به گزارش خبرگزاری ایمنا، بنا به تعریف سازمان یونسکو میراث فرهنگی به بناها و اشیا محدود نمی‌شود و بر همین اساس است که این مفهوم دربردارنده سنت‌ها و تجلیات زنده برجای مانده از نیاکان ما نیز می‌شود که نسل به نسل و سینه به سینه به ما منتقل شده است.
سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، اعمال اجتماعی، آئین‌ها، رویدادهای جشنی، دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان، دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی از جمله مواردی به حساب می‌آید که اگر چه بسیار آسیب‌پذیر است، اما امروزه به عاملی مهم برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل شده و در این مسیر درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی کمک می‌کند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج می‌کند.
بر اساس این توضیحات و با توجه به اهمیت این موضوع، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از تمام کشورها کرد و در ادامه این مسیر، کمیسیون‌های ملی در هر کشور ایجاد شد تا میراث ناملموسی را که حائز شرایط لازم برای ثبت و پاسداری در سطح جهانی است را به سازمان معرفی کنند و زمینه‌سازی‌های لازم برای بازدید کارشناسان یونسکو را انجام دهند؛ در ایران نیز در سال ۱۳۸۹ «مهارت فرش‌بافی فارس» به‌عنوان نخستین میراث برجسته ناملموس ایرانیان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید و تا کنون ۲۴ عنوان از میراث ناملموس ایران (که برخی از موارد آن با دیگر کشورها نیز مشترک است) به ثبت جهانی رسیده است که مرور به معرفی آن‌ها خواهیم داشت:
مهارت فرش‌بافی فارس
قالی یکی از هنرهای مهم خطه فارس است که آوازه جهانی دارد و به قالی شیراز نیز معروف است؛ تار و پود اکثر قالی‌های قدیمی فارس از پشم بافته شده و تمامی قالی‌های تولید شده این استان در همه مراحل تولید به دست زنان هنرمند عشایر بافته می‌شود.
حائز اهمیت است که شیوه بافت این فرش‌ها در هر ایل و طایفه متفاوت بوده اما با این حال همه بافته‌های این خطه به جز گبه دورو، با دارهای افقی (زمینی) بافته می‌شود و علت استفاده از این دار خاصیت قابل‌حمل بودن آن توسط چهارپایان است؛ ابزار بافندگی فارس مانند سایر مناطق دفین، قیچی و چاقو است که چاقو جایگزین قلاب در بافته‌هایی با دارهای عمودی است.
نکته قابل توجه در این موضوع آن است که نقشه تمام بافته‌های داری این منطقه ذهنی و در طی قرن‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است؛ همچنین، هر دو نوع گره فارسی و ترکی در این منطقه رواج دارد که با توجه به ایل و منطقه موردنظر گره و نقش قالی متفاوت است.
نقش‌مایه‌هایی که بیش از همه در قالی‌های فارس به چشم می‌خورد شامل نگاره‌های مرغی و کله مرغی، نقش‌مایه‌های گیاهی، نگاره‌های بته‌ای، نقوش جانوری، سواستیکا (گردونه خورشید) انواع گل، ستارگان، شکل‌های شطرنجی، نقش‌مایه‌های دندانه دارِ برگ یا ماهی و آرایه‌های چهاربازویی میانه ترنج هستند؛ قشقایی‌ها همچنین طرح خاصی که گبه‌های شیری نامیده می‌شود را می‌بافند که در این گبه به‌طور معمول یک یا دو شیر یا چند شیر در ردیف‌های موازی دیده می‌شود که با توجه به اهمیت و پیشینه تاریخی، مذهبی و سنتی «نقش شیر» در این منطقه می‌توان طرح و بافت گبه های شیری را از ابداعات ایل قشقایی دانست.
با وجود تفاوت‌های طرح و بافت قالی‌های شیراز و پراکندگی ایلات ویژگی‌های مشترکی در قالی‌های این منطقه مشاهده می‌شود که از این میان می‌توان به قالب بودن سبک هندسی بر تمام نقش‌ها، عاری بودن زمینه اکثر قالی‌ها از لچک، غلبه رنگ‌های پخته و تیره به رنگ‌های روشن و بافت نرم و شل اشاره کرد.
قالی فارس در سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر یونسکو ثبت شده است.
مهارت‌های سنتی قالیبافی در کاشان
شهر کاشان در دوران شاه عباس کبیر مرکز بافت قالی‌های درباری بود و به دستور شاه کارگاه‌های قالیبافی در این شهر برپا شد؛ قالی‌های ابریشمی، نقره باف و زرباف که به نام قالی شاه‌عباس معروف است به این محل نسبت داده می‌شود. به طور کلی از لحاظ تاریخی قالی کاشان به دو دوره تاریخی طلایی و یک دوره که پس از تعطیلی حدود دو قرن کارگاه‌های قالیبافی این شهر آغاز به کار کردند، تقسیم می‌شوند.
قدیمی‌ترین قالی‌های کاشان را متعلق به قرن یازدهم هجری می‌دانند؛ همچنین این قرن را عصر طلایی صنایع کاشان نامیده‌اند.
از ویژگی‌های فرش کاشان، بافت بسیار ریز و ظریف است و همین ویژگی باعث می‌شود نقش‌های به کار رفته حالت برجسته داشته باشند.
حائز اهمیت است که زمینه اکثر قالی‌ها لاکی با حاشیه‌هایی به رنگ سرمه‌ای است و با وجود اینکه امروزه قالی کاشان در اندازه و ابعاد مختلفی بافته می‌شود، شهرت آن به علت بافت قالی در ابعاد سجاده‌ای است؛ همچنین طرح‌هایی که در قالی کاشان استفاده می‌شود از طرح‌های قالی‌های اصفهان اقتباس شده، که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به ترنج، محراب، گلدانی و درختی، شکارگاه، بته جقه‌ای، سجاده‌ای و فرش پنج پر اشاره داشت.
رنگرزی نخ‌ها یکی از صنایع دستی مرتبط با قالیبافی کاشان است که به صورت گیاهی انجام می‌شود و پوست گردو، پوست انار و برگ انگور از جمله گیاهانی هستند که برای رنگرزی پشم‌ها استفاده می‌شوند.
لازم به ذکر است قالی کاشان در سال ۲۰۱۰ میلادی به فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر یونسکو افزوده شده است.
نظر شما