به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، این استان با گسترهای بالغ بر ۸۶۲ هزار هکتار مرتع و ۴۵۲ هزار هکتار جنگل به دلیل عواملی نظیر تغییرات اقلیمی، خشکسالیهای طولانیمدت، بهرهبرداری بیرویه از آب، کمبود حقابه رودخانه اترک، مجاورت با صحرای قرهقوم ترکمنستان، بستر قدیمی دریای خزر و بالا بودن سطح آبهای شور به بیابانی شدن تهدید میشود، این معضل در مناطق شمالی استان همچون آققلا، گمیشان و گنبدکاووس بیشتر است، به همین خاطر کارشناسان به افزایش بوتهکاری برای مقابله با ریزگردها در شمال استان تاکید دارد، چراکه مراتع نقش حیاتی در تولید اکسیژن، تنظیم منابع آب، حفظ خاک و کاهش آلودگی هوا دارند.
مطابق آمارها از ۷۶۰ هزار هکتار مراتع شمالی استان گلستان، ۳۰۶ هزار هکتار در معرض بیابانی شدن قرار دارد که ۱۳۰ هزار هکتار آن کانون بحران بوده و ۷۰ هزار هکتار با تهدید ریزگرد روبهرو است، از این رو مقابله با ریزگرد اقدامی عاجل و فوری است و بهترین روش مقابله با چنین پدیدهای بر اساس نظر متخصصان، تکیه بر طبیعتمحوری و اجرای طرحهای آبخیزداری و تقویت پوشش گیاهی است تا بتوان ضمن کاهش هزینهها، استان را از عواقب این وضعیت نجات داد.
بوتهکاری در ۴۰۰ هکتار از اراضی گلستان
رمضان بهترک، معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی گلستان با بیان اینکه سال گذشته با حمایت مالی اداره کل منابع طبیعی آبخیزداری و خیران محیط زیست استان حدود ۴۰۰ هکتار از اراضی که مستعد ریزگرد بودند، بوتهکاری انجام شد، به خبرنگار ایمنا میگوید: این مناطق فاقد پوشش گیاهی بود و با کاشت بوته به دنبال مقابله با ریزگردها هستیم، برای سالجاری نیز برنامه بوتهکاری در سطح ۳۰۰ هکتار را در این مناطق داریم.
بهترک ادامه میدهد: از ۷۶۰ هزار هکتار مراتع شمالی، ۳۰۶ هزار هکتار در معرض بیابانی شدن قرار دارد که ۱۳۰ هزار هکتار آن کانون بحران بوده و ۷۰ هزار هکتار با تهدید ریزگرد روبهرو است، ۸۰ تا ۹۰ درصد ریزگردها منشأ خارجی از صحرای قرهقوم ترکمنستان دارند و حل این چالش نیازمند دیپلماسی منطقهای است.
وی با بیان اینکه در سال مالی ۱۴۰۳ حدود یک میلیون تولید نهال مرتعی در استان داشتیم که یک هزار و ۲۰۰ هکتار در سطح مراتع شمال استان کشت شده است، اضافه میکند: این اقدامات با هدف جلوگیری از گسترش پدیده ریزگرد و بیابانی شده اراضی مرتعی شمال استان انجام شده است.
به گفته معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی گلستان، حمایت مالی از مرتعداران از طریق ارائه تسهیلات و اعتبارات یکی از راهها برای افزایش بهرهوری و کاهش فشار بر مراتع است همچنین آموزش و آگاهیبخشی به جوامع محلی درباره اهمیت مراتع و روشهای بهرهبرداری پایدار، نقشی کلیدی در تغییر نگرشها و رفتارها دارد.
وی معتقد است که اکنون ریزگردها زندگی گلستانیها را به شکل جدی تحت تأثیر قرار داده است و باید با ایجاد نوار سبز در مناطق نزدیک به این پدیده مانع ورود این پدیده مخرب زیستمحیطی به کل استان شد.
مهار بحران هجوم ریزگردها به استان گلستان نیازمند یک همکاری دستهجمعی است
بر اساس نظر کارشناسان، پدیده ریزگردها در گلستان ریشه در دو منشأ خارجی و داخلی دارد. بخش عمده این ذرات از صحرای خشک و وسیع قرهقوم در ترکمنستان، جایی که بارش سالانهاش به زحمت به ۱۵۰ میلیمتر میرسد، با وزش بادهای بیامان به سوی گلستان روانه میشود اما این تنها بخشی از ماجراست و عوامل داخلی همچون تخریب مراتع، تبدیل آنها به زمینهای کشاورزی کمبازده، خشکسالیهای پیاپی در دهه اخیر، خشک شدن تالابها به دلیل کمآبی، و چرای بیرویه دام خاک این سرزمین را مستعد فرسایش و تولید ریزگرد کردهاست.
جواد کبوتری، کارشناس محیط زیست با بیان اینکه این پدیده نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی است، به خبرنگار ایمنا میگوید: تغییر اقلیم، گرمایش زمین، کمبارشی و خشکسالیهای متوالی از یک سو و از سوی دیگر، اقدامات انسانی همچون تخریب پوشش گیاهی مراتع، کشت در اراضی کمبازده و آسیب به منابع طبیعی، زمینهساز این بحران شدهاند.
وی تأکید میکند: اگرچه منشأ خارجی ریزگردها، یعنی صحرای قرهقوم، نقش مهمی دارد، اما عوامل داخلی نیز به همان اندازه مقصر هستند، زمانی که مراتع تخریب میشوند، تالابها خشک میشوند و خاک به دلیل فرسایش بادی و چرای بیرویه سست میشود، نتیجهاش تولید ریزگردهایی است که نهتنها گنبدکاووس، بلکه کل گلستان را در بر میگیرد.
ریزگرد از مرز تهدید گذشت
کبوتری ادامه میدهد: برای مهار این بحران، زنجیرهای از اقدامات پیوسته و هماهنگ باید انجام شود که اجرای آنها نیازمند همکاری دولت، کشاورزان و جوامع محلی است. این راهکارها که ترکیبی از دانش بومی و فناوری مدرن را در بر میگیرند، بهصورت یک برنامه منسجم ارائه میشوند.
وی با بیان اینکه در گام نخست، کاشت گیاهان مقاوم به شوری و کمآبی همچون آتریپلکس در اراضی کمبازده شمال گلستان باید انجام شود، میافزاید: این گیاه دائمی که سالانه ۸۰۰ کیلوگرم تا یک تن علوفه تولید میکند، نهتنها جایگزین کشت غلات کمبازده میشود، بلکه با تولید بذر در سال دوم، درآمد پایداری برای کشاورزان به ارمغان میآورد.
به گفته او، حفظ حقابه زیستمحیطی تالابها، جلوگیری از احداث سدهای جدید و ترویج کشاورزی صنعتی به جای روشهای سنتی، گامهایی کلیدی برای کاهش فشار بر منابع آبی هستند.
موضوع هجوم ریزگردها در استان به قدری جدی شده است که سیدعلیرضا حسینی، مدیرکل پدافند غیرعامل استان گلستان، وضعیت آن را عبور از مرز تهدید میداند و میگوید: اگر فکری عاجل و تدابیر پیشگیرانه اندیشیده نشود، گلستان نیز میتواند به سرنوشت تلخ استانهایی همچون سیستان و بلوچستان یا خوزستان دچار شود، استانهایی که سالهاست با بحران ریزگرد دستوپنجه نرم میکنند.
وی ادامه میدهد: هرچند که مسئولان در سالهای اخیر بارها در مورد شدت گرفتن ریزگردها هشدار دادهاند، اما آنچه در عمل دیده میشود، وعدهووعید است، تاکنون برنامه جامع و عملیاتی برای مقابله با این پدیده مخرب ارائه نشده و زمان برای گلستان در حال سپری شدن است، اگر اقدامات فوری و قاطع صورت نگیرد، آینده این استان در غبار ریزگردها پنهان خواهد شد.
به گزارش ایمنا، پدیده ریزگردها، فراتر از یک مشکل زیستمحیطی، تهدیدی برای سلامت، اقتصاد و معیشت مردم گلستان است، اگرچه منشأ خارجی این بحران، یعنی صحرای قرهقوم، خارج از کنترل ماست، اما با اجرای زنجیرهای از اقدامات مقابلهای، مدیریت صحیح منابع طبیعی و مشارکت فعال کشاورزان و جوامع محلی، میتوان اثرات آن را به حداقل رساند.
نظر شما