صنعت چاپ سیلک ایران پیش از اعمال تحریمها، با دسترسی تقریباً آزاد به ماشینآلات پیشرفته، مواد اولیه مرغوب و تکنولوژی روز دنیا، روزهای پررونقی را تجربه میکرد. اما از ابتدای دهه ۹۰ شمسی و تشدید تحریمهای اقتصادی، چهرهی این صنعت بهطور چشمگیری تحت تأثیر قرار گرفت. در این مقاله به بررسی عمیق تأثیرات تحریمها بر روند تولید و بازار چاپ سیلک در ایران، چالشهای پیشرو و راهکارهای نوآورانهی بومی میپردازیم.
پیشزمینهٔ تاریخی و چارچوب تحریمها
از سال ۱۳۸۴ به بعد ایران با موجی از تحریمهای بینالمللی مواجه شد که به مرور دامنهی آن به کلیهی کالاهای صنعتی و مواد اولیه نیز کشیده شد. تحریمهای بانکداری، مبادلات ارزی و واردات تجهیزات صنعتی، صنعت چاپ سیلک را مستقیماً هدف قرار داد. محدودیت دسترسی به قطعات یدکی، دستگاه های جدید و تأمین مواد اولیه باعث شد مسیر تأمینکنندگان داخلی و واردکنندگان سنتی، به انزوا کشیده شود.
تأثیرات مستقیم بر زنجیره ی تأمین
افزایش هزینهها و تأخیر: واردات جوهرهای مرغوب، امولسیونها یا لاک حساسو فریمهای آلومینیومی با افزایش ۳۰–۵۰ درصدی قیمت و تاخیر چندماهه همراه شد.
رشد بازار سیاه: کمبود منابع اصلی، واسطهگری و بازار زیرزمینی برای تأمین مواد اولیه ایجاد کرد که کیفیت نامطمئن و قیمتهای گزاف داشت.
کاهش تنوع تأمینکنندگان: برندهای شناختهشدهی اروپایی و آسیایی یا از ایران خارج شدند یا دسترسی به ایران را به حداقل رساندند. همچنین تولید کننده های داخلی که مواد اولیه را از خارج وارد ی کردند نیز با مشکلات زیادی مواجه شدند.
چالشهای فنی و کیفی در چاپ
کاهش کیفیت جوهر: استفاده از فرمولاسیونهای نامرغوب و جوهرهای جایگزین باعث شد مقاومت رنگ کمتر و یکنواختی پوشش کاهش یابد.
مشکلات حساسسازی: امولسیونهای نامناسب در برابر نور UV یا LED ضعف نشان داده و منجر به تاری جزئیات و افت عمر شابلون شدند.
کاهش تنوع رنگ: با توجه به کمبود پیگمنتهای خاص، تولید رنگهای روشن و پاستلی تقریباً متوقف شد.
پاسخ صنعت و نوآوریهای بومی
تأسیس کارگاههای تحقیق و توسعه: گروهی از فعالان صنعت جمع شدند تا با همکاری دانشگاهها، امولسیون و جوهر ایرانی تولید کنند.
افزودنیهای خانگی: برخی چاپگران برای بهبود چسبندگی و ثبات رنگ، از ترکیبات شیمیایی ساده (مثل پودر نشاسته اصلاحشده) بهره بردند.
برندهای نوظهور: شرکتهای ایرانی با تمرکز بر تولید امولسیون پلیمری و جوهر پایه آب، سهم بازار داخل را از وارداتیها گرفتند.
مطالعهٔ موردی از شرکت های بومی توانمند
شرکت چشم انداز سپاس از شرکت های پیشرو در زمینه چاپ صنعتی با بهره گیری از دانش بومی انواع دستگاه چاپ سیلک، شابلون های چاپ سیلک و همچنین با کیفیت ترین لاک های حساس برای کاربردهای مختلف را در داخل کشور تولید و عرضه می کند که توانست بخش بزرگی از نیاز داخل کشور را تامین کند و پرچمدار حوزه چاپ صنعتی در کشور باشد.
شرکت «رنگجم» با بهرهگیری از پیگمنتهای داخلی و فرمولاسیون ویژه، توانست جوهر متالیک تولید کند که در نخستین تستها با نمونههای خارجی برابری کرد.
تأثیرات بر نیروی کار و آموزش
افزایش نیاز به مهارتهای فنی بالا: تولید امولسیون و جوهر داخلی نیازمند دانش شیمیایی و آزمونهای متعدد بود.
رشد دورههای آموزشی داخلی: مؤسسات آموزشی، دورههای کوتاهمدت و بلندمدت برای پرورش نیروی متخصص راهاندازی کردند.
اشتغال در بخش R&D: با سرمایهگذاری شرکتهای داخلی در تحقیق و توسعه، فرصتهای شغلی جدیدی برای شیمیدانان و مهندسان مواد ایجاد شد.
چالشهای حقوقی و مقرراتی
مالکیت فکری: ثبت اختراع فرمولاسیونهای جدید در شرایط تحریم با مشکلات حقوقی و کمبود تعامل با دفاتر بینالمللی همراه است.
محدودیتهای بانکی: انتقال ارز برای خرید تجهیزات یا مواد اولیه، با کارمزد بالا و واریزهای پیچیده مواجه شده است.
نیاز به بهروزرسانی قوانین داخلی: تسهیل واردات آزمایشگاهی و نمونههای محدود برای تحقیق، از الزامات رفع تحریمهای غیررسمی است.
چشمانداز آینده و راهکارها
تقویت همکاری دولت و بخش خصوصی: ایجاد صندوقهای مشترک حمایت از R&D و ارائه تسهیلات ارزی برای واردات مواد آزمایشگاهی
تمرکز بر صادرات دانش فنی: ارائه فرمولاسیون و محصولات جانبی (امولسیون، جوهر) به بازار کشورهای همسایه
توسعه پلتفرمهای دانشبنیان: ایجاد شبکهی آنلاین تبادل تجربه، فروش مواد و سفارش کار برای چاپگران سیلک
فراخوان عملی و نوآوری
تحریمها چالشهای متعددی برای صنعت چاپ سیلک ایران ایجاد کردهاند، اما همزمان بستر مناسبی برای نوآوری و خوداتکایی فراهم آوردهاند. تولیدکنندگان و چاپگران میتوانند با همکاری نزدیک با دانشگاهها، ایجاد شبکههای تخصصی و بهرهگیری از تجارب جهانی، همانند چشم انداز سپاس نهتنها بر مشکلات فایق آیند بلکه به صادرکنندگان معتبر این دانش فنی تبدیل شوند. همانند این شرکت که در حال حاضر در کشورهای مختلف نمایندگی دارد و محصولات خود را صادر می کند. شما بهعنوان فعال یا علاقهمند در این حوزه، تجربهی خود را با ما در میان بگذارید و به جمع نوآوران چاپ سیلک ایران بپیوندید.
نظر شما