به گزارش خبرگزاری ایمنا، محیطبانها در ایران به واسطه اقلیم منحصربه‌فرد این سرزمین، شرایط خاصی را تجربه می‌کنند و ممکن است در مناطق حفاظت شده کشور از دمای ۲۰- درجه (بخش‌هایی از فیروزکوه) تا بالای ۵۰ درجه (بخشی از کویر در تابستان) را در فصل‌های مختلف تجربه کنند؛ این در حالی است که شرایط کم و بیش مشابهی در استان‌های مختلف وجود دارد.
در کشور ایران برای نظارت هر ۱۰ تا ۱۱ هزار هکتار منطقه حفاظت شده، به‌طور متوسط یک محیط‌بان وجود دارد، در حالی که استاندارد جهانی برای هر یک هزار هکتار عرصه خشکی یک نفر نیرو و برای هر ۵۰۰ هکتار عرصه تالابی و آبی یک نفر را پیشنهاد کرده، این بدان معنا است که در کشور اغلب محیط‌بانان مجبور به اضافه کار و پذیرش مسئولیت مضاعف هستند، زیرا کمبود نیرو و امکانات در عرصه حفاظت از محیط‌زیست، موضوعی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود، این مسئله از این نظر اهمیت دارد که محیط‌بانان مجبور هستند روزها یا شاید هفته‌ها در محل خدمت و به دور از حداقل امکانات باشند.
نتایج تحقیقات نشان داده است که تعداد محیط‌بان در مناطق مختلف تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست تفاوت‌های چشمگیری باهم دارند، اما هیچ منطقه‌ای نیست که با مشکل کمبود نیرو دست‌وپنجه نرم نکند. برای نمونه پناهگاه حیات‌وحش نایبندان با یک میلیون و ۴۴۲ هزار هکتار مساحت تنها ۹ محیط‌بان دارد و پارک ملی گلستان با ۹۲ هزار هکتار مساحت، ۴۰ محیط‌بان، اما حتی همین پارک ملی گلستان با این تعداد نیرو چنانچه نیروی همیار نداشت، معلوم نبود به واسطه کمبود نیروی انسانی حفاظتی چه وضعیتی پیدا می‌کرد!
آن‌گونه که مظاهر کاوردوین، معاون اداره پارک ملی گلستان، گفته است: بنا به گفته سازمان حفاظت محیط زیست باید به‌ازای هر هزار هکتار یک محیط‌بان داشته باشیم، بنابراین در پارک ملی گلستان که ۹۲ هزار هکتار وسعت دارد، باید حدود ۱۸۰ محیط‌بان استخدام می‌شد، که ۹۰ نفرشان در محل خدمتشان باشند و ۹۰ نفر دیگر در استراحت شیفت، هرچند این عدد برای پارک ملی گلستان رویایی و بعید به‌نظر می‌رسد، همچنین لازم است بدانیم پارک ۱۱۹ ردیف محیط‌بانی دارد، اما در حال حاضر ۴۰ نیرو داریم که دو نفر از آن‌ها به‌دلیل فقدان نیروی انسانی در اداره پارک مشغول به کار هستند.
در این وضعیت جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور اظهار کرده است: سال جاری و سال آینده ۸۰ محیط‌بان در کشور بازنشسته می‌شوند، بنابراین به‌جای ۲۵۰ نیروی جدید، ۱۷۰ نیروی اضافه محیط‌بانی خواهیم داشت، علاوه بر این برخی محیطبانها دچار عارضه جسمی هستند و شورای پزشکی تأیید کرده است که آن‌ها نمی‌توانند به‌شکل عملیاتی خدمت کنند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور معتقد است: تعداد افرادی که دچار این مشکل هستند، ۵۰ نفر است، لذا زمانی که از حضور ۲۵۰ نیروی جدید صحبت می‌کنیم، به‌معنای آن نیست در عمل هم ۲۵۰ نیرو به پاسگاه‌ها اضافه می‌شود؛، زیرا در همین بازه زمانی ۸۰ نفر به‌واسطه بازنشستگی از شغل محیط‌بانی کنار می‌روند و همچنان چالش ۵۰ نیرویی که توان انجام کار میدانی ندارند و در فهرست محیط‌بانی به‌جای کار ستادی قرار دارند، پابرجاست.
۱۷ هزار محیط‌بان کمبود داریم؛ کشف ۱۷ هزار لاشه پرنده در سال
بر این اساس، حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه برای پوشش مناطق حفاظت شده کشور به حدود ۱۷ هزار محیط‌بان نیاز است، اظهار می‌کند: هر سال به‌طور میانگین از متخلفان حدود ۱۷ هزار لاشه پرنده و ۶۰ هزار لاشه ماهی کشف می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حفاظت مناسب از حیات وحش کشور در گرو افزایش نیروهای محیط‌بانی و تأمین تجهیزات مناسب است، می‌گوید: اکنون حدود ۳ هزار محیط‌بان مناطق حفاظت شده کشور را پوشش می‌دهند، تعداد ۶۷۰ پاسگاه محیط‌بانی نیز در کشور وجود دارد. حدود یک هزار دستگاه خودرو در اختیار محیط‌بانان قرار دارد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌افزاید: این میزان نیروی انسانی و تجهیزات برای پوشش ۱۹.۵ میلیون هکتار عرصه مناطق حفاظت شده عدد پایینی است، بر اساس استانداردهای جهانی برای هر یک هزار هکتار به یک محیط‌بان نیاز است، بنابراین در کشور به حدود ۲۰ هزار محیط‌بان نیاز داریم تا بتوانیم مناطق حفاظت شده را به خوبی پوشش دهیم، این در حالی است که حفاظت حیات وحش تنها محدود به مناطق حفاظت شده نیست و در عرصه‌های دیگر نیز باید از حیات وحش کشور محافظت کرد.
وی درباره آمار تخلفات صید و شکار نیز توضیح می‌دهد: در مدت ۱۰ سال گذشته به طور متوسط هر سال حدود دو هزار لاشه پستاندار، هفده هزار لاشه پرنده و حدود ۶۰ هزار لاشه ماهی از شکارچیان متخلف کشف شده است. البته باید توجه داشت که این آمار همه کشفیات نیست، زیرا بسیاری از متخلفان شناسایی و دستگیر نمی‌شوند، بنابراین برای حفاظت از محیط زیست و حیات وحش کشور به نیرو و تجهیزات بیشتری نیاز است و در کنار آن باید از مشارکت‌های مردمی نیز استفاده کرد.
کمبود محیط‌بان در کشور بر اساس استانداردها / ۳۰۹ منطقه حفاظت شده در ایران
جواد سلیاری، مسئول بازرسی یگان حفاظت کشور با اشاره به کمبود نیروی محیط‌بان در کشور اظهار می‌کند: نیاز است که با توجه به تعداد قابل توجه بازنشستگی‌ها، سالانه مجوز استخدام تعداد زیادی نیرو گرفته شود تا تأثیرگذار باشد و در این میان فارغ‌التحصیلان رشته محیط زیست گزینه مناسبی هستند.
وی درباره کمبود محیط‌بان در کشور بر اساس استانداردها می‌گوید: در ایران بالغ بر ۳۰۹ منطقه حفاظت شده وجود دارد که توسط محیط‌بانان حفاظت می‌شود، حدود ۲۸ میلیون هکتار منطقه توسط محیط‌بانان باید حفاظت شود، اما بر اساس استاندارد هر یک هزار هکتار یک محیط‌بان نیاز دارد که در ایران و در بسیاری از کشورها این تعداد نیرو تأمین نشده است.
مسئول بازرسی یگان حفاظت کشور ضمن اشاره به تعداد حدود ۳۵۰۰ نیروی محیط‌بان در ایران تاکید می‌کند: این کار بسیار پرمشغله و حساس است که توسط این تعداد نیرو انجام می‌شود، همچنین کمبود امکانات، بودجه و مسائل اجتماعی و اقتصادی از دیگر مشکلات این حوزه است.
وی به استخدام محیط‌بان به عنوان یک راهکار اشاره می‌کند و می‌افزاید: هر سال می‌توان مجوز استخدام ۳۰۰ نیرو دریافت شود، اما همین مقدار هر سال بازنشسته می‌شوند و در عمل تغییری رخ نمی‌دهد، بنابراین روند استخدام باید طوری باشد که به یک باره تعداد زیادی نیرو استخدام شود تا بتواند کمک‌کننده باشد.
کمبود محیط‌بان و تجهیزات برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی
بهمن ایزدی، پژوهشگر حوزه بوم‌شناختی به خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه به لحاظ قانونی موقعیت محیط‌بانان در جایگاه شغل پرخطر و دیده‌بانی در مناطق دور از دسترس شناخته و درک نشده است، می‌گوید: محیط‌بانان از ۱۰ درصد خاک کشور در مناطق صعب‌العبور حفاظت می‌کنند و بر اساس استاندارد جهانی باید ۱۱ هزار محیط‌بان برای حفاظت داشته باشیم.
اما مطابق با آمارهای دقیق، اکنون حدود ۳۵۰۰ محیط‌بان داریم؛ یعنی هر محیط‌بان به اندازه چهار نفر در طول شبانه‌روز با تمام مشکلات و کمبودها به نگهداری از مناطق محافظتی مشغول است، البته تعداد محیط‌بانان از ۲۵۰۰ تا ۳۳۰۰ متغیر است، چراکه در برخی از مواقع کارکنان محیط‌زیست را جزو آمارهای این افراد گنجانده‌اند.
وی پیرامون اینکه محیط‌بانان با کمبود تجهیزات حفاظتی و وسایل حمل‌ونقل روبه‌رو هستند، می‌افزاید: این کمبودها سبب می‌شود مدیریت حفاظت از مناطق حفاظت شده که همان جامعه محیط‌بانان هستند فشار بسیار مضاعفی را تحمل کند، این در حالی است که ماشین‌آلات، تجهیزات و شیوه‌های حفاظت را باید تغییر داد.
فعال محیط زیست با بیان اینکه سهم بودجه تعیین شده به هیچ عنوان کفاف مشکلات و مسائل محیط زیست را نمی‌دهد، می‌گوید: در بسیاری از مناطق حفاظتی اکثر وسایل و تجهیزات محیط‌بانان با نبود بنزین و خرابی روبه‌رو است، اما محیط‌بانان با علاقه‌مندی که نسبت به مناطق حفاظتی خود دارند فشارهای جانبی زیادی را تحمل می‌کنند و این تأثیرات عملکرد محیط‌بان را در درازمدت کمتر می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: وقتی می‌گویم محیط‌بانان در نگاه نخست این موضوع از نظر شغلی در ذهن ما متجلی می‌شود که عده‌ای تنها از تنوع زیستی ما شامل گوشتخواران، علف‌خواران و پرندگان حفاظت می‌کنند، اما واقعیت این نیست، چرا که این افراد با تلاش مضاعف از منابع خاک و طبیعی کشور محافظت می‌کنند.
ایزدی خاطرنشان می‌کند: این مسئله بسیار حائز اهمیت است که جایگاه محیط‌بانان باید جدا از دیدگاه نخستین باشد و مورد حمایت جدی قوانین حمایتی و دولتمردان کشور قرار گیرند، زیرا این حافظان عرصه‌های طبیعی با وجود کمبودهایی از جمله تجهیزات به‌روز، نیروی انسانی و بازدارنده نبودن قوانین به خدمت مشغول هستند که باید برای رفع این نیازها تدابیر ویژه‌ای اتخاذ شود.
اهمیت افزایش ۲ برابری تعداد محیط‌بانان در مناطق حفاظتی
اسماعیل کهرم، کارشناس و کنشگر محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به اینکه هم اکنون بیش از ۳۳۰۰ محیط‌بان از مناطق حفاظتی محیط زیست کشور حفاظت می‌کنند، اظهار می‌کند: با وسعت منطقه‌های مراقبتی حدود ۹ هزار محیط‌بان نیاز است که به راحتی و خیال آسوده بر نواحی محافظت داشته باشند، اما با نبود نیروهای کافی محیط‌بانان هنوز مأموریت فعلی تمام نشده با مشاهده نور غیرعادی در چهار تا پنج کیلومتری جنگل‌ها باید با وجود خستگی به مأموریت و گشت‌زنی جدید بروند.
وی می‌افزاید: اگر با حمایت‌های قانونی و رفع مشکلات، تعداد نیروهای محیط‌بان حتی دو برابر محیط‌بانان فعلی یعنی شش هزار نفر هم افزایش پیدا کند، می‌توانیم با حفاظت گسترده‌تر از مناطق حفاظتی محیط‌زیست با خیال آسوده و به دور از تنش‌های وارده به محیط‌بان در نگهداری سرزمین خودمان گام‌های محکمی برداریم و نگهبانان طبیعت هم با مسئولیت بیشتری زندگی خواهند کرد.
کارشناس و کنشگر محیط‌زیست با بیان اینکه حقوق محیطبانها کفاف زندگی آن‌ها را نمی‌دهد، می‌گوید: شغل محیط‌بانان جزو مشاغل پرخطر شناخته شده که باید روزهای طولانی به دور از خانواده و شهر در مناطق حفاظتی محیط زیست به مراقبت از منابع طبیعی و حیات‌وحش مشغول باشند، اما با دو برابر کار و فعالیت شبانه‌روزی، حقوق آن‌ها نصف حقوق کارکنان دولتی است.
وی اظهار می‌کند: شغل محیط‌بانی شغل سخت و پرخطری است، چرا که محیط‌بانان باید در سرما و گرما و در برخورد با متخلفان از محیط‌زیست کشور حفاظت کنند، اما نبود حمایت قانونی از این افراد مشکلات بسیاری را برای آن‌ها ایجاد کرده است.
کهرم می‌افزاید: سال‌های گذشته طی حمایت‌هایی از محیط‌بانان تا حدودی حقوق‌های آن‌ها هم ردیف حقوق کارمندان دولتی تعیین شده است، اما این در حالی است که قشر محیط‌بانی مظلوم واقع شده و از حمایت‌های قانونی چندانی نیز برخوردار نبوده است و آن طور که باید مورد حمایت قرار می‌گرفتند، پشتیبانی نشده‌اند.
وی پیرامون دیگر مشکلات درباره محیط‌بانان می‌گوید: اگر اتفاقی برای محیط‌بانان در حین خدمت در برخورد با متخلفان رخ دهد، نبود حمایت قانونی از آن‌ها روند رسیدگی به پرونده آنان را با دشواری‌هایی همراه می‌کند، چنانچه افسری در هنگام خدمت، فرد خاطی دزد یا سارق را مصدوم کند و یا سبب کشتن او شود همانند محیط‌بانان مورد محاکمه قرار نمی‌گیرند، اما محیط‌بانانی داشتیم که با وجود انجام وظیفه و برخورد با متخلفان به دلیل نبود حمایت قانونی با مشکلات بسیاری روبه‌رو شده‌اند.
کارشناس و کنشگر محیط زیست با تاکید بر لزوم حمایت جدی مجلس و دولت از محیط‌بانان خاطرنشان می‌کند: امید است هم مجلس و هم دولت توجه بیشتری به موضوع محیط زیست داشته باشند و حمایت‌های بیشتری از محیط‌بانان کنند.
بر این اساس، لازم است از محیط‌بانان که با تلاش مضاعف از منابع خاک و طبیعی کشور محافظت می‌کنند، حمایتی همه‌جانبه شکل گیرد تا مشکلات موجود از کمبود نیرو گرفته تا حمایت حقوقی از این حافظان محیط زیست که خطر را برای حفظ حیات وحش و محیط زیست به جان می‌خرند، بیش از پیش مورد توجه مسئولان ذی‌ربط قرار گیرد.
نظر شما