رد پای چهارشنبه سوری بر حیات وحش

به گزارش خبرنگار ایمنا، چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های باستانی ایرانیان است که از آداب و رسوم تاریخی ایران نشأت می‌گیرد و آخرین روزهای سال که به روز عید نوروز منتهی می‌شود با آداب خاصی برگزار می‌شود، اما سال‌هاست برگزاری مراسم سنتی و زیبای چهارشنبه‌سوری رنگ دیگری به خود گرفته است، آتش زدن بوته‌های خشک، پرتاب کردن ترقه‌ها و استفاده از مواد محترقه غیرمجاز تبدیل شده است که نه تنها خطرات جانی و مالی برای افراد در پی دارد، بلکه استفاده از مواد محترقه، باعث بروز سکته قلبی و مرگ پرندگان و منحل شدن چرخه زندگی بسیاری از پستانداران و خزندگان می‌شود.

از نظر محققان و صاحب‌نظران؛ امروزه آلودگی صوتی یکی از جنبه‌های مهم زیست‌محیطی و بهداشتی است که از دیدگاه سلامتی، علاوه بر ایجاد انواع اثرات فیزیولوژیکی به ایجاد اختلالات روان‌پزشکی و روان‌شناختی‏ منجر می‌شود، آثار فیزیولوژیکی و روانی مواجهه با صدا بر انسان و حتی حیات وحش به‌تدریج ظاهر می‌شود، به طوری که بر اثر تولید سر و صدای مهیب در نزدیکی شهرها طی استرس و شوک ناگهانی به پرندگان، آنها در مسیریابی دچار مشکل شده و با برخورد به اجسامی مانند سیم‌های برق، تیر چراغ برق جان می‌دهند.

بر این اساس علاوه بر پرندگان، پستانداران و خزندگانی که در شهرها سکونت دارند، نیز تحت‌تأثیر مواد محترقه هستند؛ خزندگان ارتعاشات را حس می‌کنند و زمانی که این ارتعاشات بیش از حد باشد، چرخه زندگی آن‌ها منحل می‌شود و پستاندارانی همچون سگ و گربه که قدرت شنوایی قوی‌تر از انسان دارند صدای وحشتناک برای این حیوانات به مراتب بیشتر از انسان‌ها آسیب‌زا است، زیرا شنوایی بسیاری از حیوانات بسیار حساس‌تر از انسان است، بنابراین انفجارهای آتش بازی نه تنها برای آنها آزاردهنده‌تر است، بلکه می‌تواند به شنوایی آنها آسیب جدی‌تری وارد کند، چرا که صداهای ناشی از آتش بازی و ترقه می‌تواند منجر به از دست دادن شنوایی و وزوز گوش شود، شناخته شده است که سگ‌ها به دلیل نزدیکی به صدای تیراندازی، از کاهش شنوایی برگشت‌ناپذیر رنج می‌برند.

تحقیقات نشان می‌دهد که اثرات سروصدا بر انسان می‌تواند منجر به افت شنوایی، اختلال در عملکرد، اختلال در خواب، افزایش ترشح هورمون‌های استرس، بروز اختلالات قلبی‌وعروقی، همچنین آزردگی و مشکلات روانی شود؛ علاوه بر این سروصدا سایر موجودات زنده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، چنانچه منجر به تغییر در رفتار و روش زندگی پرندگان و حیوانات می‌شود. آلودگی صوتی مانند سایر آلودگی‌ها بر انسان، گیاهان، جانوران و اجسام بی‌جان آثار منفی متعددی دارد و رشد گیاهان بر اثر سروصدای بلند کاهش چشمگیری می‌یابد.

سکته پرندگان با آلودگی صوتی در چهارشنبه سوری

سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست ایران با اشاره به سر و صدای زیاد در چهارشنبه سوری اظهار کرد: ترقه‌بازی در چهارشنبه آخر سال موجب ایجاد آلودگی صوتی و آسیب رسیدن به گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود حتی باعث سکته کردن برخی پرندگان می‌شود بنابراین رعایت حقوق گونه‌های شهری را بکنیم.

وی با بیان اینکه بسیاری از مناطق چهارگانه محیط زیستی همجوار با مناطق مسکونی است، گفت: روشن کردن آتش در این مناطق هنگام چهارشنبه سوری ممکن است باعث ایجاد حریق در مناطق چهارگانه و آسیب رسیدن به گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود بنابراین خواهشمند است از برپا کردن آتش در این مناطق خودداری کنید.

فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست ایران اضافه کرد: آتش زدن لاستیک باعث آلودگی هوا و بروز بیماری در انسان‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود بنابراین از انجام این کار خودداری شود. مردم در صورت مشاهده روشن کردن آتش در مجاورت مناطق چهارگانه یا آتش‌زدن لاستیک، این کار را به سامانه ۱۵۴۰ اطلاع دهند.

برقی گرفتگی پرندگان با صدای‌های مهیب چهارشنبه سوری

قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه یکی از معضلات در بخش حفاظت محیط‌زیست و حیات وحش آلودگی صدا است، می‌گوید: اگرچه صدا دارای اثرات نامطلوب جسمی، روحی و اجتماعی است و در خصوص پیشگیری و کنترل آن اتفاق نظر وجود دارد، اما به‌طور اجتناب‌ناپذیری در محیط‌زیست بر تنوع‌زیستی جانوران و پرندگان تأثیرات منفی در پی دارد.

وی ادامه می‌دهد: در کشورهای توسعه یافته صنعتی هنوز هم یکی از معضلات عمده مدیریت زیست‌محیطی شهری را موضوع آلودگی صدا تشکیل می‌دهد، علاوه بر مخاطراتی که برای مواجهه با صدا برشمرده‌اند، وجود آلودگی صوتی در محیط، دلیل اتلاف انرژی توسط منابع مختلف شهری و صنعتی است و از دیدگاه بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز باید این موضوع مدنظر قرار گیرد.

فعال و کارشناس محیط‌زیست با اشاره به اینکه اکنون که در آستانه فصل بهار و تولیدمثل پرندگان هستیم، لذا بروز صداهای مهیب و ناگهانی سبب آسیب و سرگردانی آنها می‌شود و لانه را ترک می‌کنند و دیگر باز نمی‌گردند، می‌افزاید: آتش بازی و سایر مواد منفجره که نتیجه آنها می‌تواند صدای مهیب، جرقه، شعله و دود ایجاد کند، آسیب‌های مختلفی به حیوانات وارد می‌کند و از سوی دیگر صدای مهیب انفجار موجب سکته قلبی پرندگان و گاهی سقط جنین گونه‌های حیات وحش می‌شود.

وی اظهار می‌کند: برای جلوگیری از آسیب به پرندگان در چهارشنبه سوری، بهتر است از مواد شیمیایی و سموم آتش‌زا، که می‌تواند باعث تلف شدن پرندگان شود، استفاده نشود، زیرا ترقه‌ها سمی هستند و انفجار آنها باعث آزاد شدن ذرات مضر مانند گردوغبار ریز (PM10) می‌شود که برای استنشاق خطرناک است.

احدزاده با بیان اینکه نزدیکی حیوانات به مناطقی که ترقه در آن پرتاب می‌شود اغلب باعث سوختگی و آسیب به چشم می‌شود، می‌گوید: صدای بلند مواد منفجره و آتش بازی، شعله‌های ایجاد شده و بوی گوگرد چیزی است که بیشتر حیوانات خانگی را می‌ترساند، از این‌رو برای جلوگیری از خطر آسیب به حیوانات بهتر است آتش را در ارتفاع بالا ایجاد کنید و از استفاده از آتش در محل‌های پست و نزدیک به درختان و پرندگان خودداری کنید و از مواد آتش‌زای پر سر و صدا استفاده نکنید.

وی پیرامون اینکه فشفشه‌ها ممکن است در حرکت پرندگان مهاجر تأثیر بگذارد و باعث گمراهی آنها شود، می‌افزاید: صداهای زیاد و مهیب باعث پرواز و حرکت ناگهانی پرندگان می‌شود که در این صورت احتمال برخورد آنها با توری‌ها، سیم‌های برق و موانع زیاد است که می‌تواند باعث جراحت و مرگ آنها شود.

انفجار مواد محترقه می‌تواند موجب افزایش غلظت آلاینده‌ها شود

فعال و کارشناس محیط‌زیست و عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی ایران با بیان اینکه سوزاندن مواد پلاستیکی همچون لاستیک ماشین‌ها سبب افزایش آلاینده‌های منواکسید کربن و دی اکسید نیتروژن می‌شود که این گازها بسیار آلاینده و حتی سرطان‌زا هستند، اظهار می‌کند: انفجار مواد محترقه می‌تواند موجب افزایش غلظت آلاینده‌ها به‌ویژه ذرات معلق با قطر کوچک‌تر از دو و نیم میکرون که به دلیل ریز بودن می‌توانند اثرات خطرناکی بر سلامت انسان و سایر موجودات زنده بر جای می‌گذارد.

وی ادامه می‌دهد: آلودگی‌های نوری نیز به مراتب خطرات خاص خود را دارند به طور مثال استفاده از مواد آتش‌زایی که تولید نور شدید می‌کنند، می‌توانند اثرات غیرقابل جبرانی بر سیستم عصبی موجودات زنده داشته باشد، معیوب کردن سیکل خواب گونه‌های جانوری یکی از پیامدهای نور مصنوعی مواد محترقه است.

احدزاده پیرامون اینکه چهارشنبه سوری سنت نیک پدران ما سال‌هاست که از اصل خود برای بخشیدن سرخی و گرفتن زردی دور شده و شادی و حلاوت آن با ابزار محترقه و آتش‌زای بدل شده است، می‌گوید: بهتر است مردم در بزرگداشت چهارشنبه‌سوری تجدیدنظری اساسی کرده و به فلسفه اولیه این روز یعنی حضور در جمع خانواده و صمیمیت بیشتر توجه کنند و برای حفظ سلامتی خود و جانداران دیگر از رفتارهای مخاطره‌آمیز پرهیز کنند.

وی در پاسخ به اینکه براساس تحقیقات بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد مرگ‌ومیر پرندگان در دنیا به دلیل آلودگی صوتی پیش‌بینی شده است، اظهار می‌کند: تأثیرات آلودگی صوتی برای پرندگان خطرات جدی را ایجاد می‌کند، چراکه این آلایندگی‌ها نه تنها مسیر حرکت به سمت مقصد این جانداران را تغییر می‌دهد و سبب سرگردانی آن‌ها می‌شود، بلکه تنش‌ها به ویژه در فصل زادوولد منجر به بحران‌های جدی برای جانوران مختلف خواهد شد.

در نهایت؛ طی برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری افزایش احتمال آتش‌سوزی در مراتع طبیعی وجود دارد که آتش‌سوزی در طبیعت سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستگاه جانوران خواهد شد؛ لذا بهتر است آتش‌های کوچک در زمین‌های خاکی ایجاد شود که هم به پوشش گیاهی آسیب نزند و هم قابل کنترل باشد، در مجموع بهتر است به سنت‌های دیرینه در کشور احترام بگذاریم و مراسم چهارشنبه‌سوری را به همان روش‌های سنتی با بر پا کردن یک آتش کوچک برگزار کنیم و از آسیب به جان و مال خودمان و آسیب به حیات وحش پرهیز کنیم، چرا که امروزه متخصصان امر بدون هیچ تردیدی اطمینان پیدا کرده‌اند که حیات وحش در معرض خطر قرار گرفته است، در صورتی که اقدامی صورت نگیرد، هزاران گونه ممکن است بسیار سریع به مرز انقراض برسند، وظیفه‌ای که پیش رو داریم، محافظت از حیات وحش به منظور تضمین آینده آن‌هاست.