به گزارش خبرگزاری ایمنا، دریای خزر، باقی‌مانده دریای وسیع مدیترانه، آرال و سیاه است که در طول یک میلیون سال گذشته زمین‌شناسی، جدا شده است، اکنون این دریای گسترده به هیچ جا راه ندارد و از همین رو نوسانات آن منحصر به فرد است و ویژگی‌های خاص خود خود را دارد.
این دریا در ابتدا شور بوده و به‌دلیل ورودی رودخانه‌های مختلف از چهار جهت، آب آن شیرین‌تر و به اصطلاح لب‌شور شده است، میانگین شوری بخش‌های جنوبی دریای خزر حدود ۱۳ گرم در لیتر، در وسط از باکوی آذربایجان به بالا حدود شش گرم در لیتر و در خزر شمالی و ورودی ولگا و قرقیزستان حدود یک تا دو گرم شوری دارد.
طبق گفته مسئولان مربوطه، روند کاهش سطح آب دریای خزر نسبت به دوره‌های قبلی طولانی‌تر و شدت کاهش سطح آب دریای خزر کمتر شده است و با توجه به این موضوع، اکنون فرونشست در دریای خزر جزو موضوعاتی است که خبرساز شده است.
فرونشست زمین در دریای خزر در حد فرضیه است
مجتبی ذوالجودی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به موضوع «فرونشست زمین در دریای خزر» اظهار کرد: فرونشست در دریا به طور معمول به این صورت مصداق ندارد، بلکه به علت برداشت زیاد از آب‌های زیرزمینی در مناطقی مانند فلات مرکزی ممکن است رخ دهد، بنابراین اکنون بحث فرونشست در دریای خزر خیلی مطرح نیست و اگر هم مطرح باشد، در حد یک فرضیه است.
وی با اشاره به نوسانات سطح آب دریای خزر در دوره‌های مختلف افزود: در حدود ۲۰ سال پیش همین مشکل وجود داشت و بالا آمدن سطح آب موجب ورود آن به سواحل و ایجاد اشکال در فعالیت تأسیسات شده بود.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به نگرانی از طولانی شدن روند کاهش تراز آب دریای خزر تصریح کرد: روند کاهش سطح آب دریای خزر نسبت به دوره‌های قبلی طولانی‌تر شده است و طبق آخرین آمار، شدت کاهش سطح آب دریای خزر اکنون کمتر شده و عواملی مانند خشکسالی، کم‌بارشی و نحوه مدیریت منابع آب در این زمینه اثرگذار است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست راهکار مدیریت این موضوع را همکاری پنج کشور حاشیه دریای خزر ذکر و تاکید کرد: تراز آب دریای خزر یکی از پروتکل‌های مد نظر کنوانسیون تهران و در حال حاضر مد نظر قرار گرفته است.
ذوالجودی با اشاره به منبع اصلی آب دریای خزر گفت: بالای ۸۰ درصد از آب این پهنه آبی از طریق کانال ولگا تأمین می‌شود، به نظر می‌رسد سیاست روسیه هم کاهش حقابه دریای خزر نیست بلکه در آن کشور هم شرایط خاصی وجود داشته و قرار شد در بحث‌های کارشناسی صحبت کرده و مشکل را ریشه‌یابی کنیم، البته شرایط اقلیمی عامل اصلی کاهش سطح آب دریای خزر است و باید با مدیریت مشترک بین پنج کشور حاشیه این پهنه آبی این مشکل حداقل برسد.
وی خاطرنشان کرد: به‌طور قطع کشورهای حاشیه شمال دریای خزر بیشترین آسیب را خواهند دید، چراکه دریا در آن منطقه کمترین عمق را دارند، اما اعماق دریای خزر سمت ایران زیاد است، بنابراین با تهدید کمتری از لحاظ کاهش تراز آب دریا روبه‌رو است.
فرونشست؛ خطری برای سواحل کاسپین
علی بیت‌الهی، مجری مطالعات فرونشست زمین درباره افزایش گستره فرونشست در ایران اظهار کرد: در محدوده‌هایی با وضعیت آبی مناسب مانند استان مازندران، شاهد وجود و رشد فرونشست هستیم و عقب رفت آب دریای خزر باعث شده که در استان پر آب استان مازندران و در بعضی از گستره‌های این استان به سمت دریا به بالای ۹ سانتی‌متر در سال رسیده است.
وی افزود: آب دریا که عقب می‌رود، سطح آب زیر زمینی پایین می‌آید و بالانسی با آب اشباع ایجاد می‌کند و وقتی آب عقب رفت داشته باشد، در واقع آب سطح دریا پایین می‌رود و با پایین رفتن سطح آب دریا، سطح آب زیرزمینی نوار ساحلی پایین می‌رود و از آنجایی که نوار ساحلی محیط ریزدانگی است، اثر ملموس بر روی سطح زمین می‌گذارد و فرونشست را ایجاد می‌کند.
رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه تمام ساختمان‌های واقع شده در نوار ساحلی مازندران و بندر امیرآباد در معرض خطر هستند، گفت: به سمت ارتفاعات امکان فرونشست وجود ندارد، چراکه جنس لایه‌های زمین در این منطقه از سنگ است و در محیط سنگی فرونشست وجود ندارد، اما به سمت محدوده‌های خاکی و نرم ساحلی با پایین رفت آب، فرونشست شدیدتر می‌شود و این موضوع عمومیت دارد و تنها به یک بندر و یک ناحیه محدود نمی‌شود.
بیت‌الهی با اشاره به دلیل اصلی عقب رفت آب دریای خزر در استان مازندران اظهار داشت: درباره عقب رفت آب دریای خزر مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که از آنجایی کشور اوکراین نقش برجسته در تأمین محصولات کشاورزی در دنیا داشته و دارد، به واسطه جنگ روسیه و اوکراین و به دنبال آن وضع تحریم‌ها علیه روسیه، روس‌ها توسعه کشاورزی را در دستور کار قرار دادند.
وی اضافه کرد: باید توجه داشت که اصلی‌ترین منبع تغذیه دریای خزر، رودخانه عظیم و خروشان ولگا است و روسیه برای توسعه محصولات کشاورزی از این منابع آبی این رودخانه استفاده می‌کند و در چند جای این رودخانه سدسازی شده و آورد رودخانه به دریای خزر کاهش پیدا کرده است و این باعث شده تغذیه دریای خزر کم شود.
رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تأکید کرد: گویا این موضوع ادامه‌دار خواهد بود و انتظار می‌رود در آینده میزان عقب‌رفت آب دریای خزر بیشتر شود، موضوع دیگر این است که هیچ وقت نتوانستیم شرایط اقلیمی را به خوبی پیش‌بینی کنیم و بر اساس آن برنامه‌ریزی داشته باشیم، البته که پیش‌بینی در این حوزه به راحتی هم انجام نمی‌شود، اگر فرونشست را بحران ملی ندانیم به بیراهه می‌رویم و ممکن است برای انجام هر اقدامی دیر شود و زمان را از دست داده باشیم.
نظر شما