به گزارش خبرگزاری ایمنا، رسانههای آزاد، روزنامهها و مطبوعات در هر جامعهای از ارکان توسعه و دموکراسی بهشمار میآید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا، مرور عناوین مطبوعات کشور را بهصورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «راز تعویق مذاکره در ایستگاه رم» نوشت: «قرار بود شنبه، سیزدهم اردیبهشتماه، دور چهارم گفتوگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجیگری عمان در رم برگزار شود اما ناگهان همهچیز متوقف شد. یک تأخیر غیرمنتظره که موجی از گمانهزنیها را نیز در فضای رسانهای به راه انداخت. این مذاکرات که سه دور پیشین آن پشت درهای بسته و با وساطت عمان برگزار شده، با هدف رسیدن به توافقی در زمینه رفع تحریمها دنبال میشود. «بدر بن حمد آل البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان، اولین کسی بود که سکوت را شکست. او روز پنجشنبه در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد: «به دلایل لجستیکی، نشست ایران و آمریکا که برای روز شنبه برنامهریزی شده بود، به زمان دیگری موکول میشود. تاریخ جدید پس از توافق طرفین اعلام خواهد شد». در تهران نیز «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه اعلام کرد این تأخیر با تصمیم عمان، بهعنوان میانجیگر مذاکرات، صورت گرفته است. اما آیا ماجرا تنها به «دلایل لجستیکی» محدود میشود؟ یا پشت این تعویق، اختلاف نظرهایی عمیقتر نهفته است؟ «ایران» در گزارشی به سراغ کارشناسان و صاحبنظران رفت تا از آنها بپرسد آیا اختلاف بر سر موضوعات کلیدی باعث این وقفه شده است؟ یا اینکه طرفین برای بازنگری در مواضع خود، به زمان بیشتری نیاز دارند؟ تحلیلها مشترک است: این ایست ناگهانی ممکن است فرصتی باشد برای بازتنظیم مواضع، هماهنگسازی دروندولتی و حتی بازتعریف اولویتها.
سید جلال دهقانی فیروزآبادی در تحلیل خود از دلایل تعویق دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا، دو سناریوی اصلی را مطرح میکند که هر کدام ریشه در تحولات درونی آمریکا و نوع نگاه تهران به روند گفتوگوها دارند.
در سناریوی اول، دهقانی بر این باور است که بازگشت تیمهای مذاکرهکننده به پایتختهایشان، بویژه هیأت آمریکایی، برای انجام مشورتهای داخلی بوده است. در این بازگشت، موضوعات فنی چون غنیسازی، سطح نظارت و مکانیزمهای اجرایی توافقها مورد بررسی قرار گرفت. اما آنچه در واشنگتن رخ داد، شکلگیری اختلافنظر میان اعضای دولت ترامپ بود؛ بخشی از آنها توافق اولیه را ناکافی یا حتی ساختگی قلمداد کردند. در مقابل، ایران که همواره موضعی ثابت داشته و غنیسازی در داخل تحت نظارت آژانس را خط قرمز خود میداند، پس از دریافت بازخورد از سوی آمریکا، متوجه تغییر لحن و موضع واشنگتن شد.
به گفته دهقانی، آنچه پس از بازگشت به پایتختها اتفاق افتاد، تنها یک اختلافنظر ساده نبود، بلکه نشانهای از برتری یافتن دیدگاه جناح تندرو دولت ترامپ بود؛ جریانی که نهتنها با غنیسازی داخلی مخالف است، بلکه به دنبال بازنگری در دستور کار مذاکرات بوده است. آنها خواهان آن بودند که مذاکرات هستهای به موضوعات منطقهای و موشکی نیز کشیده شود؛ چیزی که تهران آن را بهوضوح خط قرمز خود اعلام کرده است. دهقانی هشدار میدهد که این تغییر دستور کار احتمالی و راهبرد پلکانی آمریکاییها که میکوشند ابتدا در موضوعی توافق کرده و سپس مطالبات جدید مطرح کنند، یکی از مهمترین دلایل تعویق مذاکرات بوده است.
از نگاه دهقانی، مجموع این تحولات از اختلافات در واشنگتن گرفته تا فشار برای تغییر دستور کار و طرح مطالبات حداکثری نهایتاً باعث شدند که ایران، برای حفظ خطوط قرمز خود، ادامه مذاکرات را در آن زمان ممکن نداند. با این حال او تأکید میکند که این به معنای شکست مذاکرات نیست، بلکه صرفاً نشاندهنده پیچیدهتر شدن مسیر آن است. این استاد دانشگاه در پایان به نکتهای ظریف اشاره میکند: موضعی که روبیو مطرح کرده نیز معنادار است. روبیو گفته بود ایران میتواند از انرژی هستهای برای مقاصد صلحآمیز استفاده کند، اما باید اورانیوم را از خارج وارد کند. به نظر میرسد این دیدگاه در حال تبدیل شدن به گفتمان غالب در واشنگتن است. با این حال این پیشنهاد هم به سختی قابل پذیرش خواهد بود. به نظر میرسد آمریکاییها با طرح مطالبات حداکثری، در پی کسب حداقل امتیازها هستند تا منافع خود را تأمین کنند. در نهایت، دهقانی فیروزآبادی تأکید میکند: «موضوع غنیسازی داخلی و نحوه نظارتها همچنان از اصلیترین نقاط اختلاف است. ایران معتقد است که نظارتها باید در چهارچوب آژانس بینالمللی انرژی اتمی باقی بماند، در حالی که آمریکاییها خواهان دخالت مستقیم بازرسان خود هستند. این تفاوت دیدگاه، بخشی از همان بازی چانهزنی برای امتیازگیری بیشتر است. اما در هر صورت، تأمین حداقلهای ایران نباید قربانی این بازی شود. به گفته او، مذاکرات همچنان زنده است، اما با سطحی تازه از پیچیدگی.»
«تعویق در مذاکرات چیز عجیبی نیست، اما تعویق بیدلیل، نشانهای است از چیزهایی که آشکار گفته نمیشود.» این را ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه، در گفتوگو با «ایران» میگوید و بلافاصله تأکید میکند: «تجربه نشان داده که این گفتوگوها، مسیرهایی پرپیچوخم دارند و با یک توقف یا تأخیر، پایان نمیگیرند.»
از نظر او، بیانیه وزیر خارجه عمان که دلیل توقف را «مشکلات فنی و لجستیکی» عنوان کرده بود، بیشتر یک روایت دیپلماتیک است تا تحلیل واقعی ماجرا. دلفی یادآوری میکند که همین چند هفته پیش هم مذاکراتی که قرار بود در رم برگزار شود، بهدلیل فوت پاپ به مسقط منتقل شد. اما حالا نه رویداد غیرمنتظرهای در کار بوده، نه تأخیر پروازی و نه مشکلی در محل مذاکره. پس علت چیست؟
پاسخ را باید در آن سوی آتلانتیک جستوجو کرد. به گفته دلفی، تغییرات در تیم امنیت ملی آمریکا - از جمله برکناری مشاور امنیت ملی - میتواند معادلات را تغییر داده باشد: «اگر تیم مذاکرهکننده عوض شود یا حتی دستورکارها بازتعریف شوند، طبیعی است که گفتوگو بهطور موقت متوقف شود. این فقط یک تعویق نیست، یک بازتنظیم است.». دلفی در ادامه میگوید: «اینکه یک دور مذاکره یک هفته عقب بیفتد، به معنی فروپاشی گفتوگوها نیست. ما نباید تصور کنیم که اگر امروز نشد، یعنی هیچوقت نمیشود. مذاکره، مثل شطرنج است. گاهی ایستادن، هوشمندانهتر از حرکتکردن است.»
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «اهرم غنیسازی خط قرمز ایران، کابوس ترامپ» نوشت: «در طول قریب به پنج دهه گذشته و از زمان شکلگیری انقلاب اسلامی، سیاستهای آمریکا بهویژه در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ بهگونهای بوده تا کشور را در قبال خواستههای یکجانبه و مستکبرانه خود تسلیم کند. از اعمال تحریمهای گسترده و اجرای سیاست موسوم به «فشار حداکثری» گرفته تا تهدیدهای نظامی؛ کاخ سفید همواره تلاش کرده است ایران را وادار به عقبنشینی از مواضع خود کند، البته تلاشی که تماماً با شکست همراه بوده است.
پس از ترور سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی در دیماه ۱۳۹۸، دونالد ترامپ رئیسجمهور وقت آمریکا، در اقدامی هراسآلود و به خیال پیشگیری از پاسخ قاطع ایران، تهدید کرد که ۵۲ نقطه از خاک کشورمان را هدف بمباران قرار خواهد داد. اما این تهدید نیز همچون سایر بلوفهای آمریکا، توخالی بود. چرا که با وجود حمله موشکی دقیق و پرقدرت جمهوری اسلامی ایران به پایگاه عینالاسد، که از مهمترین مراکز نظامی ایالات متحده در منطقه بهشمار میرفت، نهتنها تهدیدی عملی نشد، بلکه سران آمریکایی، بهویژه ترامپ، همچون کبک سر در برف فرو بردند و ترجیح دادند در سکوت و انفعال، این پاسخ قاطع را تحمل کنند.
در دور دوم ریاستجمهوری ترامپ مجدداً شاهد تکرار سناریوی تهدید علیه ایران بودیم. رئیسجمهور کنونی آمریکا، در ادامه سیاستهای شکستخورده خود، تلاش کرد با رسانهای کردن استقرار بمبافکنهای B-52 در منطقه و ناوهای جنگی در اقیانوس هند و دریای سرخ، فضای روانی کشور را تحت تأثیر قرار دهد و هراسآفرینی کند. این تحرکات نظامی، همراه با سخنرانیهای مکرر ترامپ با ادبیاتی آمیخته به تهدید و زورگویی، درواقع ادامه همان رویکرد خصمانهای بود که پیشتر نیز به بنبست رسیده بود؛ رویکردی که با بیاعتنایی به لفاظیهای کاخ سفید، همچون گذشته راه به جایی نبرد.
از سوی دیگر، آنچه موجب شد آمریکا حتی جرأت اقدام مستقیم علیه ایران را به خود ندهد، قدرت نظامی کشور بود. این توانمندی بهگونهای بازدارنده عمل کرده است که حتی در غیاب سلاح هستهای - که بهطور معمول یکی از مهمترین مؤلفههای بازدارندگی تلقی میشود - هزینه هرگونه درگیری مستقیم با ایران را برای آمریکا به حدی بالا برد که منطق محاسباتی تصمیمسازان در واشنگتن را ناگزیر به عقبنشینی و پرهیز از هر نوع تقابل مستقیم کرده است.
مسئلهای که ترامپ را وادار کرد تا نماینده ویژه خود را با شرایط ایران به میز مذاکره بفرستد مربوط به سه عامل کلیدی و دست برتر کشور بود؛ قدرت و نفوذ منطقهای ایران که در معادلات خاورمیانه به یک بازیگر تأثیرگذار بدل شده است؛ توانمندی چشمگیر در حوزه موشکهای بالستیک که برای آمریکا و متحدانش بعضاً به مراتب نگرانکنندهتر از سلاح هستهای ارزیابی میشود؛ و قدرت بالای غنیسازی اورانیوم.
همزمان با آغاز مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا، اعضای تیم مذاکرهکننده ایرانی بهطور مکرر بر یک نکته اساسی تأکید کردهاند: محور اصلی این گفتوگوها تاکنون صرفاً موضوع غنیسازی اورانیوم بوده است. تیم مذاکرهکننده همچنین تصریح کرده که بحث غنیسازی، جزو خطوط قرمز قطعی کشور است و هیچگونه عدول یا مصالحهای در این زمینه صورت نخواهد گرفت.
در همین راستا، برخی فضاسازیها از سوی رسانههای غربی مبنی بر خروج ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنیشده ایران به کشوری ثالث نیز با واکنش صریح طرف ایرانی مواجه شده و تأکید شده است که چنین موضوعی نهتنها در دستور کار قرار ندارد بلکه اصولاً در مذاکرات مطرح نشده است.
بنابراین، با تأکید بر راهبرد هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران، باید خاطرنشان کرد که در موضوع غنیسازی، روند امور باید بهگونهای پیش برود که این اهرم مؤثر و راهبردی کشور - یعنی غنیسازی و حفظ ذخایر غنیشده - پابرجا بماند. چرا که در مواجهه با کشوری مانند آمریکا، که نهتنها هیچ پایبندی به تعهدات خود ندارد، بلکه همواره رفتاری متغیر و مبتنی بر منافع زودگذر از خود نشان داده است، حفظ این ابزار راهبردی از اهمیت حیاتی برخوردار است.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «بازی چهارم!» نوشت: «دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا که قرار بود امروز در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شود، به تعویق افتاد. عباس عراقچی، وزیر خارجه گفته که ما به همراه طرفهای عمانی و امریکایی تصمیم گرفتیم دور چهارم مذاکرات را «به دلایل لجستیکی و فنی» به تعویق بیندازیم؛ روایتی که طرف عمانی هم آن را تأیید کرده و گفته مذاکرات «به دلایل لجستیکی» به تعویق افتاده و البته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته «هیچگاه زمان و مکان حضور ایالات متحده در دور چهارم مذاکرات تأیید نشده بود.» با این حال، حدسهایی نه چندان دور از ذهن در این باره وجود دارد که تعویق مذاکرات به دلیل تحریمهای روز چهارشنبه آمریکا و همچنین تهدید دونالد ترامپ است که روز پنجشنبه گفت هر کشوری از ایران نفت بخرد حق تجارت با آمریکا را ندارد و وزارت خارجه ایران هم در واکنش، ادامه تحریمهای غیرقانونی و فشار بر شرکای تجاری و اقتصادی ایران را بهشدت محکوم کرده و گفته که چنین رویکردی را برنمیتابد.
تهران و واشینگتن اعلام کردند که دور چهارم مذاکرات هستهای را که قرار بود امروز در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شود، به تعویق انداختهاند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در شبکه ایکس نوشت: «ما به همراه طرفهای عمانی و امریکایی تصمیم گرفتیم دور چهارم مذاکرات را به دلایل تدارکاتی و فنی به تعویق بیندازیم»؛ چیزی که وزیر خارجه عمان هم آن را تأیید و اعلام کرده که بهدلایل لجستیکی، نشست برنامهریزیشده میان ایالات متحده و ایران که قرار بود شنبه در رم برگزار شود، به تعویق افتاده است. در حالی که به گفته طرف عمانی، تاریخ جدید این مذاکرات پس از توافق متقابل اعلام خواهد شد، تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، به بیبیسی گفته که اساساً «هیچگاه زمان و مکان حضور ایالات متحده در دور چهارم مذاکرات قطعی نشده بود.» بروس گفته که میتوانم به شما بگویم بر اساس آنچه نماینده ما در مذاکرات میگوید، حدس میزنم در آینده نزدیک اتفاقی رخ خواهد داد و به محض اینکه این جزئیات را داشته باشیم، به شما اطلاع خواهیم داد» و ادامه داده است: «ممکن است یکی از این جلسات در آینده نزدیک برگزار شود، اما ما در مورد مکان یا زمان بحث نخواهیم کرد.»
درباره اینکه دلایل «فنی و لجستیکی» که طرفین میگویند به خاطر آنها مذاکرات به تعویق افتاده چیست، هیچکس توضیحی نداده ولی حدسهایی درباره دلیل این تعویق وجود دارد که یکی تغییراتی است که در آمریکا اتفاق افتاده است. روز پنجشنبه، مایک والتز، مشاور امنیت ملی ایالات متحده از سمت خود کنار گذاشته شد و به همراه او، معاونش الکس وونگ نیز از سمت خود کنار رفت. والتز از مهمترین چهرههای کاخ سفید بود که از سختگیری در مذاکرات با ایران دفاع میکرد. والتز در گفتوگو با برنامه رودرور با ملت شبکه سیبیاس گفته بود ایران «در بدترین وضعیت از نظر امنیت ملی خود از سال ۱۹۷۹ تاکنون قرار دارد» و وقتی از والتز خواسته شد خواستههای کاخ سفید در رابطه با برنامه هستهای تهران را روشن کند، او به طور صریح گفت: «برچیدن کامل». در حالی ترامپ چند بار تأکید کرده که «تنها خواستهام از ایران نداشتن سلاح هستهای است»، والتز در آخرین اظهارنظر قبل از برکناریاش در گفتوگو با فاکسنیوز گفت: «ایران نهتنها حق دستیابی به سلاح هستهای نخواهد داشت، بلکه این کشور حق ندارد از طریق منابع مالی، تسلیحاتی و دیگر منابع به گروههای تروریستی که در حال حمله به خطوط کشتیرانی جهانی و داراییهای آمریکا هستند ادامه دهد.»
حدود دو هفته قبل، آکسیوس در گزارشی که بخشی از اختلافات پشت پرده در کاخ سفید درباره ایران را فاش میکرد، نوشته بود که در جلسهای درباره ایران، در حالی که جی دی ونس معاون ترامپ و استیون ویتکاف نماینده او در مذاکرات، برای امتیازدهی به ایران و رسیدن به توافق با تهران ابراز آمادگی کردند، مایک والتز مشاور امنیت ملی ترامپ و مارکو روبیو وزیر خارجه، ضمن ابراز تردید درباره نیتهای ایران بر لزوم اتخاذ اقدامات سختگیرانه در تعامل با آن تأکید کردند. در حالی که ترامپ گفته که تا تعیین جایگزین برای والتز، روبیو وزیر خارجه این سمت را به طور موقت برعهده خواهد داشت، احتمال اینکه روبیو به طور دائم در این سمت قرار بگیرد، اندک است، به خصوص که پولیتیکو نوشته که ممکن است ویتکاف، جایگزین والتز شود. مارکو روبیو در حالی همزمان نقش مشاور امنیت ملی کاخ سفید را هم بر عهده گرفته که زمزمهها درباره احتمال کنار رفتن او نیز وجود دارد. پیش از این، جونیور ترامپ پسر ترامپ، به مطلب تبلیغاتی که در بنیاد دفاع از دموکراسیها (FDD) علیه ویتکاف و مذاکرات ایران و آمریکا نوشته بود، واکنش نشان داد و نوشت: «نئومحافظهکاران دولت پنهان استیو ویتکاف را تخریب میکنند، چون بهدنبال تضعیف دستورکار سیاست خارجی پدرم هستند. دولت پنهان خواهان جنگ ابدی است!»
به رغم اینکه تعویق در مذاکرات به دلایل لجستیکی و فنی نسبت داده شده، ولی حدسهایی هم درباره ارتباط آن با تحریمهای جدید آمریکا وجود دارد. چهارشنبه شب، وزارت خارجه آمریکا در بیانیهای اعلام کرد که هفت نهاد مستقر در امارات متحده عربی، ترکیه و ایران و دو شناور هدف تحریمهای جدید قرار گرفته است. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیهای توضیح داد که این تحریمها، چهار فروشنده و یک خریدار محصولات پتروشیمی ایران به ارزش صدها میلیون دلار را هدف قرار داده و تأکید کرد: «رئیسجمهور (ترامپ) متعهد است که صادرات «غیرقانونی» نفت و پتروشیمی ایران - از جمله صادرات به چین - را بر اساس سیاست فشار حداکثری خود به صفر برساند.»
روزنامه وطن امروز در صفحه نخست امروز خود تیتر «سرگیجه در واشنگتن» را برگزید و نوشت: «بیثباتی و آشفتگی در تصمیمگیری در حوزه سیاست خارجی، همچنان دولت ترامپ را محاصره کرده است. ترکیب عجیب و بیربط افرادی که ترامپ برای تصمیمسازی در حوزه سیاست خارجی پس از ماجرای افشای اطلاعات محرمانه در سیگنال چیده است، چنان درگیر در اختلافات داخلی شدهاند که کاخ سفید را مجبور کرده است این ترکیب را با تغییراتی مواجه کند. بر همین اساس است که مایک والتز، پس از افشای اطلاعات محرمانه در سیگنال، از سمت مشاور امنیت ملی ترامپ برکنار شده و بنا به دستور او راهی سازمان ملل میشود تا نماینده آمریکا در این سازمان باشد. قرار است مارک روبیو، وزیر خارجه تا انتخاب مشاور امنیت ملی جدید، این وظیفه را نیز همزمان بر عهده داشته باشد. این اما ابتدای راه کاخ سفید برای ایجاد کمی پیوستگی و نظم در حوزه سیاست خارجیاش است و به نظر میرسد طی چند روز آینده افراد دیگری نیز مجبور به ترک پست فعلی خود شده و حلقههای فکری مختلف برای در دست گرفتن مناصب مهم مدیریتی در حوزه سیاست خارجی با هم در جنگ هستند.
زمانی که تیم سیاست خارجی ترامپ، مشخص شد و وزرای خارجه و دفاع از مجلس سنا رأی اعتماد گرفتند، بسیاری از تحلیلگران فضای سیاسی آمریکا بر این عقیده بودند نگاهی به این ترکیب تندرو به اضافه مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ و در مقابل تیم دیگری از افراد میانهرو مانند استیو ویتکاف که به صورت غیررسمی سکان هدایت مذاکرات بینالمللی آمریکا را در دست گرفته است و جیدی ونس، معاون ترامپ نشان میدهد حلقههای فکری متنوعی قرار است برای سیاست خارجی ترامپ تصمیمگیری کنند که این مساله کار را با دشواریهای زیادی روبهرو میکند و به احتمال زیاد منجر به ایجاد آشفتگی در فضای فکری و عملی واشنگتن در حوزه خارجی میشود. همین ناهماهنگیها و آشفتگیها بود که باعث شد ویتکاف با وجود تمام فضاسازیهای رسانهای، موفقیتی در ماجرای آتشبس در غزه نداشته باشد و پس از مدت کوتاهی، تیم تندرو سیاست خارجی در کاخ سفید چراغ سبز برای از سر گرفتن حملات به غزه را به نتانیاهو نشان دهد. در ماجرای اوکراین و روسیه نیز همین مساله موجب شد ترامپ اعلام کند درباره ایجاد صلح و آتشبس بین مسکو و کییف – آن هم فقط در عرض یک روز - شوخی کرده است و این کار با چالشهای متعددی روبهرو است.
این آشفتگیها زمانی که به بحث مذاکرات هستهای با ایران میرسد، به یک سرگیجه تمامعیار تبدیل میشود و آینده مذاکرات و حتی نیت دولت ترامپ برای آغاز مذاکرات را زیر سوال میبرد. اتفاقات زیادی در طول چند روز گذشته افتاده است که با کنار هم قرار دادن آنها این آشفتگی و بیثباتی بیش از پیش عیان و مشخص میشود چرا عمان و آمریکاییها خواهان تعلیق مذاکرات با ایران شدند. روز چهارشنبه وزیر خارجه عمان اعلام کرد به دلایل لجستیک نشست ایالات متحده و ایران که برای شنبه (امروز) برنامهریزی شده بود، به تعویق افتاده است.
این تعویق، تأثیر خود را روی نشست ایران با ۳ کشور اروپایی که قرار بود روز جمعه (روز گذشته) در رم برگزار شود هم گذاشت و این نشست نیز به تعویق افتاد. دلایل متعددی برای تعویق این جلسات گفته شد اما برخی خبرنگاران بر اساس شنیدهها معتقد بودند رفتارهای ضد و نقیض ایالات متحده از جمله تحریمهای جدید و بیانیههای تحریکآمیز و تندی که از طرف دولت ترامپ منتشر شده، تأثیر خود را بر روند مذاکرات گذاشته و تردیدهای زیادی را درباره حسننیت ایالات متحده و عزم این کشور برای رسیدن به توافق نهایی ایجاد کرده است. در همین راستا سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با محکوم کردن تحریمهای جدید ترامپ علیه بخش نفت و پتروشیمی کشورمان، مسؤولیت تبعات و آثار مخرب مترتب بر رفتارهای واشنگتن در رابطه با تهران را بر عهده طرف آمریکایی دانست.
در همین حال وزیر امور خارجه کشورمان نیز اعلام کرد هیچ تغییری در عزم ایران برای دستیابی به راهحل مذاکراتی ایجاد نشده و افزود: بیش از هر زمان دیگری مصمم به دستیابی به توافق عادلانه و متوازن هستیم؛ توافقی که پایان تحریمها را تضمین و درباره صلحآمیز ماندن برنامه هستهای ایران اعتمادسازی کند. به دنبال این اظهارات، خبرنگار المیادین از ابعاد دیگری از تنش موجود در مذاکرات خبر داد و به نقل از منابع آگاه در ایران اعلام کرد دلیل اصلی این تعویق، مواضع متناقض دولت آمریکا و تلاش واشنگتن برای تغییر چارچوب کلی مذاکرات است؛ چارچوبی که پیشتر میان طرفین مورد توافق قرار گرفته بود. خبرنگار المیادین در ادامه خاطرنشان کرد تحریمهای آمریکا علیه ایران، فضای مذاکرات را از حالت مثبت گذشته خارج کرده و سومین دور از گفتوگوها نیز که شنبه گذشته برگزار شد، تحتتأثیر همین اقدامات، مانند گذشته مثبت نبود. وی افزود وزارت امور خارجه ایران بار دیگر بر پایبندی به خطوط قرمز خود، از جمله در زمینه توان موشکی، پهپادی و دفاعی تأکید و نسبت به جدیت واشنگتن در ادامه مذاکرات ابراز تردید کرده است. وی همچنین به نقل از منابع ایرانی تصریحکرد: «پیام ایران روشن است؛ تهران اجازه نخواهد داد مذاکرات به بستری برای انتقال پیامهای رژیم صهیونیستی تبدیل شود.»
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود تیتر «سایه تغییرات کابینه ترامپ بر دیپلماسی» را برگزید و نوشت: «درحالیکه قرار بود دیروز جمعه مذاکرات ایران با تروئیکای اروپایی در رم کلید بخورد و امروز شنبه شاهد دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا باشیم، بهناگاه از عصر پنجشنبه فضای جدیدی به دلیل تعویق مذاکرات بر سیاست خارجی حاکم شده است. هرچند اخبار و گزارشهای متناقضی درباره دلایل این تعویق منتشر شده است، اما همزمانی آن با تحولاتی در کابینه دونالد ترامپ، این شائبه را تقویت میکند که دلیل هرچه باشد در طرف عمانی و ایرانی نیست، بلکه فعل و انفعالات سیاسی در کاخ سفید شرایط را مبهم کرده است. اظهارات مقامات ایرانی، آمریکایی، عمانی و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، همراه با گزارشهای رسانهای و واکنشهای منطقهای، تصویری چندوجهی از وضعیت کنونی ارائه میدهد.
وزارت امور خارجه عمان روز پنجشنبه اول مِی ۲۰۲۵، اعلام کرد دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده که قرار بود روز شنبه در رم با میزبانی عمان برگزار شود، به دلایل لجستیکی و فنی به تعویق افتاده است. وزیر امور خارجه عمان اظهار کرد: «به دلایل لجستیکی، نشست ایران و آمریکا که بهطور موقت برای شنبه برنامهریزی شده بود، به تعویق افتاده است». او افزود: «تاریخهای جدید پس از توافق دو طرف اعلام خواهد شد». پیشتر، خبرگزاری آکسیوس به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود که احتمال به تعویق افتادن این مذاکرات تا هفته آینده وجود دارد.
تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در پاسخ به سوالی درباره پست وزیر خارجه عمان در شبکه اجتماعی ایکس، اظهار کرد: «هیچگاه زمان و مکان حضور ایالات متحده در دور چهارم مذاکرات تأیید نشده بود». بروس افزود: «براساس آنچه نماینده ما در مذاکرات میگوید، حدس میزنم در آینده نزدیک اتفاقی رخ خواهد داد و به محض اینکه این جزئیات را داشته باشیم، به شما اطلاع خواهیم داد». او تأکید کرد آمریکا درباره مکان یا زمان مذاکرات بحث نخواهد کرد، اما ممکن است جلسهای در آینده نزدیک برگزار شود.
از سوی ایران، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در شبکه ایکس نوشت: «ما به همراه طرفهای عمانی و آمریکایی، تصمیم گرفتیم دور چهارم مذاکرات را به دلایل تدارکاتی و فنی به تعویق بیندازیم». عراقچی تأکید کرد: «هیچ تغییری در عزم ما برای دستیابی به یک راهحل مذاکراتی ایجاد نشده است. درواقع، ما بیش از هر زمان دیگری مصمم به دستیابی به یک توافق عادلانه و متوازن هستیم؛ توافقی که پایان تحریمها را تضمین کند و اعتمادسازی کند که برنامه هستهای ایران برای همیشه صلحآمیز خواهد ماند، ضمن آنکه حقوق ایران به طور کامل رعایت شود».
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در واکنش به اعلام تعویق مذاکرات توسط وزیر امور خارجه عمان، اظهار کرد: «تعویق گفتوگوها بنا بر پیشنهاد وزیر امور خارجه عمان بوده و درباره تاریخ احتمالی بعدی، متعاقباً اطلاعرسانی خواهد شد». او بر اراده ایران برای بهرهگیری از دیپلماسی برای تأمین منافع ملی و خاتمه تحریمها تأکید کرد.
در پیوست تأخیر دور چهارم مذاکرات تهران و واشنگتن، گفتوگوهای دیروز جمعه ایران و تروئیکای اروپایی نیز برگزار نشد. پیشتر خبرگزاری آکسیوس گزارش داده بود تعویق مذاکرات ایران و آمریکا ممکن است بر نشست سهجانبه ایران با تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) که قرار بود دیروز (جمعه) در رم برگزار شود، تأثیر بگذارد و احتمالاً آن را نیز به تعویق بیندازد.
هرچند مذاکرات ایران و آمریکا هنوز به مرحله توافق نرسیده است، اما خبرگزاری رویترز به نقل از هشت منبع آگاه گزارش داد چارچوب اولیه مذاکرات، هسته اصلی برجام ۲۰۱۵ را حفظ میکند، اما با تفاوتهایی مانند افزایش مدتزمان به ۲۵ سال، نظارتهای سختگیرانهتر و تمدید بندهای غروب. منابع اظهار کردند ایران ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد خود را رقیق، صادر یا تحت نظارت آژانس مهروموم خواهد کرد و سطح غنیسازی را به ۳.۶۷ درصد محدود میکند. در ازای آن، ایران از کاهش تحریمها برخوردار خواهد شد. یک مقام ایرانی به رویترز گفت: «این مذاکرات به نوعی برجام ۲ تبدیل میشود با الحاقاتی که به دونالد ترامپ اجازه میدهد آن را به عنوان پیروزی معرفی کند». ایران خواستار تضمینهایی برای جلوگیری از خروج مجدد آمریکا از توافق شده است.»
روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه نخست امروز خود تیتر «حذف چهره ضدایرانی» را برگزید و نوشت: «در شرایطی که روز شنبه ۱۳ اردیبهشت ساختمان سفارت عمان در رم میزبان دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا بود، بدر البوسعیدی، وزیر خارجه سلطاننشین عمان، روز پنجشنبه اول مه و دو روز پیش از آغاز گفتوگوها در حساب کاربری خود در شبکه ایکس اعلام کرد به دلایل لجستیکی ما جلسه موقت ایران و آمریکا که برای شنبه ۳ مه (۱۳ اردیبهشت) برنامهریزی شده بود، به زمان دیگری موکول میکنیم. تاریخهای جدید پس از توافق طرفین اعلام خواهند شد.
سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز اعلام کرد که تعویق گفتوگوها بنا به پیشنهاد وزیر امور خارجه عمان بوده است. اگرچه هنوز تاریخی مشخص نشده اما محتمل است ظرف چند روز آینده این مذاکرات از سر گرفته شود و مسائل فنی، اختلافات در دولت ترامپ و دیپلماسی قهری که سه دلیل اصلی تعویق این دور از مذاکرات بوده، نتواند در روند گفتوگوها و چارچوب توافقی چندان تأثیرگذار باشد.
در حالی مذاکرات از روز شنبه ۱۳ اردیبهشت به تاریخ دیگری موکول شده و به تعویق افتاده که از همان اول هم وزیر خارجه عمان، مذاکرات شنبه ۱۳ اردیبهشت را قطعی اعلام نکرده بود و از واژه (provisionally) (موقتاً)، برای دور بعدی استفاده کرد. در توییت وزیر خارجه عمان آمده: مذاکرات هفته آینده (شنبه ۱۳ اردیبهشت) با یک نشست سطح بالای دیگر که به طور موقت برای سوم ماه مه (شنبه هفته آینده) برنامهریزی شده است، ادامه خواهد یافت.
نیویورک تایمز نیز روز یکشنبه ۷ اردیبهشت یک روز پس از مذاکرات عمان خبر داد که احتمالاً طرفها دو هفته بعد وارد گفتوگو شوند، چرا که هیأت آمریکایی نیاز به زمان برای بحث و بررسی پیشنهادهای ایران دارد. طبق خبر باراک راوید خبرنگار اکسیوس، آمریکاییها هنوز به موضع واحدی درباره پروپوزال ایران در مذاکرات قبلی نرسیدهاند. در همین خصوص بلومبرگ در گزارشی به برخی از جزئیات این پیشنهاد پرداخته و مینویسد: ایران در جریان مذاکرات هستهای، یک فرصت سرمایهگذاری تریلیون دلاری به ایالات متحده پیشنهاد کرده است. این پیشنهاد با هدف کاهش تحریمها و جذب صنایع آمریکایی به بخشهای انرژی و هستهای ایران مطرح شده است. مشکلات اقتصادی تهران ظاهراً تمایل این کشور را به همکاری بیشتر کرده است؛ اما بیاعتمادی عمیق همچنان مانع پیشرفت مذاکرات است.
این تعویق قبلاً هم در بحث مذاکرات کارشناسی که قرار بود چهارشنبه ۳ اردیبهشت در مسقط برگزار شود اتفاق افتاد و به روز شنبه و همزمان با مذاکرات عراقچی و ویتکاف موکول شد که نشان میدهد شیطان در جزئیات است و ورود به مباحث پیچیده فنی نهتنها میتواند منجر به این تعویقها شود، بلکه حتی پتانسیل این را دارد که مذاکرات را با وقفههای چندهفتهای هم مواجه کند.
ترکیب دیپلماسی با فشار و تحریم که در طول سه هفته گذشته منجر به تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران شده و واکنش شدید ترامپ در مواجهه با خریداران نفت ایران را در پی داشته، عامل دیگری است که از دید تهران با روح مذاکرات متوازن و منصفانه سازگار نیست. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، با انتقاد از این تحریمها، آن را گواه آشکار دیگری از رویکرد متناقض تصمیمگیران آمریکایی و فقدان حسننیت و جدیت در آنها برای پیشبرد مسیر دیپلماسی توصیف کرده است.»
نظر شما