به گزارش خبرگزاری ایمنا، روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی هر ساله در تاریخ ۱۸ آوریل (۲۹ فروردین) برگزار می‌شود؛ روزی نمادین برای یادآوری اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی و فرصتی برای آگاهی‌بخشی عمومی نسبت به ارزش این آثار.
هم‌زمان با این مناسبت جهانی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با صدور اطلاعیه‌ای از رایگان بودن بازدید از تمامی بناها، محوطه‌ها، پایگاه‌ها و موزه‌های تحت نظارت این نهاد در سراسر استان خبر داد.
این رویداد در حالی برگزار می‌شود که استان اصفهان به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های میراث فرهنگی کشور، میزبان بیش از ۲۲ هزار اثر تاریخی شناسایی‌شده و بالغ بر ۱۸۰۰ اثر ثبت‌شده ملی است. با توجه به این ظرفیت عظیم، روز جهانی محوطه‌ها می‌تواند فرصت مغتنمی برای معرفی هرچه بیشتر این آثار به عموم مردم و نیز افزایش حساسیت عمومی نسبت به حفظ آن‌ها باشد.
خاستگاه روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی
روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در سال ۱۹۸۳ به پیشنهاد شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) و با حمایت یونسکو شکل گرفت. هدف از تعیین این روز، جلب توجه جهانیان به لزوم پاسداشت و حفاظت از آثار تاریخی، مستندسازی بناها و جلب مشارکت مردمی در حفظ میراث فرهنگی عنوان شده است. این مناسبت جهانی هر ساله با یک شعار یا موضوع مشخص برگزار می‌شود و در کشورهای مختلف با برنامه‌های متنوع همراه است؛ از تورهای راهنمایی‌شده گرفته تا برگزاری کارگاه‌های آموزشی، نشست‌های علمی و حتی پروژه‌های میدانی حفاظت از میراث.
اصفهان؛ گنجینه‌ای بی‌همتا از تاریخ و فرهنگ
اصفهان که به‌حق «نصف جهان» لقب گرفته، به واسطه دارا بودن بافت تاریخی گسترده و آثار معماری منحصربه‌فرد، همواره یکی از کانون‌های توجه در برنامه‌های بزرگداشت این روز بوده است. از میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد جامع و کاخ عالی‌قاپو گرفته تا پل‌های تاریخی، محله‌های سنتی، خانه‌های تاریخی و بقایای باستانی، همگی بیانگر هویتی دیرینه و غنی هستند.
برخی از این آثار ثبت جهانی هستند و نه‌تنها برای ایران، بلکه برای تمام بشریت واجد ارزش‌اند. میدان نقش جهان با تمام شکوه معماری دوره صفوی، نمونه‌ای از تبلور نظم فضایی، زیبایی‌شناسی و تعامل بین کارکردهای مذهبی، اقتصادی و حکومتی در یک شهر تاریخی است.
نقش نهادهای مردمی و گردشگری
اعلام بازدید رایگان و اجرای این برنامه با استقبال گسترده فعالان حوزه گردشگری، راهنمایان تور و دوستداران میراث فرهنگی روبه‌رو شده است. بسیاری معتقدند که این اقدام‌ها به آگاهی عمومی و مشارکت بیشتر مردم در حفاظت از آثار کمک می‌کند. افزون بر آن، فرصت بازدید رایگان می‌تواند مشوقی برای خانواده‌ها، دانش‌آموزان، دانشجویان و پژوهشگران باشد تا بیش از پیش با میراث فرهنگی آشنا شوند.
مشارکت عمومی؛ گامی مهم در حفظ میراث
در کنار تلاش نهادهای دولتی، مشارکت مردمی مهم‌ترین رکن حفاظت از میراث فرهنگی است. رعایت اخلاق بازدید، گزارش تخریب‌ها و تخلفات و همچنین مشارکت در برنامه‌های مرمتی، از جمله وظایف عمومی در این حوزه است.
تجربه جهانی نشان داده که بدون همکاری و احساس تعلق مردم نسبت به میراث‌شان، حفاظت از آثار تاریخی امکان‌پذیر نیست. ایجاد حس مالکیت اجتماعی نسبت به بناها و محوطه‌های تاریخی، به‌ویژه در نسل جوان، از راه آموزش، مشارکت میدانی و فعالیت‌های داوطلبانه تقویت می‌شود.
نگاه توسعه‌محور به میراث فرهنگی
اگرچه اقداماتی مانند بازدید رایگان گامی در جهت توسعه گردشگری فرهنگی و افزایش آگاهی عمومی به‌شمار می‌روند، اما حفظ و مرمت پایدار آثار، نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت، مشارکت متخصصان و حمایت نهادهای بالادستی است.
کارشناسان معتقدند نگاه صرفاً حفاظتی به میراث فرهنگی کافی نیست و باید از زاویه‌ای توسعه‌محور به این حوزه نگریست؛ یعنی حفظ آثار در کنار بهره‌برداری مسئولانه، توسعه صنایع خلاق مرتبط، آموزش حرفه‌ای و گسترش تعاملات بین‌المللی برای ثبت، مستندسازی و تبادل تجارب.
بهره‌مندی اقتصادی و اجتماعی از روز جهانی میراث
برپایی چنین رویدادهایی، افزون بر بُعد فرهنگی و آموزشی، اثرات اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی نیز دارد. فعال شدن بخش‌هایی از صنعت گردشگری، تقویت مشاغل وابسته، رونق بازار صنایع‌دستی و ایجاد جریان گردش مالی در فضای شهری از جمله پیامدهای مثبت چنین مناسبت‌هایی است.
در کنار آن، تعامل میان گردشگران داخلی و خارجی، تقویت گفت‌وگوهای فرهنگی و بالا رفتن سطح همزیستی و پذیرش اجتماعی نیز از نتایج غیرمستقیم این نوع برنامه‌هاست.
میراث فرهنگی؛ پیوندی میان گذشته و آینده
روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی، تنها یک مناسبت نمادین نیست؛ بلکه بستری برای بازنگری در نسبت جامعه با گذشته، شناخت داشته‌ها، و تأمل در نحوه انتقال این میراث به نسل‌های بعدی است. اقدام اداره کل میراث فرهنگی در رایگان کردن بازدیدها و برگزاری برنامه‌های خلاقانه چون «نادیده‌های تاریخی» می‌تواند الگویی برای دیگر استان‌ها باشد.
میراث فرهنگی در مفهوم گسترده‌اش، تنها در بناهای کهن و اشیای موزه‌ای خلاصه نمی‌شود، بلکه شیوه زندگی، معماری بومی، آئین‌ها، زبان، موسیقی و هنر را نیز در بر می‌گیرد. شناخت و حفاظت از این ابعاد مکملی بر حفظ هویت تاریخی ما خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری ایمنا آنچه امروز به‌عنوان «میراث» در اختیار ماست، حاصل قرن‌ها زیست، خلاقیت، تجربه، مبارزه، تحول و هنر نسل‌های پیشین است. بزرگداشت روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی به‌ویژه در شهری مانند اصفهان که خود یکی از گنجینه‌های زنده تاریخ ایران است، به‌معنای ادای احترام به این گذشته پربار و مسئولیتی برای آینده‌ای روشن‌تر است.
امید می‌رود که چنین مناسبت‌هایی، نه‌تنها در قالب یک روز در تقویم، بلکه به مثابه نگاهی مستمر، عمیق و همه‌جانبه نسبت به اهمیت میراث فرهنگی در سیاست‌گذاری شهری و ملی نهادینه شود.
نظر شما