید نرخ باروی این رقم باشد و اکنون نرخ باروری در ایران ۶۶/۱ است و میبینیم چه فاصلهای وجود دارد.
مدیر گروه جوانی جمعیت و سلامت خانواده در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار میکند: از آن طرف اطلاعات و سناریوهایی که تعریف شده است توسط سازمان ملل متحد که میگوید: «اگر نرخ باروری در حدود ۴/۱ باشد و بیاید به سمت پایین و از ۶/۱ دهم هم پایینتر بیاید جمعیت ایران در سال ۱۴۸۰ حدود ۳۱ میلیون میشود و اگر که نرخ باروری حدود ۹/۱ دهم باشد جمعیت ایران ۶۲ میلیون میشود و اگر نرخ باروری ۴/۲ دهم باشد جمعیت ایران ۱۰۹ میلیون میشود و این اتفاق یک فاجعه است و آمارها نشان میدهد که اگر نرخ باروری در کشور به همین صورت پیش برود در سال ۱۴۰۹ تقریباً رشد جمعیت صفر میشود و در سال ۱۴۱۹ رشد جمعیت کشور منفی میشود.
وی تاکید میکند: رشد جمعیت یعنی تفاوت بین موالید و مرگ و مهاجرتها است یعنی وقتی آمارها میگوید که رشد جمعیت منفی میشود یعنی مرگ و میر بیشتر از موالیدی خواهد بود و این اتفاق یعنی بحران و اگر به موضوع جوانی جمعیت در کشور توجه نکنیم در سالهای آینده با مشکلات متعددی در حوزه اقتصادی، اجتماعی و آموزش مواجه میشویم، در کشورهای اروپایی معمولاً با این مشکل کمتر مواجه هستند و تفاوتی که ایران با سایر کشورها دارد این است که ایران قبل از اینکه وارد توسعه یافتگی شود جمعیت آن رو به سالمندی میرود اما کشورهای اروپایی در مرحله توسعه یافتگی هستند و زیر ساختهای اقتصاد آن شرایط خوب را دارد و به همین دلیل با مشکلات کمتری مواجه میشوند.
مبرهن است که سالمندی در جهان به مقطع بالای ۶۵ سال اشاره دارد و بنابراین بخش پایانی چرخهٔ حیات انسان است، سازمان بهداشت جهانی سالمندی را به چند گروه طبقه بندی میکند که که سالمندان جوان ۶۰ تا ۷۴ سال، افراد سالمندتر ۷۴ تا ۹۰ سال و سالمندان پیر افراد ۹۰ سال به بالا هستند، افراد سالمند معمولاً توانایی تجدید قوای محدودی دارند و بیش از دیگر بزرگسالان در معرض بیماری، سندرومها و کسالت هستند.
تحقیقات نشان میدهد که جمعیت سالمندان در ایران رو به افزایش است و پیشبینی میشود که تا سالهای آینده سهم قابل توجهی از جمعیت کشور را به خود اختصاص دهد، در حال حاضر درصدهایی از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل میدهند، اما بر اساس پیشبینیها، این رقم در سالهای آینده به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت و این روند پیری جمعیت، چالشها و فرصتهایی را برای کشور ایجاد میکند. کاهش خانوارهای گسترده و متمرکز در یک محله، کاهش بعد خانوار، افزایش آمار تجرد قطعی و زنانه شدن سالمندی ازجمله عوامل مؤثر در تشدید مسئله سالمندی است. افزایش هزینههای مراقبتهای بهداشتی درمانی، نیاز به زیرساختهای مراقبت از سالمندان، ناپایداری نظام رفاهی و افزایش وابستگی سالمندان، ازجمله چالشهای سالمندی جمعیت است.