آب مورد نیاز گیاهان که البته تامین کردن آبی با کیفیت، همیشه یکی از بزرگترین چالشهای کشورها بوده است. استفاده از آبهای غیرقابل استفاده مثل آب دریا یا آبهای سطحی، به دلیل آلودگی، شوری یا املاح زیاد، میتوانند به رشد گیاهان آسیب رسانده و موجب کاهش تولید و کیفیت محصولات شوند. در این شرایط، سیستمهای آب شیرین کن بهعنوان راهحلی مؤثر برای تأمین آب مناسب برای گلخانهها و مصارف کشاورزی وارد عمل میشوند. این سیستمها با تصفیه آبهای شور و آلوده، آبی شیرین و سالم تولید میکنند که برای آبیاری گیاهان ایدهآل است.
متاسفانه بسیاری از منابع آبی در کشورمان، دارای آلودگیهای شیمیایی یا املاح زیاد هستند؛ به همین دلیل استفاده از سیستمهای آب شیرین کن برای کشاورزان، چه برای کشت گیاهان و محصولات کشاورزی در مقیاس کوچک و چه در مقیاس وسیع، امری ضروری به نظر میرسد.
چالشهای آبیاری در گلخانهها
سیستمهای آبیاری به عنوان ستون فقرات در محیطهای گلخانهای عمل میکنند. با این حال، منابع آبی موجود در بسیاری از مناطق به دلیل وجود آلایندهها، املاح معدنی یا شوری بالا برای استفاده در آبیاری گلخانهها مناسب نیستند. استفاده از این آبها قبل از تصفیه کردن میتوانند به گیاهان آسیب رسانده و منجر به کاهش کیفیت محصولات شوند.
همچنین آبهایی که دارای املاح معدنی زیادی هستند یا به مواد شیمیایی آلوده شدهاند، نهتنها کیفیت خاک را کاهش میدهند، بلکه ممکن است به تجهیزات آبیاری آسیب رسانده و به تعمیرات مکرر نیاز پیدا کنند. بالا بودن میزان املاح معدنی در آب موجب شکلگیری رسوب شده و این رسوبات میتوانند باعث انسداد لولهها، نازلها و حتی سیستمهای آبیاری قطرهای شوند. این مشکل بهویژه در مناطقی که از آبهای سطحی یا زیرزمینی برای آبیاری استفاده میشود، شایع است.
در مناطقی که آب شرب و آب مناسب برای کشاورزی محدود است، هزینه تأمین آب سالم برای آبیاری گیاهان گلخانهای بسیار بالاست. استفاده از منابع آبی مناسب برای گلخانهها به دلیل نیاز به تصفیه و فرآوری آب، میتواند هزینههای زیادی برای کشاورزان به همراه داشته باشد. بنابراین، استفاده از سیستمهای آب شیرین کن در گلخانهها به عنوان یک راهحل برای تأمین آب با کیفیت، با وجود هزینههای اولیه تقریبا بالا، میتواند در بلندمدت صرفهجوییهای قابل توجهی به همراه داشته باشد.
آب شیرین کنهای گلخانهای چه هستند؟
آب شیرینکنهای گلخانهای سیستمهایی هستند که برای تصفیه آب و حذف انواع مختلف آلایندهها از آب کاربرد دارند. این سیستمها میتوانند آبهای شور یا آلوده را به آبهای شیرین و قابل استفاده برای گلخانهها تبدیل کنند. انواع مختلفی از این دستگاهها وجود دارند که هر کدام با فناوریهای خاصی عمل میکنند؛ از جمله اسمز معکوس، تقطیر و فیلتراسیون. در بسیاری از گلخانهها، از دستگاههای تصفیه آب اسمز معکوس بهعنوان یک روش مؤثر در فرآیند شیرینسازی آب استفاده میشود. البته برای تصفیه آب گلخانه، روشهای دیگری مثل روش تقطیری نیز کاربرد دارند.
در سیستمهای اسمز معکوس، آب از یک غشاء عبور کرده و این غشاء اجازه میدهد تنها مولکولهای آب از آن عبور کنند و سایر آلایندهها مانند نمکها، ذرات معلق و آلودگیهای میکروبی از آب حذف شوند. این روش در مناطقی که منابع آبی بسیار شوری دارند کاملا مؤثر است.
در کنار این سیستمهای پیچیده، فیلترهای پیشتصفیه نیز نقش مهمی در فرآیند تصفیه آب دارند. یکی از فیلترهای پرکاربرد در این سیستمها، مخازن فیلتر شنی فلزی هستند. این فیلترها بهعنوان اولین مرحله در تصفیه آب عمل کرده و ذرات بزرگتر، گلولای و آلودگیهای معلق را از آب جدا میکنند. استفاده از این فیلترها نهتنها کیفیت آب را بهبود میبخشد بلکه موجب افزایش عمر سیستمهای آبیاری گلخانه، آب شیرین کنها و سایر تجهیزات آبیاری میشوند. (در مورد صافیهای شنی فلزی بیشتر بخوانید)
مزایای استفاده از آب شیرینکنها در گلخانهها
شاید هزینه راهاندازی و بهرهبرداری از این سیستمها در مراحل اولیه بالا باشد؛ اما استفاده از آب شیرین کن در گلخانه در طولانیمدت علاوه بر جبران هزینههای اولیه، دارای مزایای بسیاری است که منجر به افزایش بازدهی گلخانه و در نتیجه رسیدن به اهداف تجاری خواهد شد. برخی از این مزایا عبارتند از:
- افزایش کیفیت و کمیت محصولات گلخانهای
کیفیت آب مورد استفاده در آبیاری گلخانهها تأثیر مستقیمی بر کیفیت محصولات دارد. آب تصفیهشده و بدون املاح میتواند رشد گیاهان را تسهیل کرده و منجر به تولید محصولاتی با کیفیت بالاتر شود. برای مثال، استفاده از آب تصفیهشده در گلخانهها میتواند به بهبود طعم، اندازه، رنگ و ارزش غذایی محصولات کمک کند. این امر بهویژه در محصولاتی مانند سبزیجات و میوههایی که در شرایط محیطی خاصی رشد میکنند، بسیار مهم است.
پایین بودن میزان املاح آب میتواند به جلوگیری از رسوب املاح معدنی در خاک کمک کند، که این موضوع خود باعث کاهش مشکلات ناشی از آلودگی خاک و گیاهان میشود. آبهای با املاح بالا ممکن است باعث ایجاد بیماریها و اختلال در رشد گیاهان شوند، در حالی که استفاده از آب تصفیهشده و مناسب برای کشت گیاهان، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری خواهد کرد.
آبیاری با آب مناسب میتواند تأثیر زیادی بر کمیت تولید در گلخانهها هم داشته باشد. گیاهان بهطور مؤثرتر از آبهای شیرین استفاده میکنند و بهتر تغذیه میشوند که در نتیجه رشد بیشتری خواهند داشت. در نهایت، رشد بیشتر منجر به افزایش محصولات تولیدی میشود. مطالعات مختلف نشان دادهاند که استفاده از آب تصفیهشده بهرهوری گلخانهها را افزایش داده و تولید محصولات را به طور قابل توجهی بهبود میبخشد. این امر بهویژه در مناطقی که منابع آبی محدود هستند و کشاورزان نیاز به بهینهسازی مصرف آب دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
- افزایش تولید و پیشگیری از بیماریهای گیاهی
از دیگر مزایای استفاده از آب شیرین کن در گلخانهها، افزایش تولید و پیشگیری از بیماریهای گیاهی است. کیفیت آب رابطه مستقیمی با سلامت گیاهان دارد و آب تصفیه شده چون دارای سطح مطلوبی از مواد معدنی و نمک است و سختی آن کنترل شده، رسوبات معدنی و مواد شیمیایی در خاک تجمع نیافته و از این رو، گیاهان بهطور مؤثرتری رشد میکنند.
- کاهش هزینه آبیاری و عدم نیاز به تعمیرات مکرر
استفاده از آب تصفیهشده میتواند منجر به کاهش هزینههای آبیاری شود. با بهرهبرداری بهینه از منابع آبی و کاهش نیاز به انتقال آب از دیگر منابع، کشاورزان میتوانند هزینههای تامین آب گلخانهها را بهطور چشمگیری کاهش دهند. این امر در مناطقی که با کمبود منابع آبی روبهرو هستند، اهمیت ویژهای پیدا میکند. ضمنا هر چقدر آب ورودی به سیستمهای آبیاری گلخانه دارای املاح کمتری باشد، امکان تشکیل رسوب در این سیستمها کاهش یافته و با هزینههای تعمیرات پی در پی، مواجه نخواهیم شد.
- پایداری منابع آبی
یکی دیگر از مزایای استفاده از سیستمهای تصفیه آب در گلخانهها، پایداری منابع آب است. با استفاده از این سیستمها، کشاورزان میتوانند از منابع آب غیرقابل استفاده مانند آبهای شور یا آلوده بهرهبرداری کنند و در نتیجه از هدررفت منابع آبی جلوگیری کنند.
جمعبندی
استفاده از سیستمهای آب شیرینکن در گلخانهها تأثیر چشمگیری بر کیفیت و کمیت محصولات میگذارد. این سیستمها با تصفیه آب، حذف آلودگیها و کنترل میزان املاح آب، کیفیت آن را بهبود میبخشند و به رشد موثر و تغذیه بهتر گیاهان کمک میکنند. با توجه به کم بودن منابع آبی با کیفیت و در دسترس، استفاده از سیستمهای تصفیه آب و آب شیرینکنها در گلخانهها میتواند راهکاری مؤثر برای بهینهسازی آبیاری و افزایش تولید محصولات کشاورزی باشد.
