به گزارش خبرگزاری ایمنا از گلستان، ایران سرزمینی سرشار از ثروت طبیعی است که جنگلها جزئی از آن هستند، اما در شمال کشور مناطق جنگلی به واسطه اینکه قدیمی‌ترین درختان دنیا یعنی جنگلهای هیرکانی در آنجا هستند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ این جنگلها که به نام «فسیل زنده» یا موزه طبیعی یاد می‌شود، از دوره سوم زمین‌شناسی از یخبندان سالم مانده‌اند و به همین خاطر از نظر تنوع ژنتیکی باارزش و بی‌نظیر هستند.
این جنگلها نوار سبزی به طول ۸۵۰ کیلومتر هستند که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر و با مساحتی حدود ۱.۸۴ میلیون هکتار نیم‌رخ شمالی البرز از آستارا تا گلیداغی را در بر می‌گیرند.
مساحت این جنگلها در گذشته حدود پنج میلیون هکتار بود، اما در دهه‌های اخیر به دلیل جفای بشر به طبیعت، تنها به صورت لکه‌هایی پراکنده بر نقشه جغرافیایی و خاطراتی در ذهن سالخوردگان باقی مانده است.
تخریب و از میان رفتن بخش عمده‌ای از جنگلهای هیرکانی در شمال ایران هم به استناد آمارهای رسمی و هم نقشه جغرافیای طبیعی واقعیتی انکارناپذیر است که به اعتقاد کارشناسان باید جدی گرفته شود.
نبود تناسب کارخانه‌های کاغذسازی شمال با توان رویش جنگل
مسلم کلبادی‌نژاد، پژوهشگر و کارشناس ارشد علوم جنگل در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا یکی از دلایل تخریب جنگلهای هیرکانی را برداشت بی‌رویه از جنگلها می‌داند و می‌گوید: احداث کارخانه‌های کاغذسازی در شمال ایران با توان رویش جنگلهای شمال متناسب نبود، چنین صنایعی باید در خوزستان که نیشکر دارد، ساخته می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: در دهه ۱۳۶۰ برداشت چوب از جنگلهای هیرکانی به حدود دو میلیون متر مکعب در سال رسید که فشار زیادی در آن دوره به این جنگلها وارد کرد.
مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه برای حریم جنگلها باید علامت‌گذاری به‌خوبی انجام شود، می‌افزاید: مدیران منابع طبیعی باید اختیارات بیشتری داشته باشند و از طرفی حمایت قانونی بیشتری باید از آن‌ها شود.
وی اضافه می‌کند: دستگاه قضا نباید از حقوق دولتی چشم‌پوشی کند، زیرا نه‌تنها کمکی به مردم نمی‌شود، بلکه عوارض و پیامدهای زیست‌محیطی آن باز هم به مردم برمی‌گردد.
کارشناس جنگل معتقد است که کاهش وسعت جنگلها، موجب شسته شدن رسوبات سطح خاک می‌شود که این رسوبات در پایین‌دست، باعث افزایش تولید رسوب و پر شدن مخازن سدها، افزایش رواناب و ایجاد سیلاب‌های فصلی می‌شود و در درازمدت فرسایش و هدررفت خاک را افزایش می‌دهد و موجب کاهش حاصل‌خیزی خاک می‌شود.
بر اساس آمار اعلامی از سوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، سالانه ۱۲۵ هزار هکتار جنگل در کشور تخریب می‌شود که سهم جنگلهای شمال ۴۵ هزار هکتار یعنی ۳۶ درصد آن است.
از طرفی سرانه جنگل در کشور ۱۷ هکتار است و این در حالی است که سرانه جهانی جنگل ۶۲ هکتار می‌رسد، همین آمارها می‌تواند زنگ خطر و تلنگری برای جلوگیری از تخریب جنگل باشد با این حال در طول سال اخبار زیادی مبنی بر قاچاق چوب و ویلاسازی که حاکی از جنگل‌تراشی است در رسانه‌ها منتشر می‌شود.
مازندران یکی از استان‌های شمالی کشور است که وسعت زیادی از جنگلهای هیرکانی در آن قرار دارد به عبارتی چیزی حدود ۵۴ درصد از عرصه‌های جنگلی شمال کشور در این استان قرار دارد، همچنین نیمی از جنگلهای هیرکانی ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو در جغرافیای مازندران واقع است با این حال این طبیعت بکر از دست‌درازی افراد فرصت‌طلب و زیاده‌خواه هیچ‌گاه در امان نمانده است.
«قاچاق چوب» ضعفِ مدیریت بحران
این موضوع تا جایی جدی است که چندی پیش استاندار مازندران در جلسه ستاد بحران ضمن مهم شمردن گونه‌های جنگل هیرکانی افزایش قاچاق چوب در استان را به عنوان یک ضعف در مدیریت بحران استان اعلام کرد و خواستار برخورد جدی با متخلفان شد.
بر اساس اخبار منتشر شده در رسانه‌های استان مازندران سالانه ده‌ها تن چوب از جنگلهای این خطه قاچاق می‌شود، اما مسئولان استانی ضمن تلاش برای مقابله با افراد متخلف تلاش به توسعه زراعت چوب با هدف حفظ جنگل و استفاده مجاز از جنگلها دارند.
نیاز سالانه کشور به ۱۳ میلیون مترمکعب چوب
در این رابطه سیدعلی علوی، مدیرکل منابع طبیعی استان مازندران با بیان اینکه نیاز سالانه صنایع چوب کشور ۱۳ میلیون متر مکعب است، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: هم‌اکنون تولید نهال در استان به هفت میلیون و ۲۰۰ هزار اصله نهال رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: طبق آمایشی که در کل کشور انجام شد، نزدیک به ۹۰۰ هزار هکتار زمین مستعد زراعت چوب برآورد شده است که قابلیت زراعت چوب دارد؛ این عدد در غرب مازندران و در اراضی موسوم به ۱۰ هکتاری، چیزی حدود ۶۰۰ هکتار است.
استان گلستان یکی دیگر از استان‌های شمالی است که بخشی از جنگلهای هیرکانی در آن قرار دارد، اما این خطه هم از هجمه قاچاقچیان چوب در امان نمانده است و قطع غیرمجاز درختان از مشکلات این استان هم به‌شمار می‌رود از این رو مسئولان استانی در تلاش برای جنگل‌کاری و توسعه زراعت چوب هستند.
حمید سلامتی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیرداری گلستان در این رابطه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون در گلستان ۷۵ هزار هکتار جنگل‌کاری شده است.
وی با اشاره به آغاز طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در کشور گفت: در راستای اجرای این طرح و با توجه به کاهش سطح بیابانی استان یک میلیون و ۵۰۰ هزار گونه مرتعی در شمال استان کاشته خواهد شد.
سلامتی ادامه می‌دهد: پنج میلیون و ۳۰۰ هزار اصله نهال نیز برای مناطق جنوبی استان با توجه به شرایط جنگلی و فضای سبز در مدت چهار سال تولید و کاشت می‌شود.
اغلب آتش‌سوزی‌ها سهل‌انگاری انسانی است
با نگاهی به اخبار رسانه‌های مکتوب و مجازی استان گیلان به تیترهایی نظیر کشف قاچاق در آستارا، آستانه، صومعه‌سرا و دیگر شهرها به وفور به چشم می‌خورد و این نشان می‌دهد که گیلان هم از گزند قاچاقچیان چوب در امان نمانده است.
مازیار رضوی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان ضمن انتقاد از برداشت بی‌رویه از جنگلها در دهه‌های گذشته به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برای تأمین نیاز چوب کشور به دنبال توسعه زراعت چوب در استان هستیم.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به ابلاغ طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در کشور این استان هم در تلاش برای تحقق سهم تعیین شده است.
رضوی خواستار مشارکت مردم در حفظ و نگهداری جنگلها شد و اضافه کرد: یکی از مشکلات جدی ما در تخریب جنگل به‌جز قاچاق چوب، آتش‌سوزی جنگلها به دلیل سهل‌انگاری برخی گردشگران است که در این راستا همراهی و مشارکت مردم بسیار مؤثر واقع خواهد شد.
طبق بررسی‌های صورت گرفته از سوی یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران علاوه بر اینکه گرم‌تر شدن هوا، وزش باد گرم، بارش کم باران، سخت‌گذر بودن مناطق، ریزش برگ‌های خشک، بیش از ۸۰ درصد از آتش‌سوزی جنگلهای استان خطای انسانی به‌ویژه بی‌توجهی گردشگران است.
فرایند آتش‌سوزی جنگلها تنها در فصل تابستان خلاصه نمی‌شود و سایر فصول هم درگیر این آتش‌سوزی هستند تا جایی که در آذر سال جاری به گفته محمدرضا حق‌بین، سرپرست مدیریت بحران گیلان، ۱۴ شهرستان این استان درگیر حریق شدند.
بر اساس اظهارات این مقام مسئول اغلب آتش‌سوزی‌ها بر اثر وزش باد گرم و کاهش شدید رطوبت هوا به‌جز عامل انسانی رخ می‌دهد.
به باور کارشناسان آتش‌سوزی یکی از خسارت‌بارترین اتفاقاتی است که برای جنگل رخ می‌دهد، حادثه‌ای که در مدت کوتاه، پوشش گیاهی، محیط زیست، خاک و به زندگی موجودات زنده آسیب جدی می‌زند.
افزایش ۱۳۵ درصدی آتش‌سوزی جنگلهای شمال
مطابق اعلام مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از ابتدای سال‌جاری تا پایان تیر، ۶۴۳ مورد آتش‌سوزی در سطح مراتع و جنگلهای کشور روی داد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۳۵ درصد بیشتر است.
بر اساس این گزارش، چهار هزار و ۱۳۲ هکتار از جنگلها و مراتع دچار حریق شد که از لحاظ سطح، نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۶۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
به گزارش ایمنا، سوالی که در اذهان عموم جامعه در مورد تکرار این آتش‌سوزی‌ها و خسارت‌های وارده مطرح بوده این است که آیا نمی‌شود این دغدغه جنگل را برای همیشه برطرف کرد؟
چرا برای حفظ این ریه‌های کره زمین تدابیر ویژه‌ای اتخاذ نمی‌شود، چرا در جامعه برای حفظ این عرصه‌های کم‌نظیر فرهنگ‌سازی به معنای واقعی نشده است؟
چرا باید هر ماه از ایام سال، خبر آتش‌سوزی جنگل در از رسانه‌های شنید؟ ، بی‌تفاوتی یا بی‌مدیریتی یا بی‌فرهنگی این داستان غم‌انگیز را چه می‌توان تعبیر کرد؟
گزارش از: الهام رئوفی‌فر، خبرنگار ایمنا در استان گلستان
نظر شما