به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروزه در دنیای تناسب اندام رژیمهای غذایی ژنتیکی به عنوان رویکرد نوین در علم تغذیه و بهداشت عمومی مطرح شده است. این نوع رژیمها بر اساس ترکیب ژنتیکی هر فرد طراحی میشود و هدف آنها بهینهسازی سلامتی و پیشگیری از بیماریها از طریق تغذیه مناسب است.
رژیم غذایی ژنتیکی یک مدل تغذیهای است که به تأثیر ژنتیک بر نیازهای تغذیهای فرد توجه میکند. هر فرد دارای یک شخصیت ژنتیکی ویژه است که بر واکنشهای فیزیولوژیکی و متابولیکی او اثر میگذارد. به همین دلیل این رژیمها میتواند به تشخیص و طراحی برنامههای غذایی مناسب بر اساس ویژگیهای ژنتیکی ویژه هر فرد کمک کند.
علم ژنتیک امروزه به سرعت در حال پیشرفت است و امکانات زیادی برای تجزیه و تحلیل DNA و ویژگیهای ژنتیکی فرد فراهم کرده است. شناسایی وراثتهایی که بر متابولیسم، جذب مواد مغذی و پاسخ به غذاهای مختلف تأثیر میگذارند به طراحی رژیمهایی کمک میکند که بهترین نتایج را برای هر فرد ارائه میدهد. بهعنوان نمونه برخی افراد ممکن است به کربوهیدراتها حساسیت بیشتری داشته باشند و یک رژیم کمکربوهیدرات برای آنها مناسبتر باشد، این در حالی است که ممکن است افراد دیگر به پروتئین بیشتری برای فعالیت نیاز داشته باشند.
یکی از بزرگترین مزایای رژیمهای غذایی ژنتیکی، امکان شخصیسازی آنها بر اساس نیازهای ویژه هر فرد است. امروزه به جای پیروی از یک رژیم غذایی عمومی، هر فرد میتواند رژیمی دریافت کند که به شرایط فیزیولوژیکی، ژنتیکی و سبک زندگی او وابسته باشد.
از سوی دیگر با انتخاب رژیمهای غذایی متناسب با ژنتیک، میتوان به کاهش خطر ابتلاء به بیماریها کمک کرد. این رژیمها میتواند در مبارزه با چاقی، دیابت، بیماریهای قلبی و اختلالات متابولیکی دیگر مؤثر باشند.
همچنین به کارگیری رژیمهای غذایی متناسب با ژنتیک میتواند به بهبود نتایج درمانی در بیماران کمک کند. بهعنوان نمونه افرادی که دارای استعداد وراثتی ویژهای برای ابتلاء به برخی بیماریها هستند با کمک رژیم غذایی مناسب خطرات را کاهش میدهند.
از سوی دیگر رژیمهای غذایی ژنتیکی میتوانند با توجه به فرهنگ، عادتهای غذایی و نیازهای اجتماعی افراد طراحی شوند. این موضوع میتواند منجر به پذیرش و رعایت بیشتر این نوع رژیمها شود.
در کنار همه مزایای این نوع رژیم و با توجه به پیشرفتهای بزرگ در علم ژنتیک همچنان بسیاری از جنبههای مرتبط با رژیمهای غذایی ژنتیکی در حال تحقیق هستند و ممکن است عوارض جانبی یا نتایج غیرمنتظرهای که با تغییرات رژیمی مرتبط هستند نیز وجود داشته باشد.
تستهای ژنتیکی بهطور معمول هزینه زیادی دارد و همه افراد به راحتی نمیتوانند از آنها استفاده کنند. این موضوع ممکن است دسترسی به رژیمهای غذایی ژنتیکی را برای برخی افراد محدود کند.
از سوی دیگر اصلاحات ژنتیکی و پیگیری دادههای ژنتیکی افراد میتواند نگرانیهایی در مورد حریم خصوصی و حقوق انسانی ایجاد کند. این نگرانیها باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند تا از سوءاستفادههای احتمالی جلوگیری شود.
همچنین طراحی یک رژیم غذایی بر اساس نیازهای ژنتیکی نیازمند تخصص و دانش بالا است. این کار ممکن است منجر به تشخیص نادرست یا استفاده نادرست از اطلاعات ژنتیکی شود. بهطور کلی آگاهی و آموزش عمومی در این زمینه میتواند به افراد کمک کند تا از این فرصت نوین به بهترین شکل استفاده کنند و زندگی سالمتری داشته باشند.
شکست چربیها با شناختن ژنها
محمدعلی باقری کارشناس حوزه سلامت و تغذیه درباره تأثیر رژیم ژنتیکی بر چربیسوزی و عملکرد ورزشکاران میگوید: رژیم غذایی بر پایه ژن (nutrition genomics یا nutrigenomics) نوعی رویکرد شخصیسازیشده برای تغذیه است که با در نظر گرفتن ژنتیک فرد توصیههایی برای بهبود عملکرد بدن، چربیسوزی و سلامت کلی ارائه میدهد. برای ورزشکاران بسته به نوع فعالیتی که انجام میدهند این نوع رژیم میتواند مزایای ویژهای داشته باشد.
وی میافزاید: برخی افراد بهصورت ژنتیکی چربی، کربوهیدرات یا پروتئین را بهتر یا بدتر متابولیزه میکنند. بهعنوان نمونه ممکن است یک فرد بهطور طبیعی چربیها را خوب بسوزاند، ولی به کربوهیدرات حساس باشد. رژیم ژنتیکی کمک میکند این تفاوتها را شناسایی کرده و مصرف ماکروها (چربی، پروتئین، کربوهیدرات) را متناسب با بدن فرد تنظیم کرد.
ژنها استعداد بدنی را میشناسند
کارشناس حوزه سلامت عنوان میکند: از سوی دیگر ممکن است برخی ژنها فرد را به لاکتوز، گلوتن یا کافئین حساس کنند. حذف یا کاهش این مواد میتواند التهاب بدن را کاهش دهد و بهبودی و عملکرد ورزشی را بهتر کند. همچنین ژنهایی همچون FTO (مرتبط با چاقی)، ACTN3 (مرتبط با قدرت عضله) و PPARG (مرتبط با متابولیسم چربی) تعیین کننده استعداد فرد در چربیسوزی و عضلهسازی هستند.
وی خاطرنشان میکند: برخی ژنها همچون B12، D3 یا آهن نیاز به ویتامینها یا مواد معدنی ویژهای را افزایش میدهند. تأمین این مواد میتواند به انرژی، ریکاوری و استقامت کمک کند.
عضلهسازی به سبک DNA
باقری پیرامون تفاوت در نیازهای ژنتیکی برای بدنسازی، یوگا و دویدن تصریح میکند: در بدنسازی هدف عضلهسازی است و ژنهایی همچون ACTN3 برای سرعت و قدرت مهم هستند. رژیم ژنتیکی برای بدنسازی میتواند به تنظیم نسبت پروتئین و زمانبندی مصرف آن کمک کند. بعضیها با کربوهیدرات بیشتر بهتر عضله میسازند.
وی ادامه میدهد: دویدن نیز یک ورزش کاردیو است و هدف از انجام آن استقامت و چربیسوزی است و ژنهایی همچون PPARG یا ACE بر استقامت و توان هوازی تأثیر میگذارند. برخی افراد کربوهیدرات را بهتر از دیگران میسوزانند و رژیم ژنتیکی بر این اساس تنظیم میشود.
ژنی به نام آرامش
کارشناس حوزه تغذیه تاکید میکند: در یوگا هدف انعطاف، تمرکز و آرامش است. در این ورزش حساسیت به گلوتن یا لبنیات میتواند روی التهابات مفاصل و تمرکز تأثیر بگذارد. برخی ژنها همچون MTHFR یا COMT بر متابولیسم مغزی و خلقوخو تأثیر دارند. رژیم میتواند به بهبود خلق و ریلکسیشن کمک کند.
وی درباره تأثیرگذاری عوامل دیگر در کنار ژنتیک بر رژیم یادآور میشود: واقعیت این است که ژنتیک تنها یکی از عوامل تأثیرگذار بر نتیجه رژیم غذایی است و بررسی دقیقتر نشان میدهد که مجموعهای از عوامل مختلف زیستی، روانی و رفتاری در کنار ژنتیک نقش دارند.
ژنها و استرس بر متابولیسم تأثیر میگذارند
باقری ادامه میدهد: ژنها تعیین میکنند که چگونه بدن شما چربی، کربوهیدرات و پروتئین را پردازش میکند. برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد اضافه وزن، مقاومت به انسولین یا ذخیره چربی هستند، با این حال ژنتیک، سرنوشت نیست و میتواند مسیر را سختتر یا آسانتر کند، اما تعیینکننده مطلق نیست.
وی خاطرنشان میکند: استرس مزمن نیز سطح کورتیزول را بالا میبرد و ممکن است منجر به افزایش اشتها، پرخوری و ذخیره چربی بهویژه در ناحیه شکم شود. کمخوابی نیز موجب برهم خوردن تعادل هورمونهای گرسنگی (گرلین و لپتین) میشود. خواب ناکافی با افزایش وزن، کاهش متابولیسم و افزایش میل به غذاهای پرکالری مرتبط است.
ورزش در کنار رژیم یعنی سبک زندگی ایدهآل
کارشناس تغذیه عنوان میکند: یکی از عوامل تأثیرگذار بر رژیم فعالیت بدنی است. با وجود رژیم غذایی خوب، نداشتن تحرک میتواند کاهش وزن را کند یا متوقف کند. ورزش منظم، بهویژه تمرین مقاومتی، به حفظ توده عضلانی و افزایش متابولیسم کمک میکند.
وی تصریح میکند: سبک زندگی کلی نیز در رژیم از اهمیت بالایی برخوردار است. عادات روزمره همچون زمان غذا خوردن، کیفیت مواد غذایی، سرعت خوردن و محیط اجتماعی در موفقیت رژیم مؤثر هستند. بهعنوان نمونه کسی که با عجله و استرس زیاد غذا میخورد، بهطور معمول کمتر احساس سیری میکند.
ژنها و باکتریهای روده برای تغذیه تصمیم میگیرند
باقری اضافه میکند: همچنین سلامت روده و هورمونها تأثیر زیادی بر عملکرد رژیم غذایی دارد. ترکیب میکروبیوم روده روی هضم غذا، جذب مواد مغذی و حتی میل به غذا اثر دارد. نبودن تعادل هورمونی همچون تیروئید، انسولین، استروژن، تستوسترون نیز میتواند مانع کاهش وزن شود.
وی درباره مناسب بودن رژیم زنتیکی برای همه افراد تاکید میکند: رژیم ژنتیکی (Genetic Diet) یا تغذیه مبتنی بر DNA یکی از روشهای نوین در علم تغذیه است که بر پایهی تحلیل ژنهای فرد، برنامهی غذایی اختصاصی تنظیم میشود. با اینکه این روش میتواند مزایایی برای برخی افراد داشته باشد، اما برای همه مناسب نیست و دارای محدودیتها و مخاطرات ویژهای است.
مزایای و محدودیتهای رژیم ژنتیکی
کارشناس تغذیه پیرامون مزایای رژیم ژنتیکی عنوان میکند: شخصیسازی رژیم غذایی، پیشگیری از بیماریها و افزایش اثربخشی برنامههای کاهش وزن یا تناسب اندام نمونههایی از مزایای بالقوه رژیم ژنتیکی است. رژیم ژنتیکی بر اساس ژنهای فرد، نیازهای غذایی، میزان متابولیسم و حساسیت به برخی مواد مشخص میشود. همچنین ممکن است به شناسایی ریسک ابتلاء به بیماریهایی همچون دیابت، چاقی یا بیماریهای قلبی کمک کند.
وی درباره محدودیتها و خطرات احتمالی رژیم ژنتیکی خاطرنشان میکند: تفسیر نادرست دادههای ژنتیکی، فقدان استانداردهای جهانی، در نظر نگرفتن سایر عوامل مهم، هزینه بالا و نگرانیهای اخلاقی و حریم خصوصی نمونههایی از محدودیتهای رژیم ژنتیکی است.
باقری ادامه میدهد: آزمایشهای ژنتیکی ممکن است دقیق نباشند یا بهدرستی تفسیر نشوند. همچنین بسیاری از تستها توسط شرکتهای مختلف بدون نظارت علمی ارائه میشوند. از سوی دیگر ممکن است عوامل مهمی همچون سبک زندگی، وضعیت روحی، خواب و ورزش در نظر گرفته نشود. آزمایشهای ژنتیکی و رژیمهای اختصاصی بهطور معمول گران هستند. همچنین دادههای ژنتیکی میتوانند حساس باشند و نیاز به حفاظت دارند.
چه کسانی نباید از رژیم ژنتیکی استفاده کنند؟
وی تاکید میکند: افراد مضطرب یا وسواسی درباره سلامتی، کسانی که انتظار پاسخ فوری یا معجزهآسا دارند، افراد با بیماریهای ویژه بدون مشورت پزشک و کسانی که امکان مشاوره با متخصص ژنتیک یا تغذیه ندارند نباید از رژیم ژنتیکی استفاده کنند، چراکه دانستن ریسکهای ژنتیکی ممکن است اضطراب و نگرانی بیمورد ایجاد کند. همچنین این رژیم یک راهحل فوری یا تضمینی نیست و بیماران قلبی، سرطانی یا مبتلا به اختلالات ژنتیکی پیچیده باید با مشورت پزشک از این رژیم استفاده کنند. از سوی دیگر تفسیر نادرست نتایج میتواند گمراهکننده باشد.
کارشناس تغذیه یادآور میشود: رژیم ژنتیکی میتواند ابزاری مفید برای درک بهتر نیازهای بدن باشد، اما نباید به عنوان تنها معیار تغذیه سالم در نظر گرفته شود. مشاوره با پزشک، متخصص تغذیه و ژنتیکدان الزامی است. همچنین باید به محدودیتهای علمی و اخلاقی این روش توجه کرد.
نظر شما