به گزارش خبرگزاری ایمنا، بسیاری از گونه‌های پرندگان، مهاجرت انجام می‌دهند و مهاجرت یا سفر پرندگان به‌طور معمول منظم و به صورت فصلی و رفت و برگشت است؛ سفر پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوا، دسترسی به مواد غذایی و یافتن زیستگاه مناسب باشد و حضور پرندگان در یک منطقه از نشانه‌هایی است که انسان‌ها با توجه به آن‌ها متوجه می‌شوند کدام زیستگاه در تعادل است.
گاهی بعضی از این سفرها نامنظم یا یک‌طرفه و در مقابل، بعضی از پرندگان بومی و غیرمهاجر هستند، حتی جابه‌جا نشدن پرندگان در نقاط مختلف جغرافیایی نیز می‌تواند نشانه‌ای از تعادل در زیستگاه است.
بر اساس تحقیقات انجام شده، از حدود ۵۵۰ گونه پرنده‌ای که در ایران یافت و مشاهده می‌شود، حدود ۷۰ درصد مهاجرند که یا در اواخر پاییز برای زمستان‌گذرانی وارد ایران می‌شوند یا در فصل بهار و تابستان برای زادآوری به ایران می‌آیند، البته گروه دیگری نیز مهاجر عبوری هستند و حدود چند هفته برای استراحت و تجدید قوا میهمان کشور می‌شوند.
پرنده‌نگری، فعالیتی بر پایه احترام به طبیعت و لذت بردن از دنیای زیبای پر راز و رمز پرندگان است؛ این فعالیت در ایران نیز انجام می‌شود و نتایج سرشماری جمعیت‌های پرندگان آبزی ایران نشان داد که در پنج دهه گذشته در مجموع بیش از ۷۷ میلیون پرنده آبزی از ۱۶۶ گونه مختلف در بیش از ۹۷۰ سایت سرشماری مشاهده و ثبت شدند که در سه دهه گذشته به‌طور میانگین هر سال بیش از ۸.۱ میلیون پرنده شمارش شده است و حدود ۵ درصد جمعیت جهانی و بیش از ۱۶ درصد جمعیت مسیر پروازی مهاجرت پرندگان آبزی از سیبری تا نیل را شامل می‌شود.
۴۵۰ سایت کشور از ۵ درصد جمعیت پرندگان مهاجر در ایران میزبانی می‌کند
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: امروزه سرشماری پرندگان آبزی در بیش از ۱۰۰ کشور جهان با مشارکت حدود ۱۵ هزار شمارشگر حرفه‌ای و داوطلب صورت می‌گیرد، هر سال بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون پرنده آبزی در سراسر جهان شمارش و اطلاعات مربوط به آمار و سایت‌های سرشماری در پایگاه داده سرشماری بین‌المللی پرندگان آبزی ثبت می‌شود.
وی افزود: سرشماری پرندگان آبزی از قدیمی‌ترین، فراگیرترین و طولانی‌ترین برنامه‌های پایش هماهنگ و هم‌زمان تنوع زیستی در جهان است که قدمتی ۶۰ ساله در جهان دارد، این شمارش‌ها با تاکید بر تالاب‌ها و مناطق تجمع پرندگان آبزی زمستان‌گذران است و اطلاعات به دست آمده از برنامه‌های سرشماری و تجزیه و تحلیل آن از ارزش قابل توجه علمی در حفاظت از تالاب‌ها، سواحل و تنوع پرندگان برخوردار است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست وی ادامه داد: ایران هم‌زمان با اولین برنامه رسمی سرشماری جهانی و همگام با بسیاری از کشورهای اروپایی و به‌عنوان اولین کشور غرب آسیا از دی سال ۱۳۴۵ شمسی به برنامه سرشماری بین‌المللی پرندگان آبزی زمستان‌گذران پیوست، شمارش پرندگان آبزی در سال‌های اولیه به شمارش گونه‌های قابل شکار از جمله قوها، غازها، مرغابی‌ها و گونه چنگر معمولی اختصاص داشت و از سال ۱۳۶۶ سایر پرندگان آبزی به این فهرست اضافه شدند.
اکبری با اشاره به اینکه در شش دهه گذشته شمارش پرندگان آبزی زمستان‌گذران در ایران در اولویت برنامه‌های اجرایی معاونت طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست بوده است، اضافه کرد: ایران به علت وجود شرایط توپوگرافی مناسب، تنوع اقلیمی و دارا بودن زیستگاه‌های تالابی و دریایی از جمله دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب همه ساله پذیرای میلیون‌ها پرنده آبزی مهاجر عبوری و زمستان‌گذران است.
وی ادامه داد: ایران به عنوان مهم‌ترین کشور دارای زیستگاه‌های مهاجرتی و زمستان‌گذرانی در مسیر پروازی مهاجرت پرندگان از سیبری تا نیل به‌شمار می‌رود، جمعیت این مسیر پروازی بیش از ۱۰ میلیون پرنده برآورد شده است، همه ساله سرشماری نیمه‌زمستانه پرندگان آبزی در ماه‌های دی و بهمن در بیش از ۴۵۰ سایت در ۳۰ استان و با حضور کارشناسان ستادی، استانی و پرنده‌نگران حرفه‌ای سازمان‌های مردم‌نهاد انجام می‌شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: تجزیه و تحلیل نتایج سرشماری سالانه پرندگان آبزی و بررسی روند تغییرات جمعیت ناحیه‌ای، استانی و سایت‌ها از اهمیت ویژه برخوردار است و مدیران ستادی و استانی حفاظت محیط زیست بر اساس این مطالعات می‌توانند در تصمیم‌سازی‌ها از نتایج و تحلیل‌های ارائه شده استفاده کنند.
اکبری گفت: در این جهت مطالعات تجزیه و تحلیل جامع نتایج سرشماری بلندمدت تالاب‌ها و مناطق ساحلی ایران به منظور کاربرد نتایج سرشماری‌ها در مدیریت تالاب‌ها و جمعیت‌های پرندگان آبزی در دستور کار قرار گرفت و این پژوهش‌ها به ارزیابی روند تغییرات جمعیت پرندگان آبزی ایران، نواحی عمده زیست جغرافیایی، استان‌ها، تالاب‌های بین‌المللی، گونه‌های شاخص پرندگان آبزی همچنین اهمیت‌سنجی هر یک از تالاب‌ها بر اساس معیارهای تعداد و تنوع پرندگان آبزی از سال ۱۳۴۵ تا پایان قرن جاری یعنی سال ۱۴۰۰ در یک دوره ۵۶ ساله پرداخته است.
وی افزود: نتایج سرشماری جمعیت‌های پرندگان آبزی ایران نشان داد که در پنج دهه گذشته در مجموع بیش از ۷۷ میلیون پرنده آبزی از ۱۶۶ گونه مختلف در بیش از ۹۷۰ سایت سرشماری مشاهده و ثبت شدند که در سه دهه گذشته به‌طور میانگین هر ساله بیش از ۸.۱ میلیون پرنده شمارش شدند که حدود ۵ درصد جمعیت جهانی و بیش از ۱۶ درصد جمعیت مسیر پروازی مهاجرت پرندگان آبزی از سیبری تا نیل را شامل می‌شود.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: تجزیه و تحلیل آماری تغییرات جمعیت کل پرندگان آبزی حاکی از روند پایدار تا افزایش ملایم جمعیت در ۳۵ سال گذشته بوده است و حدود نیمی از جمعیت پرندگان آبزی ایران در سواحل و تالاب‌های ساحلی خزر و بقیه جمعیت به‌صورت کم و بیش مساوی در پهنه‌های آبی درون‌سرزمینی و استان‌های خلیج عمانی شمارش می‌شوند.
اکبری با بیان اینکه حفاظت مستمر و اثربخش زنجیره‌ای از زیستگاه‌ها و احیای تالاب‌های در معرض تهدید در اولویت مدیریت جمعیت پرندگان آبزی قرار دارد، افزود: بهره‌گیری از نتایج سرشماری بلندمدت پرندگان به عنوان اساس برآورد اندازه و روند تغییرات جمعیت پرندگان متداول است و تجزیه و تحلیل روند تغییرات جمعیت برای تصمیم‌گیری‌های ملی و بین‌المللی مدیریت جمعیت و ارزیابی اثربخشی اقدامات حفاظتی کاربرد دارد.
وی اظهار کرد: ارتقای دانش پرنده‌نگری در ایران، به‌روزرسانی تجهیزات مشاهده پرندگان از جمله تلسکوپ و دوربین‌های چشمی، اجرای برنامه جامع سرشماری و استفاده از پرنده‌شناسان حرفه‌ای موجب اثربخشی برنامه‌های شمارش و ثبت پرندگان در ایران شده و در سال‌های اخیر نوسانات تراز آبی تالاب‌ها به دلیل کاهش منابع آبی و تأمین نشدن حقابه، پسروی آب دریای خزر، شکار و صید، تغییرات جمعیت در مسیرهای پروازی، توسعه فعالیت‌های انسانی و استحصال اراضی موجب کاهش ارزش زیستگاهی بسیاری از تالاب‌ها و پهنه‌های آبی شده است.
افزایش ۲۰ درصدی حضور پرندگان مهاجر در گلستان
چند روز گذشته، محمود شکیبا، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان اظهار کرد: هر سال در کشورهای عضو کنوانسیون رامسر و سایر معاهده‌های بین‌المللی مرتبط، سرشماری پرندگان مهاجر از یازدهم دی (یکم ژانویه) به مدت بیش از یک ماه انجام می‌شود و سال جاری نیز این برنامه مطابق سال‌های قبل در دستور کار قرار گرفت.
وی افزود: کارشناسان محیط زیست با حضور در ۲۳ زیستگاه مهم آبی گلستان از مجموعه تالاب‌های آلماگل، آلاگل، آجی‌گل، اینچه، دانشمند، بی‌بی‌شیروان، تالاب ساحلی گمیشان و خلیج گرگان به عنوان محل‌های اصلی حضور پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی برای زمستان گذرانی کار سرشماری را انجام دادند.
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان ادامه داد: ۱۱۶ هزار قطعه انواع پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی در استان سرشماری شد که در مقایسه با ۸۶ هزار قطعه سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ درصد افزایش جمعیت را نشان می‌دهد.
شکیبا با اشاره به اینکه سال گذشته پرندگان مهاجر به دلیل خشکسالی فرود کمتری در زیستگاه‌های آبی گلستان داشتند، گفت: بهتر شدن وضعیت منابع آبی موجب فرود و استقرار بیشتر پرندگان مهاجر در گلستان شد.
وی تاکید کرد: آمار سال جاری در مقایسه با سال‌های گذشته مانند ۱۳۹۹ که عدد فرود بیش از ۳۰۰ هزار قطعه پرنده بود، کمتر است و امیدواریم با بهبود شرایط بارندگی‌ها، حفظ منابع آبی تالاب‌ها و رودخانه‌ها و بالا رفتن امنیت زیستگاه‌های آبی، گلستان در سال‌های پیش رو باز هم شاهد ورود جمعیت زیادی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی باشد.
نظر شما