به گزارش خبرگزاری ایمنا، رشد شهرنشینی و صنعت بر مبنای فناوری جدید، امکانات تفریحی فراوانی را برای محیط شهری فراهم آورده است و شهروندان میتوانند ساعات زیادی از اوقات فراغت خود را در انواع کلوپها، مراکز رایانهای و باشگاهها بگذرانند.
شهرهای امروزی با رشد غولآسای خود تا فواصل دورتری از مناطق خویش بر محیط زیست اثر منفی نهادهاند و به دلیل رشد بی رویه، زمینهای زراعی را به کام خود کشیده و آنها را به بلوکهای ساختمانی که تا کیلومترها ادامه پیدا کرده، تبدیل کرده است، در محدوده شهرها نیز آسفالت و سیمان و سقفهای بتونی رطوبتناپذیر، جایگزین علفزارها، درختان و بهطور کلی پوشش گیاهی شده است.
در کشوری همچون ایران که قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک کره زمین، یکی از بارزترین ویژگیهای آن است، شهرها بیش از هر نقطه دیگری به فضای سبز نیاز دارند، این نیاز از یک طرف با تراکم ساختمانی شهرها و بافت پیوسته و متراکم آنها تشدید یافته و از طرف دیگر چیرگی اقلیم خشک و نیمه خشک در بسیاری از شهرهای ایران، وجود فضای سبز را بهصورت یک نیاز طبیعی و اساسی مطرح میسازد.
فراهم کردن زندگی آرام، زیبا و سالم برای رفاه شهروندان نیازمند تفکر و اندیشه خلاق آدمی است، خلق زیبایی، اندیشهی زیبا میطلبد و اندیشه زیبا در فضایی زیبا خلق میشود، گلهای زینتی در گلدانهای زیبا، صدای گوشنواز آب، سرسبزی درختان و چمنها، نیمکتهای راحت، تندیسهای مناسب آرامش را در فضای پارک به ارمغان میآورند و ناهنجاریهای شهری جای خود را به آسایش خیال میدهند.
برای رساندن پارکهای شهری به فضاهای مطلوب و به دور از هر گونه تنش و عناصر ناهنجار رعایت اصول و استانداردهایی ضروری بهنظر میرسد.
با در نظر گرفتن این مسئله، روشن است که فضای سبز نمیتواند بدون یک برنامهریزی کلی، کارایی لازم را علیه آلودگی محیط زیست داشته باشد.
شهرها بهعنوان کانونهای تمرکز فعالیت و زندگی انسانها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تضمین کنند چارهای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستمهای طبیعی ندارند، دسترسی عادلانه به فضای سبز، حفظ و نگهداری از آن، از مؤلفههای اساسی در توسعه پایدار و عدالت اجتماعی است.
امروزه با افزایش جمعیت شهری و روند رو به رشد ساخت و سازهای شهری شاهد کاهش سرانههای مربوط به فضای سبز و بروز مشکلات ناشی از آن از جمله از بین رفتن تعادل زیستمحیطی و بینظمی اکولوژیکی، بافت ناموزون شهری، همچنین وجود نداشتن فضاهای باز برای گذران اوقات فراغت شهروندان هستیم.
ضرورت توجه به فضای سبز و توزیع متعادل آن در بین مناطق مختلف شهری بر اساس عدالت اجتماعی و اهمیت جایگاه فضای سبز در ساختار کالبدی – فیزیکی شهرها فاکتوری مهم و تعیین کننده در راستای کاهش مشکلات شهروندان در زمینه گذران اوقات فراغت و کاهش مشکلات زیست محیطی همچون آلودگی هوا، حفظ گونههای حیاتی، مسائل ترافیکی برای دسترسی به فضای سبز است.
وجود فضای سبز بهصورت متعادل بین مناطق و مطابق با استاندارد به افزایش زیبایی شهری کمک شایانی میکند.
سرانه تفرجگاهی هر شهروند اصفهانی در کشور یک رکورد محسوب میشود
مجتبی حقشناس، مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان به خبرنگار ایمنا اظهار میکند: فضای سبز شهری یکی از مهمترین عناصر در بهبود کیفیت زندگی شهروندان به شمار میآید؛ اصفهان با تاریخچهای غنی و فرهنگ زیبا، همواره به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم کشور شناخته شده است، اما علاوه بر زیباییهای تاریخی و فرهنگی، فضای سبز این شهر نیز بهعنوان یکی از جاذبههای مهم آن محسوب میشود.
وی با بیان اینکه اصفهان از منظر فضای سبز شهری، یکی از شهرهای پیشرفته کشور بهشمار میرود، میگوید: طبق آمارهای رسمی، میزان فضای سبز در این شهر بهطور قابل توجهی افزایش یافته است و شهرداری اصفهان تلاش دارد که پوشش گیاهی شهری را به استانداردهای جهانی نزدیک کند و سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان نقشی حیاتی در توسعه، نگهداری و گسترش فضای سبز در این شهر دارد.
مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان با بیان اینکه شهر اصفهان با بیش از ۵۷۰۰ هکتار فضای سبز شهری یکی از شهرهای پیشرو در کشور از نظر سرانه فضای سبز محسوب میشود، میافزاید: این شهر که در دل کویر و در شرایطی با اقلیم خشک واقع شده است، از دیرباز بهواسطه درایت و تدبیر پیشینیان، توانسته میراث ارزشمندی از فضای سبز را حفظ کند.
حقشناس تصریح میکند: شهر اصفهان بهعنوان یکی از شهرهای پیشگام در توسعه فضای سبز شهری، دارای شاخصهای متعددی در این حوزه است که از جمله مهمترین این شاخصها، سرانه اکولوژیک و سرانه تفرجگاهی فضای سبز است که نقش مهمی در حفظ محیط زیست و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان دارد.
وی با بیان اینکه سرانه اکولوژیک شامل تمام فضاهای سبزی است که تأثیرات محیطزیستی مثبت بر شهر دارند و این فضاها شامل پارکها و بوستانهای شهری، قطعات پراکنده فضای سبز در سطح، رفیوژهای میانی خیابانها و جنگلکاریهای اطراف شهر و کمربندهای سبز میشود، میگوید: بر اساس آمار، سرانه اکولوژیک فضای سبز در اصفهان برای هر شهروند ۲۸.۱ متر مربع است که این میزان، نشاندهنده سطح مطلوبی از فضای سبز در مقایسه با استانداردهای ملی و جهانی است و تأثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوا، تعدیل دما و بهبود اکوسیستم شهری دارد.
مدیرعامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری اصفهان با بیان اینکه علاوه بر سرانه اکولوژیک، سرانه تفرجگاهی فضای سبز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و این سرانه شامل فضاهایی است که ویژه استفاده عمومی و تفریحی شهروندان طراحی شده است، میگوید: پارکهای تفرجگاهی بهدلیل برخورداری از امکاناتی همچون مسیرهای پیادهروی استاندارد، فضاهای مناسب برای استراحت و تفریح و سرویسهای بهداشتی و امکانات رفاهی محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت شهروندان محسوب میشود.
حقشناس تاکید میکند: در اصفهان، سرانه تفرجگاهی برای هر شهروند ۳.۶ متر مربع است که در کشور یک رکورد قابل توجه محسوب میشود؛ این آمار جایگاه ویژه اصفهان در توسعه فضای سبز شهری را تثبیت کرده است و این شهر را بهعنوان یکی از برندهای برتر فضای سبز شهری در ایران مطرح میکند.
وی با بیان اینکه با توجه به چالشهای زیستمحیطی و تغییرات اقلیمی، توسعه و نگهداری از این فضاهای سبز بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است و سرانه بالای فضای سبز در اصفهان نهتنها تأثیرات مثبتی بر کاهش آلودگی هوا و افزایش کیفیت زندگی شهروندان دارد، بلکه این شهر را در سطح کشور به الگویی در زمینه مدیریت پایدار فضای سبز تبدیل کرده است، میگوید: بر این اساس حفظ این میراث ارزشمند و تلاش برای توسعه آن با استفاده از منابع آبی پایدار، از جمله مهمترین اهداف مدیریت شهری در اصفهان است.
جلوگیری توسعه نسنجیده شهری از طریق فضای سبز شهری
جمال محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان به خبرنگار ایمنا میگوید: مسئله اوقات فراغت سالها است که بهعنوان یکی از مهمترین عوامل زندگی شناخته شده و فراهمکردن امکانات آن برای مردم بسیار حائز اهمیت است.
وی میافزاید: با افزایش جمعیت و توسعه و گسترش شهرنشینی، انسانها به تدریج از طبیعت دور شدهاند و تراکم بیش از حد جمعیت و دخالت در محیط طبیعی و ایجاد محیطهای انسانساخت، نیازهای زیستمحیطی جسمی و روحی انسان را بیشتر بروز داده است؛ برای رفع این نیازها، انسان شهرنشین اقدام به ایجاد باغها و فضاهای سبز مصنوعی در داخل شهرها نموده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح میکند: فضای سبز که بخشی از سیمای شهر را تشکیل میدهد، بهعنوان یکی از پدیدههای واقعی، از نخستین مقولههایی است که انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهد بود، این مقوله دارای ابعاد زیستمحیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده و گستردگی ابعاد این امر، پژوهش دقیق و همهجانبه را موجب شده است.
محمدی با بیان اینکه ضروریات زیستمحیطی، اجتماعی و فرهنگی فضای سبز ایجاب میکند که در پاسخگویی به نیازها، مطالعات لازم صورت گیرد تا راه حلهای مناسب و امکانپذیر بهدست آید، ادامه میدهد: فضای سبز شهری بخشی از فضاهای وسیع یا محدود موجود در محدوده عملکردی شهر است که بهمنظور ایجاد تنوع و زیبایی، افزایش کیفیت زیستی، تأمین رفاه انسانی و ارائه خدمات ویژه به شهروندان انتخاب شده و با انواع پوشش گیاهی بومی و غیر بومی، تحت نظارت و مدیریت انسان شهری قرار دارد.
وی خاطرنشان میکند: فضای سبز شهری بخشی از ساختار شهری است که جانمایی آن باید همسو با ضروریات زندگی شهری و پاسخگویی به نیازهای شهروندان، با در نظر گرفتن امکانات و محدودیتهای شهری و به دست آوردن الگوهای با ارزشی که دارای معانی و مفاهیم فرهنگی منتج از درون جامعه است، صورت پذیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه مهمترین اثر فضای سبز شهری، کارکرد زیستمحیطی آن است، میافزاید: با گسترش صنعت و تمرکز آن در اکثر مناطق، سطوح آلودگی ناشی از تولید و پخش گازها و مواد شیمیایی افزایش یافته، از طرف دیگر رشد بدون برنامه جمعیت، افزایش تعداد خودروها و کاهش کیفیت محیط زیست شهری، انسان امروز را به شدت تحت فشار قرار داده است، به این ترتیب نقش فضای سبز و حضور آن در محیطهای شهری اجتنابناپذیر بهنظر میرسد، بهطوری که به جرئت میتوان گفت که بدون وجود آن ممکن نیست شهرها پایدار باقی بمانند.
محمدی با بیان اینکه فضای سبز شهری و پارکهای موجود در یک شهر نه تنها ارزش تفریحی داشته و محل شایستهای برای گذران اوقات فراغت مردم به شمار میآیند، بلکه در اغلب موارد این فضاها، از توسعه بیقواره و نسنجیده در شهرها نیز جلوگیری میکنند، اظهار میکند: فضای سبز مقطعی میتواند پیوستگی یکنواخت سفره مانند مناطق شهری که امروز دیگر در هیچ کشوری مورد قبول نیست را قطع کنند.
به گزارش ایمنا، از زمانی که بحث فضای سبز بهعنوان بخشی از کالبد شهر مطرح شده، لزوم برنامهریزی، طراحی و مدیریت فضای سبز و سرانه آن امری ضروری است، فضای سبز شهری همواره عنصری برای نظمبخشی و هماهنگ کردن کاربریهای گوناگون در کالبد شهری و عاملی مهم در زیبایی محیط و دلپذیر شدن فضای زندگی بوده است؛ بهطوری که در بسیاری از موارد مضمون فضای سبز غیر از نقش زیستمحیطی، معرف نقش تفرجی و رفاهی برای شهروندان نیز بشمار رفته است.
به همین سبب، بررسی و ارزیابی آن در محیط شهری اهمیت فراوانی دارد، بنابراین مدیریت سیستمی و لزوم توجه به فضای سبز شهری و برنامهریزی شهری بهعنوان موضوعات بین رشتهای ضروری است.
گزارش از: راضیه کشاورز
نظر شما