به گزارش خبرگزاری ایمنا، در جهانی که تکنولوژی و سرعت، سیمای روابط انسانی را دگرگون کردهاند، کودکان تکفرزند قصهای متفاوت از رشد و بلوغ اجتماعی روایت میکنند. در پشت لبخندهای روشن و موفقیتهای این کودکان، گاه سایهای از تنهایی و چالشی نادیده در تعاملات اجتماعی نهفته است که نگاههای سطحی بهسادگی از کنار آن عبور میکنند.
کودک تکفرزند، در بستری رشد پیدا میکند که خلأ روابط افقی، یعنی نبود خواهر یا برادر موجب شکلگیری تجربهای منحصربهفرد از جهان میشود. مطابق با پژوهشهای روانشناختی، این کودکان اغلب در خودکنترلی، انگیزه تحصیلی و دلبستگی به والدین نمره بالایی دارند، اما این همه ماجرا نیست.
یکی از مهمترین بسترهای رشد مهارتهای اجتماعی، تمرین مکرر در موقعیتهای بینفردی است. کودکان دارای خواهر و برادر، هر روز در خانه با مفهوم تعارض، مذاکره، رقابت و همدلی روبهرو میشوند؛ مفاهیمی که بهطور طبیعی در زندگی اجتماعی نقش کلیدی ایفا میکنند، اما کودکان تکفرزند، اغلب برای تجربه این آموزهها باید از خانه فراتر بروند که گاهی این فرصت بهاندازه کافی مهیا نمیشود.
بعضی از پژوهشها نشان میدهد کودکان تکفرزند در مقایسه با همسالان دارای خواهر و برادر، در برخی مهارتهای همدلی، اشتراکگذاری و حل مسئله گروهی، در سالهای ابتدایی زندگی اجتماعی، تأخیرهای جزئی اما قابل توجه نشان میدهند، این تفاوتها به الزام به معنای ضعف نیست، بلکه گویای نیاز به حمایت بیرونی بیشتر برای جایگزینی روابط خانوادگی غایب است.
تکفرزندی، پدیدهای است که با تغییرات سبک زندگی بیش از گذشته به چشم میخورد / تک فرزندی چه تأثیرات پنهانی بر رشد فرزند دارد؟
حجتالاسلام سید روحالله میرشفیعی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، مشاور خانواده و کارشناس مباحث اخلاقی، تربیتی و تبلیغی با اشاره به تأثیرات پنهان تک فرزندی بر رشد اجتماعی و مهارتهای ارتباطی کودکان به خبرنگار ایمنا میگوید: تکفرزندی، پدیدهای است که با تغییرات سبک زندگی و عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشتر به چشم میخورد، این وضعیت، هرچند از برخی جنبهها مزایایی برای کودک به همراه دارد، اما در عین حال میتواند چالشهایی پنهان نیز در مسیر رشد اجتماعی و ارتباطی او ایجاد کند.
وی با اشاره به مزیت تمرکز بیشتر والدین میافزاید: در خانوادههایی با فرزند واحد، والدین اغلب فرصت و توان بیشتری برای تمرکز بر نیازهای عاطفی، آموزشی و مالی کودک خود دارند که این توجه ویژه میتواند زمینهساز رشد تحصیلی و فردی مطلوبتری باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ادامه میدهد: تکفرزندها به دلیل نداشتن همبازی دائمی، ممکن است ارتباطی عاطفی بسیار وابسته با والدین برقرار کنند که در برخی موارد، توانایی آنها برای برقراری روابط مستقل در بیرون از خانه را کاهش میدهد، همچنین احساس تنهایی میتواند در آنها بیشتر از کودکان دارای خواهر یا برادر بروز داشته باشد، ازاینرو تک فرزندی میتواند عامل احساس تنهایی یا وابستگی بیش از حد به والدین باشد.
حجتالاسلام میرشفیعی عنوان میکند: در خانوادههای تکفرزند، والدین ممکن است تمام آرزوها، اهداف و انتظارات خود را بر دوش فرزند خود متمرکز کنند، این امر میتواند منجر به فشارهای روانی، اضطراب، یا کاهش اعتمادبهنفس در کودک شود؛ بهویژه زمانی که فرزند نتواند مطابق انتظارات والدین عمل کند.
وی اضافه میکند: قرار گرفتن در محیطی که بهطور عمده تحت تعامل با بزرگسالان است، موجب رشد زبانی، شناختی و در بعضی از موارد، درک اجتماعی فراتر از سن برای تکفرزند میشود، به علاوه کودکان تکفرزند بهطور معمول بهدلیل نداشتن همبازی در خانه، یاد میگیرند که خود را سرگرم کرده و با چالشهای روزمره، بهصورت مستقلتر مواجه شوند. این امر میتواند به تقویت توان حل مسئله و خوداتکایی آنها منجر شود.
هیچ چیز جای وجود و حضور خواهر و برادر را نخواهد گرفت
کارشناس مباحث اخلاقی و تربیتی با تاکید بر چالشهای پنهان تکفرزندی در رشد اجتماعی و ارتباطی کودکان خاطرنشان میکند: در کنار مزایای قابل توجهی که تکفرزندی برای کودک به همراه دارد، نمیتوان از چالشها و پیامدهای منفی احتمالی آن غافل شد؛ پیامدهایی که در صورت نبود آگاهی و حمایت مناسب، ممکن است بر شکلگیری مهارتهای اجتماعی و روانی کودک تأثیرگذار باشد.
حجتالاسلام میرشفیعی میافزاید: حضور نداشتن خواهر یا برادر در محیط خانواده میتواند موجب کاهش موقعیتهای طبیعی برای تمرین مهارتهایی همچون مذاکره، همکاری، رقابت سازنده و حل تعارض شود و این کمبود ممکن است در سالهای بعدی زندگی کودک، بهویژه در محیطهای گروهی و جمعی، خود را نشان دهد.
وی تاکید میکند: در خانوادههای چند فرزندی، کودکان بهصورت طبیعی نقشهایی همچون مراقبت، راهنمایی یا مسئولیتپذیری را در تعامل با خواهر و برادر تجربه میکنند، اما در مقابل، تکفرزندان ممکن است فرصت کمتری برای یادگیری این نقشهای اجتماعی در خانه داشته باشند که این مسئله میتواند بر توانمندیهای اجتماعی بلندمدت آنها تأثیر بگذارد.
به گزارش ایمنا، در جهان تکفرزندها، والدین نقشی مضاعف برعهده دارند. آنها هم نقش مربی را دارند و هم باید به نوعی خلأ «همسن در خانه» را جبران کنند. در واقع حمایت والدین در ایجاد فرصتهای تعامل گروهی همچون شرکت در فعالیتهای جمعی، ورزشهای تیمی و کلاسهای هنری میتواند بستر مناسبی برای رشد مهارتهای اجتماعی فراهم کند.
در این میان، رسانهها، نظام آموزشی و نهادهای فرهنگی نیز میتوانند با طراحی سیاستهایی هوشمند، محیطی فراهم سازند تا کودکان تکفرزند بتوانند دنیایی از روابط انسانی را تجربه کنند که البته نمیتوان از اهمیت و جایگاه خواهر و برادر غفلت ورزید و باید اذعان کرد که هیچ چیز جای حضور و تأثیر آنها در رشد فرزندان را نخواهد گرفت.
نظر شما