به گزارش خبرگزاری ایمنا، در دنیای امروز زندگی انسان به تولید و مصرف انرژی گره خورده است، به همین دلیل انرژی، یکی از اجزای اصلی استراتژی توسعه هر کشور بهشمار میآید. همچنین افزایش نیاز به انرژی، همراه با بحرانهای زیستمحیطی چون تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و تخریب منابع طبیعی، اهمیت یافتن منابع انرژی جدید و جایگزین را ضروری میکند.
منابع انرژی تجدیدپذیر که از طبیعت و منابع همیشگی همچون خورشید، باد، آب و زمین به دست میآیند، نهتنها پایدار و پاک هستند، بلکه نقش مهمی در کاهش آثار زیستمحیطی و تغییرات اقلیمی دارند. انرژی خورشیدی فراوانترین منبع انرژی است که حتی در هوای ابری نیز قابل استفاده است. سرعت جذب انرژی خورشیدی توسط زمین حدود ۱۰ هزار برابر بیشتر از مصرف انرژی بشر است و این فناوریها میتوانند با تبدیل نور خورشید را از طریق پنلهای فتوولتائیک یا آینههای متمرکز کننده به انرژی الکتریکی، گرما، سرمایش، روشنایی، الکتریسیته و سوخت را تأمین کنند.
از زمانی که موضوع استفاده از انرژی تجدیدپذیر در کشور مطرح شده، تاکنون ۳۴ هزار مگاوات پروانه نیروگاه در این بخش ثبت شده است که از این میزان بیش از ۲۰ هزار مگاوات مربوط به دولت چهاردهم و ۱۴ هزار مگاوات مربوط به دولت سیزدهم بود، همچنین به گفته محسن طرزطلب، رئیس ساتبا برای بیش از ۷۸ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کشور متقاضی وجود دارد.
طبق تاکید رئیسجمهور باید در مدت کمتر از چهار سال حداقل ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر شامل ۲۵ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی و پنج هزار مگاوات نیروگاه در کشور به شبکه برق متصل شود؛ برای ایجاد این ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه باید ۱۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه شود که نیازمند سرمایهگذاری بزرگی در این زمینه است.
بر اساس آمارهای رسمی در هفت ماه گذشته ۵۰۰ مگاوات ظرفیت برق توسط سرمایهگذاران بخش خصوصی ایجاد شده و پیشبینی میشود که در بهار سال جاری حداقل ۴۰۰ مگاوات دیگر به این ظرفیت افزوده شود، اما هنوز این ظرفیت برای جبران ناترازیهای موجود در تأمین سوخت کافی نیست زیرا در برنامه هفتم توسعه، ایجاد ۲۴۰۰ مگاوات در سال برای کشور تکلیف شده است.
سید مهرداد هاشمیان، کارشناس انرژی و میثم صادقی، مدیرعامل شرکت دانشبنیان با حضور در میزگرد ایمنا از موانع پیشروی توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر بهویژه انرژی خورشیدی میگویند. بخش اول این گفتوگو را در ادامه میخوانید:
ایمنا: نصب پنلهای خورشیدی در مناطق مختلف جغرافیایی ایران با توجه به گوناگونی آب و هوا در مناطق مختلف کشور، با چه چالشهایی روبهرو است؟
هاشمیان: چالشهای مختلفی وجود دارد، یکی از مشکلات در زمینه نصب پنلهای خورشیدی، تمیز بودن همیشگی سطح پنلها است تا بتواند بالاترین میزان انرژی را دریافت کند. منبع انرژی این پنلها نور خورشید است، بنابراین صفحهها همیشه باید شفافیت داشته باشند تا بتوانند بهترین انرژی را دریافت کنند.
بسته به ویژگیهای آبوهوایی مناطق مختلف در بعضی مکانها، بهعنوان مثال در مناطقی که بادهای شنی وجود دارد، باید از روشهایی استفاده شود که این پنلها پس از طوفان شن به سرعت تمیز شود، در غیر این صورت افت خروجی دارد که گاهی میتواند بسیار مؤثر باشد.
مثال دیگری که در این زمینه میتوان زد، در سیستان و بلوچستان یا در مناطق کویری است که فضاهای بسیار خوبی برای نصب پنل وجود دارد. حتی بهتازگی این اظهارنظر از برخی مسئولان شنیده شده است که کشاورزان در مزارع خشکشده شرق اصفهان پنل خورشیدی نصب کنند که به هیچ عنوان نظر تخصصی نیست زیرا پنلها باید در فضاها و زمینهای غیرقابل استفاده نصب شوند، یعنی در جایی که حتی مرتع نیست زیرا مرتع یک زمین قابل استفاده است.
هرگونه اظهارنظر و تصمیمی درباره نصب پنلهای خورشیدی باید بهصورت تخصصی و با احاطه بر محیط مطرح شود زیرا شرایط لازم برای نصب پنلها دارای تعریف مشخصی است، از سوی دیگر پس از مدتی توان پنلهای نصبشده نیز کاهش پیدا میکند و این دو مورد از مهمترین دلایلی است که هنوز با استفاده از پنلهای برق خورشیدی میتوان برق گرانتری را نسبت به بسیاری از روشهای دیگر تولید کرد.
مسئولان از سال ۱۳۴۵ متوجه این موضوع شدند که ایران هم در منطقه خشک قرار دارد و هم بالاترین میزان انرژی خورشیدی در آن وجود دارد، این منطقه شامل بخشهایی از افغانستان، پاکستان، ایران، عراق و عربستان تعریف میشود که ایران در مرکز این دایره است، بنابراین سالها پیش باید به سمت استفاده از انرژی خورشیدی میرفتیم، اما به دلایل زیادی این اتفاق نیفتاد و اکنون بهاجبار، این موضوع در دستور کار قرار گرفته است، به همین دلیل حس میکنم هنوز تخصص کاملی در این زمینه وجود ندارد.
صادقی: در تکمیل این صحبت باید اشاره کرد که پنلهای خورشیدی نسلهای مختلف دارند، اما نور موضوع دارای اهمیت برای پنلهای خورشیدی است و گرما یک عامل مخرب بهشمار میآید که میتواند موجب افت بازده برای پنلها شود. در نسلهای گذشته این تجهیزات، هنگامی که دما بهطور تقریبی به ۴۰ درجه و بالاتر میرسید، مشکل افت بازده پیدا میکرد یا در جاهایی که به دما حتی ۵۰ درجه میرسید در اصطلاح پنل هاتاسپات میشد و دیگر نمیتوانست کار کند در حالی که نسلهای جدید پنلهای خورشیدی TOPCon با بازده ۲۳ درصد وارد بازار شده است، جدیدترین پنلهای موجود در بازار نیز بازده ۲۶ درصد دارند که برای مناطق مختلف آب و هوایی خاص طراحی شدهاند.
ما ۳۰۰ روز آفتابی داریم که در دنیا بینظیر است، یعنی حداقل هشت ماه از سال بدون نیاز به سوختهای فسیلی میتوان انرژی مورد نیاز روشنایی، گرمایش و سرمایش را نیز تأمین کرد
گاهی این تصور وجود دارد که برای ایجاد یک نیروگاه خورشیدی باید تعدادی پنل خریداری و نصب شود تا در ادامه ببینیم که چه اتفاقی میافتد ولی داستان این است که بر اساس توپولوژی منطقه و شرایط آب و هوایی آن منطقه، نوع پنلی که قرار است استفاده شود باید مهندسی و انتخاب شود. بر اساس گراف و شرایط کاری، گاهی در یک منطقه میتوانیم پنل ۷۴۰ واتی نصب کنیم، در حالی که برای یک منطقه دیگر باید پنل ۵۹۰ واتی بگذاریم، این موضوعات مهندسی شده است و میتوان گفت در آغاز این راه هستیم؛ برای انتخاب نوع پنل، چیدمان و نوع اینورتر باید مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از این برندها با برندهای مختلف پنلها هماهنگ میشوند و اینگونه نیست که هر اینورتری را بتوان با هر پنلی هماهنگ کرد.
رعایت تمام این نکات به مهندسی، طراحی اولیه و کار اصولی نیاز دارد که اگر در این مسیر جلو برویم، در گرمترین نقطه ایران نیز میتوانیم نیروگاه خورشیدی بزنیم، همانگونه که اشاره شد ایران ظرفیت بسیار بالایی برای بهرهبرداری از انرژی خورشیدی دارد، چه از نظر گرمایش چه نور؛ زیرا ما ۳۰۰ روز آفتابی داریم که در دنیا بینظیر است، یعنی حداقل هشت از سال بدون نیاز به سوختهای فسیلی میتوان انرژی مورد نیاز روشنایی، گرمایش و سرمایش را نیز تأمین کرد.
هاشمیان: وقتی درباره دما صحبت میکنیم، این نکته نیز باید مورد توجه قرار گیرد که از همان گرمایش، میتوان سرمایش هم ایجاد کرد، اکنون کولرهای گازی ساخته شده است که میتواند حدود ۴۰ درصد کاهش انرژی به همراه داشته باشد. اگر در هر کاری ابتدا مشکل و مسئله را تعریف کنیم، قابل حل است و باید در جستوجوی راهکار باشیم، در حالی که گاهی در کشور ما گروهی مسئله را پیدا میکنند حتی آن را فریاد میزنند، اما افرادی صورت آن را پاک میکنند، بنابراین مشکل حل نمیشود و در طول زمان همین مشکلات به بحران تبدیل میشود. همچون رودخانه شرقی-غربی که با ایجاد اختلال در آن، خشک شده و با قطع آب آن، بارشها نیز کاهش پیدا کرده است؛ اتفاقی که در نتیجه این اقدام میافتد این است که در رودخانههای شمالی-جنوبی که آب رودخانه شرقی-غربی را به آن فرستادهایم، دائم طغیان میکند و سیل اتفاق میافتد، اگر دقت کنید میبینید در گذشته چقدر سیل در خوزستان سابقه داشت و به تازگی چقدر پشت هم اتفاق میافتد، بنابراین یکی از کارهایی که باید انجام دهیم، این است که مدیریت صحیحی داشته باشیم.
در زمینه گسترش انرژی خورشیدی اگر اکنون فقط پنلگذاری را آغاز کنیم، مطمئن باشید در آینده جای دیگری قبرستان پنل خواهیم داشت، همچنین موضوع مهم دیگر مکانیابی نصب پنلها است که ممکن است در مرتع جایگذاری شود همانگونه که یک پنل ۶۰۰ مگاواتی در مرتع احداث کردند و این بهمعنای از بین رفتن تولید علوفه در مرتع آن منطقه است زیرا عملکرد پنلها شبیه کاج است که هیچ گیاهی زیر آن سبز نمیشود.
هنگامی که پنل خورشیدی نصب میشود، در مناطقی نور و در جای دیگری آب به سطح زیر آن نمیرسد، در نتیجه مرتع خشک میشود، این موضوعات باید در هر سطحی که قرار است پنلها نصب شوند، در نظر گرفته شود. بهطور کلی باید در هر سطحی که میخواهیم پنل را اجرا کنیم، مطالعات مهندسی شود که در کشورمان نیز شرکتهای مهندسی کم نداریم، البته شرکتیهایی که مهندسی و مطالعات نادرستی انجام دهند، نیز زیاد هستند بهویژه هنگامی که جوی ایجاد میشود، بهعنوان مثال وقتی که موضوع کارآفرینی مورد توجه بود، بانکی به نام بانک کارآفرین تأسیس شد که چند بار برای دریافت تسهیلات سراغ آن رفتیم، اما پاسخ دادند بروید از همان جایی که شنیدهاید تسهیلات پرداخت میشود، وام بگیرید! یعنی به کارآفرینان وام پرداخت نمیشد، به همین دلیل این موضوع نباید منجر به جوسازی شود، در عین حال هر کار باید مهندسیشده و فکر شده باشد تا نتیجه خوبی از آن بگیریم.
ایمنا: عوامل اقتصادی مؤثر بر هزینههای نصب و نگهداری پنلهای خورشیدی شامل چه مواردی است و سیاستهایی همچون یارانهها که دولت تدوین میکند، بر نگهداری و نصب پنلهای خورشیدی چه تأثیری دارد؟
هاشمیان: همه تجهیزات وارداتی است، یعنی بهجز بخشی از پایهها و تجهیزات جانبی همچون سیم و کابل که بهصورت جزئی در داخل کشور تولید میشود، باقیمانده تجهیزات وارداتی است. بخشی از قیمت تمامشده به این موضوع برمیگردد که دولت باید وارد چرخه تولید داخلی شود، اکنون قرار است حجم بسیار زیادی پنل در کشور تولید و نصب شود، بهطور معمول این تجهیزات از کشورهایی مثل چین وارد میشود که با آنها مراوده داریم، اما بهدلیل تفاوت قیمت از کشوری همچون آلمان نمیتوانیم واردات داشته باشیم.
موضوع بعدی واردکننده این تجهیزات است که آیا یک فرد متخصص است یا بازرگانی که تخصص کافی در این زمینه ندارد و با ارزانترین نرخ وارد میکند، بدون اینکه تصور کند این پنلها قرار است کجا استفاده شود.
بازدهی تجهیزات نیز بسیار مهم است یعنی اگر بازده با یک درصد تفاوت از ۲۲ به ۲۳ برسد، در خروجی کار تأثیر زیادی دارد، زیرا قرار است در مدت زمان زیادی استفاده شود. اینها نکاتی است که برای واردات باید به آن توجه کرد. بهطور کلی لازم است که واردات تجهیزات مورد نیاز برای نیروگاههای خورشیدی سیری همراه با کنترل و نظارت در کشور داشته باشد، اما مشکل اینجاست که شرکتهای واسطه دولتی و خصولتی بدون توجه به علم روز، واردات انجام میدهند و برنامهای برای ضایعات آن ندارند.
صادقی: چالش دیگری که وجود دارد این است که دولت بهعنوان یک بنگاه اقتصادی عمل میکند، بهطور مثال در شرایطی که ناترازی انرژی نیاز به واردات پنل را بیشتر کرده است، سال گذشته برای واردات پنل خورشیدی ارز بانکی پرداخت میشد و فرایند واردات بهراحتی انجام میشد، بنابراین همه میتوانستند تجهیزات وارد کنند، اما اکنون که با تشدید ناترازی روبهرو هستیم و باید سامانه وارد کردن تجهیزات باز باشد و حتی ارز اختصاصی ارزانقیمت برای این بخش در نظر گرفته شود، دولت ارز را قطع و واردات را سختگیرانهتر کرده، تعرفهها را بالاتر برده و واردات را در دست تعداد مشخصی انحصاری کرده است، در این شرایط سال گذشته برای نیروگاه یک مگاواتی پنل را به قیمت هر وات ۷,۵۰۰ تومان میفروختیم که سال جاری به ۱۱ هزار و ۷۵۰ تومان رسیده است.
هاشمیان: این نکته را هم در نظر بگیریم که قیمت دلاری تجهیزات پایین آمده است زیرا قیمت در چین ۷,۵۰۰ تومان بوده است که با همان ارز، سال جاری ۶,۹۰۰ تومان خریداری میشود زیرا هر سال تکنولوژی پیشرفته میکند و ارزانتر میشود، به این ترتیب پنلها باید با قیمت پایینتری در سال ۱۴۰۴ به فروش برسند، در حالی که گران شدهاند.
صادقی: این گرانی موجب کاهش استقبال سرمایهگذاران میشود زیرا هزینه خرید یک مگاوات تجهیزات پنلهای خورشیدی سال گذشته ۲۲ میلیارد بوده که امسال به ۳۰ میلیارد رسیده است. این رشد هشت میلیاردی برای سرمایهگذار عدد کمی نیست زیرا بازگشت سرمایه را کاهش میدهد، آن هم در شرایطی که اگر سرمایه را وارد بورس کند میتواند ظرف دو و نیم سال بازگشت سرمایه را تأمین کند که در شرایط کنونی این عدد به چهار سال رسیده است، از سوی دیگر وقتی دولت تعرفه را بالاتر میبرد باید از جای دیگری درآمد داشته باشد، بنابراین قانون میگذارد که مصرفکنندگان پرمصرف باید برق را به قیمت بورس انرژی پرداخت کنند، یعنی به ازای هر کیلووات حداقل ۳,۸۰۰ تومان باید پول بدهند که این مبلغ برای مازاد بر ۴۰۰ کیلوواتی که مصرفی در نظر گرفته میشود تا دولت پول داشته باشد به سرمایهگذاران در احداث نیروگاه پرداخت کند تا دوباره این مبلغ را از جیب سرمایهگذار به جیب مصرفکننده و از آنجا به جیب خود انتقال دهد. پس تا زمانی که این مدلها وجود دارد، نمیتوان انتظار توسعه داشته باشیم و حتی انتظار رفع چالشهای خود را داشته باشیم.
باید به این موضوع توجه کنیم که سالهای گذشته قیمت برق تجدیدپذیر در کشوری همچون آلمان ۱۳ سنت بوده که در سال ۲۰۲۵ به پنج سنت کاهش پیدا کرده است، باید بررسی کنیم که چه اتفاقی افتاده است که این کشور با وجود مشکلاتی همچون جنگ، توانسته است برق خود را ارزانتر ارائه کند.
نظر شما