به گزارش خبرگزاری ایمنا، شما درباره «ماده تاریک» چه می‌دانید یا تا به امروز نام آن را شنیده‌اید؟ ماده‌ای که ۹۵ درصد جرم کیهان را دارد.
برای این‌که بدانید این عدد چه عظمتی دارد، بگذارید از سیاره خودمان یعنی کره زمین شروع کنیم؛ سیاره‌ای کوچک، در منظومه‌ای کوچک از کهکشانی کوچک که هنوز برای ما مرموز و جذاب است.
حتی با پیشرفت انواع فناوری‌ها هم بیشتر ما بخش کمی از سیاره را دیده‌ایم، درباره گونه‌های جانوری محدودی شناخت داریم اما این سیاره ناشناخته فقط بخش کمی از کهکشان راه‌شیری است.
در کدامین نقطه از جهان واقع هستیم؟
راه‌شیری کهکشانی کوچک و شامل میلیاردها ستاره و سیاره است و یکی از میلیاردها میلیارد کهکشان موجود در کیهان قابل مشاهده است که هر کدام میلیاردها میلیارد ستاره دارند. وسعت کیهان به‌قدری زیاد است که قطر آن ۹۳ میلیارد سال نوری برآورد می‌شود.
یعنی اگر با سرعت نور که هیچ وقت به آن نزدیک هم نخواهیم شد بخواهیم از این طرف کیهان به آن طرف برویم ۹۳ میلیارد سال طول می‌کشد، اما همین کیهان قابل مشاهده که ۲۰۰ میلیارد تریلیون ستاره دارد (بدون محاسبه سیاره‌ها، سیارک‌ها و اجرام سرگردان و…) یعنی عددی با ۲۱ صفر، فقط و فقط پنج درصد از جرم کیهان را شامل می‌شود و بقیه آن ماده تاریک است.
حالا بهتر می‌توانید حجم و عظمت ماده تاریک موجود در کیهان را که قابل مشاهده نیست، درک کنید. اما سوال ایجاد می‌شود که اگر ماده تاریک قابل مشاهده نیست چطور به وجودش پی بردند و کجای کیهان وجود دارد؟
اول تخیل بود بعد کیهان‌شناسی
می‌گویند اول خیال‌پردازی بود، دوم خیال‌پردازی و بعد در نهایت کیهان‌شناسی؛ تسویکی دانشمندی که ایده وجود ماده و انرژی تاریک در کیهان را گسترش داد، قوه تخیل قوی داشت که منبع الهام او بود.
برای او مسئله مهم در علم آن‌چه می‌دانست نبود؛ بلکه دنبال پاسخ به چیزهایی بود که نمی‌دانست. برای همین وقتی با معماهایی در نجوم مواجه شد که نمی‌توانست درک کند فهمید یک جای کار می‌لنگد. از جمله این‌که مکان برخی از کهکشان‌ها و اجرام نباید در نقطه‌ای خاص از فضا می‌بود.
انگار جرمی با جاذبه زیاد نور را به شکل متفاوتی منعکس و در حقیقت دچار اعوجاج کرده بود. از طرفی انبساط جهان هم شتاب بیشتری می‌گیرد؛ در حالی‌که اگر جرمی منبسط شود با گذر زمان آن‌هم در حد ۱۴ میلیارد سال، شتاب این گسترش باید کم شود؛ یعنی یک انرژی خاص به این شتاب نیرو می‌دهد. از همه مهم‌تر وقتی یک کهکشان با سرعت می‌چرخد اگر جرمش به همان اندازه باشد باید از هم گسسته شود نه این‌که منسجم بماند. یعنی جرم بیشتری دارد که قابل رؤیت نیست. «فریتس تسویکی» با فکر کردن به این پارادوکس‌ها وجود انرژی و ماده تاریک در کیهان را اثبات کرد.
چرا باید این کتاب را مطالعه کرد؟
برایان کلگ نویسنده کتاب «ماده تاریک و انرژی تاریک» در این اثر به زبان ساده علت وجود این دو پدیده مرموز را توضیح داده است. او که مروج علم است و با رسانه‌های بزرگی در دنیا همکاری داشته در کتابش به این معمای بزرگ که درک و کشف آن می‌تواند انقلابی در دنیای علم باشد، پاسخ داده است.
انتشارات «چترنگ» با ترجمه روان و خوب «علیرضا هاشمی» این کتاب خواندنی را منتشر کرده است که مطالعه‌اش می‌تواند برای تمام کسانی که ذهنی کاوشگر دارند، لذت‌بخش باشد.
فهرست مطالب کتاب
۱- چیزها آن‌طور که به نظر می‌رسند، نیستند
۲- کاوش گیتی
۳- مسئله ماده گم شده
۴- گیتی چقدر بزرگ است؟
۵- گیتی سریع‌تر بزرگ می‌شود
۶- داستانی ادامه دار
برشی کوتاه از کتاب
ارشمیدس درگیر تفکرات بی‌ارزش نمی‌شد و یک نیّت جدّی در ذهن داشت. او که به طور تقریبی صد سال پس از ارسطو متولد شد، یک فیلسوف عمل‌گرا بود. او خود را غرق ریاضیات پیچیده می‌کرد و نزدیک بود جنبه‌های حسابان را هم ابداع کند. او انواع مختلفی از دستگاه‌های مکانیکی را طراحی کرد، از مارپیچ بالا آورنده آب از زمین گرفته تا آینه‌های عظیم منحنی که نخستین دستگاه پرتوهای مرگ‌آور بودند و با متمرکز کردن گرمای خورشید بر روی کشتی‌های چوبی آن‌ها را به آتش می‌کشیدند.
ارشمیدس در کتاب کوچک خود به‌نام حسابگر شن، تعداد دانه شن لازم برای پر کردن گیتی را محاسبه کرد. جدای از سرگرم‌کننده بودن این کار، به نظر می‌رسد قصد او نشان دادن گسترش سامانه اعداد بوده است.
ریاضیات یونان محدود بود، زیرا بزرگ‌ترین عدد آن‌ها میریاد (myriad) یا ۱۰,۰۰۰ بود؛ اگر به راستی به عدد بسیار بزرگی احتیاج داشتید می‌توانستید از میریاد میریاد (۱۰۰ میلیون) استفاده کنید ولی این آخر خط بود. ارشمیدس سامانه‌ای از اعداد ابداع کرد که از ۱۰۰ میلیون شروع می‌شد و به مقادیر بسیار بزرگ می‌رسید.
برایان کلگ (متولد ۱۹۵۵) پژوهشگر، کیهان‌شناس و از نویسندگان مطرح این حوزه است؛ کلگ پس از تحصیل در مدرسه‌ی گرامر منچستر برای ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی علوم طبیعی به دانشگاه کمبریج وارد شد. پس از فارغ‌التحصیلی، یک سال را نیز در دانشگاه لنکستر گذراند. نور، جهان بی‌کران، فیزیک کوانتوم در کیهان‌شناسی و… از موضوعاتی هستند که کلگ در آثار خود به بررسی و تحلیل آن‌ها پرداخته است.
کتاب‌های «کلان داده»، «مطالعه خلاق» و «امواج گرانشی» شماری از آثار برایان کلگ هستند که به فارسی نیز ترجمه شده‌اند؛ کتاب حاضر این نویسنده مشهور نیز در ۱۶۲ صفحه از سوی انتشارات چترنگ منتشر شده است.
نظر شما