به گزارش خبرگزاری ایمنا، روز زمین پاک جنبشی محیطزیستی است، سال جاری نیز مانند هر سال در کشور همراه با سراسر دنیا این روز گرامی داشته میشود تا همگان از اهمیت زمین و موهبتهای آن و گامهایی که میتوانند برای حفظ آن بردارند، آگاه شوند. طی سال ۱۹۷۰ در پاسخ به بحران محیط زیست، روز بیستودوم آوریل مصادف با دوم اردیبهشت، بهعنوان روز زمین پاک انتخاب شد، روزی برای ارتقای آگاهی و آموزش در مورد مسائل زیست محیطی و ترویج فرهنگ حفاظت و پاسداری از زمین است، بهطوری که در پی برگزاری نخستین روز زمین پاک، موجی از اقدامات محیط زیستی بهویژه تصویب قوانین زیستمحیطی، قانون هوای پاک، آب پاک و قانون حفاظت از گونههای در معرض انقراض به راه افتاد.
چالش و فرصتهای فراوان درباره اقدامات مرتبط با احیای زمین، این موضوع را به مهمترین موضوع روز زمین پاک تبدیل کرده و در پنجاهوپنجمین سالگرد روز زمین، شعار جهانی «توان ما، زمین ما» با تمرکز بر استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر بوده و شعار «انرژی پاک، زمین پاک» بهعنوان شعار ملی روز زمین پاک انتخاب شده است، چراکه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر به کاهش آلودگی و افزایش پایداری محیط زیست کمک میکند و بهطور قطع با تکیه بر منابعی همچون باد و خورشید و ایجاد زیرساخت مناسب، میتوان به آیندهای پاک و پایدار دست پیدا کرد.
انرژی برای هزاران سال توسط انسانها مهار شده است، در ابتدا استفاده از آتش برای نور، گرما، پختوپز و برای ایمنی بود که استفاده از آن را میتوان حداقل ۱.۹ میلیون سال پیش نسبت داد، اما در سالهای اخیر روندی به سمت تجاریسازی فزاینده منابع مختلف انرژی تجدیدپذیر وجود داشته است، افزایش غلظت گازهای گلخانهای، ایجاد اثر گرمایش، تغییرات جهانی در سطح زمین، جنگلزدایی، گرمایش، افزایش غلظت ذرات معلق در هوا، بشر را با دو بحران بزرگ آلودگی محیط زیست و شتاب فزاینده در تهی کردن منابع انرژی روبهرو کرده است.
کشور با دارا بودن ظرفیتهای فراوان همچون تابش خورشید، وزش باد و منابع زمینگرمایی میتواند به یکی از پیشروهای منطقه در تولید انرژیهای پاک تجدیدپذیر تبدیل شود، بنابراین دولتها با ایجاد سیاستهای حمایتی و تشویق سرمایهگذاری در این حوزه بهویژه در سالهای اخیر، تلاش دارد تا به هدفگذاریهای ملی و بینالمللی در زمینه کاهش گازهای گلخانهای و آلودگیهای زیستمحیطی دست پیدا کند.
یکی از مهمترین بخشهای توسعه انرژیهای پاک تجدیدپذیر، بهرهگیری از انرژی خورشیدی است، مناطق کویری کشور بهدلیل تابش فراوان خورشید، بهویژه در استانهای مرکزی و جنوبی زمینه مناسبی برای احداث نیروگاههای خورشیدی فراهم کردهاند، این نیروگاهها علاوهبر کاهش نیاز به سوختهای فسیلی، بهعنوان منبعی پایدار و پاک، تأثیر قابلتوجهی در کاهش آلودگی هوا و حفاظت از محیطزیست دارد. انرژی بادی نیز از دیگر ظرفیتهای مهم کشور در این زمینه است، همچنین مناطق بادخیز ایران همچون منجیل در استان گیلان و مناطق شرقی، شرایط مناسبی برای احداث نیروگاههای بادی دارد، این نیروگاهها میتواند به تأمین انرژی پایدار و کاهش وابستگی به منابع فسیلی کمک کند.
از چالشهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر میتوان به کمبود سرمایهگذاری، نوسانات اقتصادی و نبود برنامهریزیهای بلندمدت اشاره کرد، همچنین وابستگی شدید اقتصاد کشور به نفت و گاز مانعی برای توسعه گسترده این انرژیها محسوب میشود، با این حال توسعه فناوریها و سیاستهای حمایتی و افزایش آگاهی عمومی میتواند به تسریع رشد این بخش کمک کند، بهطور کلی سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر نهتنها به کاهش آلودگی و حفظ منابع طبیعی کمک میکند، بلکه فرصتی برای اشتغالزایی و ایجاد محیط زیستی پایدار فراهم میآورد، در این راستا با قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیطزیست و عضو کمیته استانداردسازی نهالهای جنگلی کشور گفتوگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید:
ایمنا: ضرورت توسعه انرژیهای پاک در چیست؟
احدزاده: تولید انرژی پاک به بشر امکان میدهد انرژی مورد نیاز خود را بدون انتشار گازهای گلخانهای و اثرات منفی زیست محیطی ناشی از سوختهای فسیلی تولید و به کاهش تغییرات آب و هوایی کمک کند، بنابراین با توجه به نیاز روزافزون به منابع انرژی و کم شدن منابع انرژی فسیلی، ضرورت سالم نگه داشتن محیط زیست، کاهش آلودگی هوا و تأمین سوخت استفاده از انرژیهای پاک همچون انرژی باد، انرژی خورشید و انرژیهای داخل زمین میتواند جایگاه ویژهای داشته باشد.
ایمنا: سهم انرژیهای تجدیدپذیر در کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟
احدزاده: بر اساس مطالعات، کشور طی یک سال حدود ۳۰۰ روز آفتابی دارد و در ازای هر متر مربع مساحت، ۲۲۰۰ کیلووات ساعت از تابش نور خورشید بهرهمند است، بررسیها نشان داده است که اگر تا سال ۲۰۳۰ بتوانیم ۱۰۰ درصد ظرفیت نیروگاهی تجدیدپذیر خود را فعال کنیم، میزان برق تولید شده حدود ۱۸ برابر، بیشتر از انرژی مورد نیاز یک سال کشور است.
تاکنون گامهای مثبتی در راستای بهکارگیری انرژیهای تجدیدپذیر در کشور برداشته شده است، اما در مقایسه با وضعیت جهانی و موقعیت جغرافیایی، سهم انرژیهای تجدیدپذیر در ایران بسیار کم است و این در حالی است که ایران رتبه اول ظرفیت انرژی خورشیدی را دارد، اما یکی از کشورهایی هستیم که حجم میزان استفاده سوختهای فسیلی در آن بسیار بالا است و مصرف انرژی در سطح کشور معقول نیست.
بر اساس آخرین اطلاعات اعلام شده در سایت سازمان انرژیهای تجدیدپذیر ایران، در مهر ۱۴۰۳ از مجموع ۱۳۱۷.۱۲ مگاوات برق تولید شده از منابع تجدیدپذیر کشور، ۶۰ درصد متعلق به انرژی خورشیدی و ۲۹ درصد متعلق به انرژی بادی بوده است.
میزان برق تولید شده مذکور، در مهر ۵۶ میلیون مترمکعب در مصرف گاز که سوختی فسیلی است صرفهجویی کرده، از مصرف ۴۶ میلیون لیتر آب کاسته و از انتشار ۱۱۶ هزار تن گازهای گلخانهای جلوگیری کرده است، اما با این وجود، در مجموع برق تولیدی کشور از ابتدای سال گذشته تا مهر، ۰.۶۵ درصد و این میزان در سال ۱۳۹۵ معادل ۰.۰۷ درصد مجموع برق تولیدی کشور بوده است.
ایمنا: نقش انرژیهای تجدیدپذیر در کاهش آلودگی هوا چیست؟
احدزاده: آمار مرگومیر در پی آلودگی هوا منتسب و شامل فوتهایی است که عوامل متعددی دارد و بخشی از آن به آلودگی هوا مرتبط است، بهطوری که بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار فوت و در تهران حدود ۷ هزار فوت منتسب بهصورت سالانه گزارش شده است و حدود ۱۴ درصد فوتهایی که به علت بیماری سکته قلبی است، به آلودگی هوا مرتبط است و از هر ۱۰۰ فوت، ۱۵ فوت به علت آلودگی هوا است و بهطور کلی، ۵۹۷ همت یعنی ۱۲ میلیارد دلار بهصورت سالانه شامل هزینههای مرتبط با آلودگی هوا است.
مطالعات صلح سبز جنوب شرقی آسیا و مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک نشان میدهد، آلودگی هوا ناشی از سوختهای فسیلی، زغالسنگ و نفت و گاز منجر به حدود ۴.۵ میلیون فوت زودرس در سال میشود و با توجه به مزایا و اثرات مثبت زیست محیطی بهویژه کاهش آلودگی هوا و نقش مؤثر انرژی تجدیدپذیر در حفظ ذخایر طبیعی و پایانناپذیر بودن آنها، بهرهمندی از انرژیهای تجدیدپذیر همچون خورشید، باد و آب که پاک و پایانناپذیر هستند، بهعنوان یکی از راهحلهای پایدار برای مقابله با آلودگی هوا و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی مطرح است و میتوانند جایگزینی مناسب برای سوختهای فسیلی باشند.
ایمنا: تأثیرات استفاده از انرژیهای پاک در حفاظت از محیط زیست بهویژه جنگلها چگونه ارزیابی میشود؟
احدزاده: یکی از محیطهای پذیرنده در طبیعت که تحت تأثیر تغییرات آبوهوایی قرار میگیرد جنگلها است، چراکه این تغییرات بهطور مستقیم و غیرمستقیم بر رشد و بهرهوری جنگل تأثیر میگذارد، بهطوری که تغییر دمای هوا، مقدار بارش و توزیع فصلی، تغییر غلظت دی اکسیدکربن در اتمسفر، فراوانی و شدت حوادث آتشسوزی، از عوامل تغییرات اقلیمی در جنگلها است، بهطور کلی تغییرات آبوهوایی یکی از بزرگترین تهدیدات برای جنگلها به شمار میرود، اما بهرهمندی از انرژیهای تجدیدپذیر در حفظ منابعی همچون آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی اهمیت بسیاری دارد، زیرا نیاز افراد به سوختهای فسیلی و چوب را کاهش میدهد و کاهش مصرف انرژی و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میتواند به کاهش تغییرات آبوهوایی و حفظ جنگلها کمک کند.
جنگلهای هیرکانی از باارزشترین اکوسیستمهای طبیعی در سطح جهانی است، این جنگلها که تاریخچهای بیش از ۲۵ میلیون سال دارد، با پوشش گیاهی متنوع بهویژه درختان بلوط، توسکا، ممرز، نمدار و گونههای دیگر، بهعنوان یک زیستگاه منحصربهفرد برای انواع مختلف گیاهان و جانوران نادر شناخته میشود و با تنظیم دما، کاهش فرسایش خاک و کمک به حفظ منابع آبی، بخش عمدهای از نیازهای زیستمحیطی مناطق را تأمین میکند، اما تغییرات اقلیم ناشی از استفاده سوختهای فسیلی و گازهای گلخانهای با افزایش دما، کاهش بارشها و تغییر در الگوهای اقلیمی، بر سلامت جنگلها تأثیرگذار است و آنها را در معرض خطرات جدی قرار میدهد.
ایمنا: بهرهمندی از انرژیهای پاک بر کاهش غلظت گازهای گلخانهای چه تأثیری دارد؟
احدزاده: برای هزاران سال غلظت گازهای گلخانهای و دمای کلی زمین به نسبت پایدار باقی مانده بود، اما افزایش شدید غلظت گازهای گلخانهای ناشی از فعالیتهای صنعتی طی ۲۰۰ سال گذشته این سیستم را از تعادل خارج کرده و سبب گرم شدن کره زمین شده است، البته افزایش استفاده از سوختهای فسیلی، انتشار گازهای گلخانهای که هنگام سوزاندن این سوختها تولید میشود نیز افزایش یافته است، چراکه این گازهای گلخانهای گرما را در جو به دام میاندازند و منجر به افزایش دمای زمین میشود، این گرما یکی از نشانههای تغییرات آب و هوایی به شمار میرود که منجر به افزایش رویدادهای آب و هوایی شدید، تغییر زیستگاهها و جمعیت حیات وحش، بالا آمدن سطح آب دریاها و اثرات دیگر شده است.
افزایش مقدار گازهای گلخانهای در هوا سبب اسیدی شدن بیشتر آبهای جهان شده است، چراکه گازهای گلخانهای با آب باران مخلوط میشود، به صورت باران اسیدی میبارد و این امر منجر به اسیدی شدن آب رودخانه، نهرها و دریاچهها خواهد شد، اما طبق گزارشهای سازمان ملل متحد، استفاده از انرژیهای پاک میتواند تا ۷۰ درصد در کاهش اثرات تخریبی گازهای گلخانهای مؤثر باشد.
مصارف انرژی یک ضرورت اساسی برای فعالیتهای اقتصادی و منبع اصلی تجارت است و حاملهای انرژی با منابع طبیعی ارتباط نزدیکی با هم دارد، اما مصرف زیاد انرژی در اقتصاد کشورها به انتشار بیشتر کربن منجر میشود، چراکه تأثیر زیستمحیطی صنعت انرژی قابل توجه است و تولید، حملونقل یا مصرف انرژی تأثیرات زیستمحیطی دارد.
دانشمندان با ارزیابی دادههای مطالعه بار بیماریهای جهانی ۲۰۱۹، نتایج بررسیهای ذرات ریز معلق و دادههای جمعیتی مبتنی بر ماهواره ناسا، آزمایشهای شیمی اتمسفر و مدلسازی خطر نسبی سوختهای فسیلی بر مرگومیرهای ۲۰۱۹، دریافتند که در این سال ۸.۳ میلیون فوت در سراسر جهان به ذرات ریز معلق (PM۲.۵) و ازن (O۳) در هوای باز نسبت داده شده که ۶۱ درصد آن (۵.۱ میلیون) مربوط به مصرف سوختهای فسیلی بوده است.
طبق تحقیقات انجام شده در عرضه جهانی انرژی تا سال ۲۰۵۰ دانشمندان و محققان معتقدند مصرف انرژیهای تجدیدناپذیر همچون گاز، نفت و زغالسنگ رو به افول خواهد رفت و انرژیهای تجدیدپذیر همچون انرژی بادی و الکتریکی رو به افزایش است که خود به حفظ محیط زیست کمک خواهد کرد و اگر تقاضا و عرضه جهانی انرژی به این شکل پیش رود، از انقراض کره زمین جلوگیری خواهیم کرد.