به گزارش خبرگزاری ایمنا از مرکزی، هویت هر قوم و ملتی ریشه در تاریخ و میراثی دارد که باید آن را برای انتقال به نسلهای آینده همچون جواهری گرانبها نگهداری کرد، این میراث گرانبها در جلوههای متعددی نمود پیدا میکند، به نحوی که گاه آن را در قالب آثار باستانی و گاه در لهجهها یا آداب و رسومی که از گذشتگان به یادگار مانده است، میتوان نظارهگر بود.
صنایعدستی هر قوم و منطقه یادگاری از دوران گذشته به شمار میآید که بیانگر قدمت تاریخ و تمدن آن ملت و پلی است که آنها را با گذشتگان پیوند میدهد، واضح است که اگر ارزش صنایعدستی بیشتر از اماکن باستانی و گردشگری نباشد، کمتر از آن هم نیست.
صنایعدستی در جای جای این مرزو بوم به فراوانی پیدا میشود و ظرافت و زیبایی آن، زبانی گویا برای بازگو کردن دیرینههای ایران زمین است، اما در این میان بیتوجهی به بعضی رشتههای صنایعدستی و از بین رفتن کاربری آن سبب شده است تا بسیاری از این هنرهای اصیل فراموش شود و دیگر جایی میان مردم نداشته باشند.
اگرچه اکنون رشتههای متعدد صنایعدستی در استان مرکزی رواج دارد و هنرمندان این عرصه مشغول به تولید محصولاتی در این رشتهها هستند، اما بعضی از صنایع دستی این استان یا فراموش شده یا در حال فراموشی است و مسئولان باید حساسیت و تلاش بیشتری را برای حفظ و احیای هنرهای دستی استان به کار گیرند.
یکی از این رشتهها که رو به فراموشی گذاشته و معدود هنرمندانی به آن مشغول است، چلنگری است.
چلنگری یعنی آهنگری سبک و محلی که در آن اشیای سبک وزنی همچون میخ طویله، میخ سرکج، نیم ذرع بزازی، انبر و سیخ و سه پایه آهنی، زنجیر و سیخانک، قلم، سنبه، منتقل آهنی، مقار، درفش و جوالدوز میساختند؛ چلنگرها بهطور معمول تنها و بدون شاگرد کار میکردند، از جمله کارهای دیگر این چلنگران ساختن انواع نعل بود.
از نعلهای کوچک همچون نعل الاغ و اسب یا نعلهای پاشنه کفش و گیوه تا نعلهای سوراخدار، میخخور و نعلهای بی سوراخ برای کار چلنگری که فلز بریده شده یا قطع شده به شکل مورد نظر را در کوره قرار میدهند تا داغ و کمی نرم شود، سپس تکه آهن را با انبر میگیرند و روی سندان میگذارند و با چکش روی آن میکوبند تا شکل افزار مورد نظر را بگیرد.
برای محکمتر شدن قطعه فلز آن را در حالی که داغ است در آب میگذارند و به اصطلاح آن را آبدیده میکنند، تاریخ دقیقی از پیدایش این هنر در دست نیست، اما بر اساس بعضی یافتههای علمی و کاوشها، پیدایش این هنر با یکجانشینی بشر و کشف فلز آهن همراه است.
هنرها و صنایعدستی ابزاری برای زندگی و داد و ستد بوده است که رفته رفته با زندگی شهرنشینی و صنعتی شدن زندگی، این هنرها در کوره مدرنیته ذوب شده است و جای خود را به صنایع بزرگ داده که مشکلاتی را در زندگی روزمره مردم همچون آلودگی هوا به وجود آورده است.
استاد حسین کاوه از آخرین بازماندگان چلنگری است که طی هفتاد سال چراغ این پیشه سخت و کهن را در شهر محلات استان مرکزی روشن نگه داشته است؛ با این هنرمند که سخن میگویی از تغییر زمانه گله ندارد، تنها از فراموشی این هنر میترسد، هنری که سالهای سال برای بودنش، نفس کشیدنش و ماندنش نسل به نسل تلاش شده است، او درباره این حرفه به خبرنگار ایمنا میگوید: ۷۰ سال است که در این حرفه هستم و از ۱۰ سالگی با پدرم در این حرفه کار میکردهام، در این مدت تمام روز را مشغول تولید ادوات کشاورزی بودهام، افرادی که همچنان به هنر دست علاقهمند هستند برای تهیه این ابزارها اینجا حضور پیدا میکنند.
وی ادامه میدهد: در استان مرکزی دیگر کسی به این حرفه مشغول نیست، من تنهایی کار میکنم و این کار محبوبیت خود را میان نسل جدید از دست داده و تولید ابزارها توسط ماشینآلات رواج بیشتری دارد، اما ما تا زنده هستیم این کار را ادامه خواهیم داد.
استاد کاوه اظهار میکند: یادگیری این حرفه برای نسل جدید، بیمخاطب شده است و تمایلی به یادگیری آن نیست، حتی فرزندانم هم تمایلی به یادگیری این حرفه ندارند.
آموزش چلنگری به صورت استاد و شاگردی انجام میشود
الهام سیمایی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان مرکزی به خبرنگار ایمنا میگوید: آموزشهای صنعت چلنگری میان فعالان این بخش به صورت استاد و شاگردی صورت میگیرد.
وی میافزاید: صنعت چلنگری ریشه در هنرهای باستانی و میراثی ما قرار دارد، در زمانهای بسیار قدیم این هنر توسط هنرمندانی که با آن آشنا بودند و در زمینههای مختلف در راستای تهیه وسایل اولیه کشاورزی استفاده میشده است.
معاون صنایعدستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان مرکزی تصریح میکند: صنعت چلنگری با آهنگری متفاوت است، چلنگری روی تولید محصولات و مصنوعات کوچک و ظریفتر کار میکند و روی تهیه ادوات و وسایل کشاورزی فعالیت دارد.
سیمایی میافزاید: صنعت چلنگری از زمانی بین مردم رواج پیدا کرد که انسان با آهن آشنا شد و این صنعت در میان مردم رواج پیدا کرد، در رشتههای صنایعدستی ما این صنعت را به سه زیر شاخه تقسیم کردهایم که زره بافی یکی از آنها است، چاقوسازی دیگر شاخه این صنعت است و چندین کارگاه فعال چاقوسازی را در سطح استان داریم.
وی ادامه میدهد: در شاخه زره بافی افراد زیادی هستند که در حال حاضر در زیر مجموعه زره بافی فعالیت میکنند، اکنون ۱۰ واحد فعال زره بافی در سطح استان داریم و این هنر زیرمجموعههای زیادی را پوشش میدهد.
معاون صنایعدستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان مرکزی عنوان میکند: نیازی نیست که افراد فعال در این شاخه صنعت چلنگری در کارگاه حضور داشته باشند و فعالیت کنند، میتوانند کار را با خود به خانه ببرند و پس از انجام کار و تکمیل، آن را تحویل مسئول کارگاه دهند.
سیمایی میافزاید: این شاخه از صنعت چلنگری بازار خوبی دارد و چندین کارگاه مشغول فعالیت هستند؛ زرهبافی نهتنها در زمینه ساخت وسایلی که برای تعزیهخوانی استفاده میشود، حتی به نوعی به عرصه صنعت ورود پیدا کرده است، برای تولیدات آنها سفارش دریافت میکند و بازار خوبی برای خود پیدا کرده است.
وی اضافه میکند: حمایتهایی که از این هنرمندان در این صنعت انجام میدهیم، از جمله کارگاههای مختلف فعال در این حوزه از تعرفههای مختلف آب، برق و گاز برخوردار و در زمینه مالیاتی شامل معافیتهایی هستند که پوششهای بیمهای را شامل میشود.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان مرکزی ادامه میدهد: هنرمندان فعال در این صنعت از تسهیلات مختلف شامل خود اشتغالی، تبصره ماده ۱۸، تهیه مواد اولیه یا سرمایه در گردش بهرهمند میشوند.
سیمایی میگوید: در زمینه آموزش نیز به علت اینکه متقاضی این رشته بسیار کم و این هنر یک صنعت بسیار سخت است و به سختی افراد جویای یادگیری آن هستند، سازمان میراث فرهنگی ورود نداشته است، اما آموزشها میان فعالان این بخش به صورت استاد و شاگردی صورت میگیرد.
به گزارش ایمنا، شمار هنرمندان و فعالان رشته چلنگری آنقدر کم اندک است که بیم آن میرود نام و نشان هنرمندان این صنعت آمیخته با فرهنگ به تمام در گذر زمان به فراموش سپرده شود.
شاید هنرهایی همچون چلنگری نیاز امروز جامعه نباشد، اما همچون بناهای تاریخی جزئی از میراث این کشور است، بنابراین نباید بگذاریم ترکی به دیوار تولید این میراث گرانبها بیفتد، غبار فراموشی در مسیر پر شتاب مدرنیته بر این هنر اصیل بنشیند و آرام آرام از ذهنها رخت بربندد.
نظر شما