به گزارش خبرگزاری ایمنا، شهر و شهرنشینی از جدیترین و مهمترین مباحثی است که توجه جدی به آن میتواند پایههای توسعه ایران مدرن و اسلامی را بنا کند، در این راستا بهنظر میرسد توجه به فرهنگ در امر مدیریت شهری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
شهر مخلوق انسانها است و از رفتار و فرهنگ شهروندان خود تأثیر میپذیرد. با تحلیل و تفسیر سیمای شهر میتوان به عمق اندیشه، برنامه و فرهنگ مردم ساکن شهر پی برد و در واقع، شناسایی فرهنگها، نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اعتقادی جامعه شهری از طریق ظاهر هر شهر پدیدار میشود، بنابراین برای افزایش فرهنگ شهری نیازمند آموزشهای شهری و مشارکتهای اجتماعی هستیم، اما روند و فرایند آموزش شهری و بسترسازی برای پذیرش آموزشها از سوی شهروندان حائز اهمیت بسیار است. شناخت دقیق مشکلات زندگی شهری، سازوکارها و تحلیل آنها برای ایجاد رفتارهای مطلوب و ارتقای آگاهیهای شهروندان ضروری است.
حضور اجتماعی شهروندان در جامعه شهری، مستلزم ایجاد باور عمومی در شهروندان، بر پایه مشارکت آنها در تصمیمگیریهای شهری است. در واقع تقویت احساس تعلق به محله و شهر منجر به مشارکت داوطلبانه بیشتر شهروندان خواهد شد. اگر آموزش به یک هدف و مسئولیت تبدیل شود و امکانات توسعه و پیشرفت برای همه ساکنان شهر از همان کودکی و نوجوانی فراهم شود، در آن صورت است که شهر تبدیل به یک شهر آموزشدهنده خواهد شد.
افزایش آسیبهای شهری همچون آلودگیهای زیستمحیطی، ترافیک، ازدحام جمعیت، آلودگیهای صوتی و گسترش سکونتگاههای غیررسمی، ناپایداری شهری در زمینههای اجتماعی، اقتصادی و محیطی و مواردی از این دست که مولود توسعه ناقص و ناپایدار شهری در جوامع در حال توسعه است، شهروندان را با مشکلات اجتماعی، روانی و فرهنگی متعدد روبهرو کرده است و این مسائل آسیبزا به نبود تعادل زیستی منتهی شده است، بنابراین با گسترش آسیبهای ناشی از مسائل شهری، آموزشهای شهروندی و ضرورت آن، جایگاه ویژهای در حوزه توسعه اجتماعی و فرهنگ شهروندان پیدا میکند.
با تدوین بهینه مؤلفههای بنیادین آموزشهای شهری، میتوان میزان مشارکت شهروندان را گسترش و رفتارهای اجتماعی مطلوب شهروندی را در مردم تقویت کرد. آموزش در فرایند توسعه، هم از لحاظ تغییر ساختاری و هم فرصتهای فردی نقش مهمی را ایفا میکند، از اینرو نیاز به آموزش در شهر و کلانشهر بهویژه در بحثهای مربوط به توسعه اجتماعی انکارناپذیر است.
چالشهای فرهنگی شهرنشینی در ایران ریشه در عوامل تاریخی، اجتماعی و مدیریتی دارد
رسول میرباقری، عضو کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: مهاجرت در سالها و دهههای اخیر بیشتر از مناطق کمتربرخوردار به مناطق برخوردار کشور انجام شد، مواردی همچون وضعیت اقتصادی، اشتغال، تحصیل و ازدواج موجب مهاجرت افراد میشود و شهرنشینی گسترش پیدا میکند.
وی با بیان اینکه در مناطق کمتربرخوردار امکانات بهداشتی و مسکن وجود نداشت، میافزاید: این موارد به افزایش مهاجرت مردم شهر دامن میزد، در اطراف شهرها سکونتهای غیررسمی شکل میگرفت که این سکونتها موجب شد شهرهای جدید بهوجود بیاید و بار اصلی شهرهای حاشیهای به دوش مرکز شهر بیفتد که این یکی از آسیبهای مهاجرت است.
عضو کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان تصریح میکند: مهاجرت موجب رخداد آسیبهای اجتماعی از جمله افزایش آمار قاچاق، دزدی، طلاق، خودکشی و بزهکاری میشود.
میرباقری با بیان اینکه در رابطه با سکونتهای غیررسمی خارج از محدوده هنوز تصمیمهای کلی گرفته نشده است، ادامه میدهد: حاشیهنشینی بیشتر بهدلیل فقر، بیکاری و تورم در مناطق روستایی است، بیکاری و فقر مانع توزیع عادلانه منابع در مناطق میشود، از اینرو افراد تصمیم به مهاجرت میگیرند که این موضوع باید بررسی شود.
وی با اشاره به اثرات حاشیهنشینی در مسائل اجتماعی و فرهنگی میگوید: عوامل متعددی از جمله افزایش فقر، محیط آلوده، بزهکاری، محدودیت ثروت، کمبود فضای آموزشی، کمبود مراکز درمانی، ازدحام و جمعیت، فشار و استرس موجب آسیبهای اجتماعی میشود، اما مدیریت کلان کشوری باید فارغ از مکان برای دسترسی به شهرنشینی پایدار تلاش کنند، همچنین برنامهریزی و مشارکت شهروندان به هویت این موضوع کمک میکند.
عضو کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان میکند: چالشهای فرهنگی شهرنشینی در ایران ریشه در عوامل تاریخی، اجتماعی و مدیریتی دارد که حل آنها نیازمند برنامهریزی بلندمدت و مشارکت تمام بخشهای جامعه است.
میرباقری اظهار میکند: شهر واقعی، فارغ از زمان و مکان، بدون فرهنگ بیمعناست، برای دستیابی به شهرنشینی پایدار در ایران، باید توسعه فرهنگی را در قلب برنامهریزیهای شهری قرار داد و بهدنبال ایجاد شهری بود که نهتنها از نظر کالبدی، بلکه از نظر فرهنگی نیز توسعه یافته باشد.
وی با بیان اینکه توسعه فرهنگ شهرنشینی در ایران نیازمند عزم ملی، برنامهریزی علمی و مشارکت فعال شهروندان است، تنها در این صورت میتوان به شهری با هویت، قانونمند و پایدار دست یافت که در آن کیفیت زندگی شهروندان به طور مستمر بهبود پیدا میکند، میافزاید: دستیابی به فرهنگ شهرنشینی زمینههای رسیدن به شهر پایدار را فراهم خواهد کرد که خود موجب افزایش سطح رفاه زندگی شهری را بهوجود آورد.
مهمترین گام برای ارتقای فرهنگ شهرنشینی اطلاعرسانی و آگاهیبخشیدن به شهروندان است
محمدتقی شیخی، جامعهشناس با اشاره به اینکه موضوع شهروندی و شهرنشینی در قاموس جامعه شناسی و سایر زمینههای علوم اجتماعی موضوعی جدید با کاربردهای متفاوت و گوناگون است، میگوید: از آنجا که توسعه شهری به دنبال توسعه صنعت و تکنولوژی و روند بیوقفه شهرنشینی و نوسازی اجتماعی، طی قرن بیستم ادامه داشته است، این جریان (شهرنشینی) قوانین، آداب، روشها، شیوه زندگی و هنجارهای خاص خود را میطلبد که مجموعه این مفاهیم بهعنوان «قوانین شهروندی» معرفی میشود.
وی میافزاید: در بسیاری از کشورهای روبه توسعه از جمله ایران، گسترش شهرنشینی و ورود فرهنگ مادی با سرعتی بیسابقه و حتی سریعتر از کشورهای صنعتی اتفاق افتاده است و از آنجا که بسیاری از افراد و شهروندان آمادگی لازم برای ورود به این نوع از زندگی را پیدا نکردهاند، این خود بسیاری از چالشها و نابهنجاریهای فردی و اجتماعی را به دنبال آورده است.
جامعهشناس یادآور میشود: در آستانه قرن ۲۱ که بسیاری از تغییرات اجتماعی-اقتصادی بهدنبال پیشزمینههای قبلی بهسرعت در حال وقوع است، باید به افراد و شهروندان، قوانین مربوط به شهرنشینی یادآوری شود یا آموزش داده شود و در برابر هر قانون یا ضابطهای، ضمانت اجرایی لازم نیز فراهم آید.
شیخی یکی از راههای ساماندهی فرهنگ شهرنشینی در ایران را استفاده از تجارب کشورهای توسعهیافته میداند که طی دهههای اخیر در برخ از جوامع آسیایی نظیر سنگاپور و کره جنوبی نیز به وقوع پیوسته و از سوی دیگر سرمایههای کافی (سرمایههای مادی) نیز باید وجود داشته باشد تا از این طریق قوانین و ضوابط مربوط به شهروندی را در قالب مناسب آن در شهرهای مختلف تسریع داد.
جامعهشناس معتقد است: اساسیترین و آشکارترین قوانین مربوط به شهروندی در جامعهای همچون ایران، احترام به حقوق دیگران، وقتشناسی، ایجاد نکردن مزاحمت در قالب انواع مختلف آن، حفظ محیط زیست، ایجاد فضا و محلهای سالم، پیشگیری از هرگونه آلودگیها از نوع محیطی و صوتی، مشارکت در اداره شهر و جلوگیری از تخریب اموال عمومی است که باید با ایجاد زمینههای فرهنگی جدید و دقت لازم در اجرای قوانین، بنیاد قوانین شهروندی را هرچه بیشتر تقویت کرد.
شیخی برقراری ارتباط مناسب بین شهروندان و دستگاههای ادارهکننده را لازمه داشتن جامعه و شهری سالم و شهروندانی قانونمند و بهنجار میداند و تصریح میکند: به طور مثال در صورتی که سازمان شهرداری نظارت کامل و مؤثر خود را در پاکیزه نگهداشتن شهر اجرا نکند، شهروندان نیز کاری نمیتوانند انجام دهند، بنابراین این سازمان باید با بهکارگیری نیروهای کارآمد، شهر و نقاط مختلف آن را سالم و پاکیزه نگه دارد، در عین حال سازمانهای مختلف شهرداری باید آموزشهای لازم را در این زمینه در سطوح مختلف محله و منطقه به شهروندان ارائه دهند.
وی مهمترین چالشهای فرهنگ شهری را تعریف و جایگاه فرهنگ شهرنشینی شامل مجموعهای از ارزشها، هنجارها، نهادها، فضاها، امکانات، مقررات و آدابی که به زندگی نظم و تعادل میبخشد، لزوم آموزش شهروندی و آموزش شهروندان میداند.
جامعهشناس تصریح میکند: از آنجایی که زندگی کنونی شهری نیاز به قوانین و ارتباطات ویژه دارد و هرگونه کوتاهی و نادیده گرفتن قوانین، موجب بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی میشود، بنابراین باید به شهروندان در جامعه، قوانین مربوط به شهرنشینی، یادآوری و آموزش داده شود. با توجه به بافت پیچیدهای که شهرها دارند و زندگی در آنها بدون رعایت قوانین و آداب و رسوم شهرنشینی ممکن نیست.
شیخی با بیان اینکه نخستین و مهمترین گام در ارتقای فرهنگ شهرنشینی اطلاعرسانی و آگاهی بخشیدن به شهروندان است، ادامه میدهد: برای انجام این امر مهم، دستگاهها و نهادهای مربوط با همکاری، تعاون و تعامل در تحقق آن سعی کنند و متناسب با شرایط و موقعیت اجتماعی و فردی، بهترین وسیله اطلاعاتی انتخاب و با کیفیت عالی در اختیار شهروندان قرار داده شود. هدف اصلی از تشکیل نظام آموزش شهروندی، آمادهسازی شهروندان برای ورود به زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. یک جامعه پویا به شهروندان فعال متناسب با ویژگیهای فرهنگی و ارزشی خود نیاز دارد.
به گزارش ایمنا، همه کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، باید آموزش را بهعنوان کلید اصلی پیشرفت فردی و عامل اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و عامل کاهنده بعضی تهدیدها و چالشهای زندگی شهری در نظر بگیرند.
نظر شما