اشباع آلودگی در ریه تنفسی شهر

به گزارش خبرگزاری ایمنا، آخرین نفس‌های پاییز در اصفهان با وضعیت نارنجی، قرمز و بنفش کیفیت هوا می‌گذرد.

آلودگی شدید هوای اصفهان که از روزهای نخست آذرماه شدت گرفت، این هفته مدارس، مراکز آموزشی و ادارات را به تعطیلی کشاند و همچنان در شرایطی ادامه دارد که هنوز فصل برودت هوا و پدیده وارونگی آغاز نشده است و در آستانه ورود به زمستان و امکان وارونگی دما پیش‌بینی می‌شود اصفهان روزهای آلوده بیشتری را تجربه کند.

این آلودگی نفس‌گیر هوا که در فصول سرد سال به اوج‌می‌رسد، یک بحران ریشه‌دار است که بازار بحث و گمانه‌زنی درباره نقش عوامل مختلف در آن داغ است با وجود این تاکنون برنامه جامعی برای مهار منابع آلاینده اجرا نشده است.

منبع آلودگی از حمل‌ونقل و صنعت

به گفته محسن سلیمانی، مجری پروژه منشأ‌یابی و سهم‌بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان بررسی شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان در زمان‌های مختلف سال نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است که سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین ۱۲ تا ۳۷ درصد متغیر است که حداکثر آلایندگی این بخش در فصول سرد سال می‌باشد و سهم بخش حمل و نقل در تولید ذرات معلق هوای شهر اصفهان بین ۳۳ الی ۵۳ درصد است که حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال می‌باشد.

نتایج انتشار سالیانه ذرات معلق ریز با قطر آیرودینامیکی کمتر از ۲.۵ میکرومتر در بخش حمل‌ونقل شهر اصفهان نشان می‌دهد که کامیون‌ها و اتوبوس‌ها با داشتن بیش از ۷۰ درصد از سهم انتشار این ذرات، از عوامل اصلی آلایندگی هوای شهر اصفهان هستند و این موضوع بر اهمیت مصرف سوخت مناسب می‌افزاید.

از سوی دیگر قرار گرفتن دوسوم واحدهای صنعتی و خدماتی در شش درصد مساحت استان از دیگر دلایل مهم افزایش آلاینده‌های هوا در شهر اصفهان و اطراف آن به‌شمار می‌آید.

تولید یک‌چهارم سوخت کشور در اصفهان

اواخر بهار سال جاری بود که مدیرعامل شرکت پتروپالایش اصفهان از تولید روزانه ۱۳ میلیون لیتر بنزین «یورو ۵» در پالایشگاه اصفهان خبر داد و اظهار کرد: این شرکت وظیفه تأمین حدود ۲۵ درصد از سوخت کشور را بر عهده دارد و سوخت ۱۶ استان از جمله اصفهان را تأمین می‌کند.

محسن قدیری از برنامه‌ریزی برای تولید محصولات راهبردی این پالایشگاه تا سال ۱۴۰۵ خبر داد و افزود: روزانه ۱۳ میلیون لیتر بنزین «یورو ۵» در پالایشگاه اصفهان تولید می‌شود که تا سال ۱۴۰۵ به ۲۲.۷ میلیون لیتر می‌رسد.

اما سهم اصفهان از سوخت پاک یور و۴ که در پالایشگاه نزدیک آن تولید می‌شود به گفته حسین صادقیان، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه اصفهان ۳۹.۷۴ درصد با توزیع روزانه حداکثر ۲.۸ میلیون لیتر بنزین یور و۴ در این منطقه است.

وی میزان مصرف بنزین این منطقه را در هفت ماه، یک میلیارد و ۱۶۸ میلیون و ۹۸۶ هزار و ۵۰۹ لیتر اعلام می‌کند که با یک محاسبه ساده مشخص می‌شود بنزین توزیع شده روزانه در منطقه اصفهان ۵.۶ میلیون لیتر بوده و به عبارت دیگر حداکثر نیمی از بنزین توزیع شده در این منطقه باکیفیت یورو ۴ است.

ریه شهر؛ آلوده‌ترین منطقه اصفهان

رضا نصراصفهانی، عضو هیئت علمی دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان درباره سهم منابع مختلف در آلودگی شهر اظهار می‌کند: هنوز مطالعه جامعی در زمینه سهم آلایندگی شهر اصفهان از منابع انتشار آلایندگی مانند حمل‌ونقل و صنایع انجام نشده است، اما نگاهی به نقشه‌های اصفهان و ایستگاه‌های سنجش آلودگی در روزهای اخیر نشان می‌دهد که در منطقه ناژوان شاخص آلودگی از همه جا بالاتر بود، در صورتی که سرانه نفر در هکتار این منطقه غربی شهر بسیار کمتر از مرکز اصفهان است البته این یک فرضیه و مشاهده است و هنوز بررسی علمی روی آن انجام نشده است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با انتقاد از تولید برق به اندازه چهار برابر مصرف شهر در نیروگاههای اطراف تصریح می‌کند: این اتفاق در هیچ کجای کشور رخ نمی‌دهد، نیروی برق انرژی است که قرار است شهرها را پاک کند، اما تولید آن به حریم درجه یک شهر گره خورده و این سیاست نادرست آلایندگی اصفهان برای تأمین انرژی پاک کشور، همواره در حال انجام است.

ساماندهی نیروگاه‌های برق؛ نخستین مطالبه شهروندان

وی ساماندهی موضوع تولید نیروی برق در اطراف شهر اصفهان را مطالبه همه شهروندان اعلام می‌کند و می‌گوید: این مطالبه در گام نخست باید انجام شود، گام دوم مربوط به صنایعی مانند ذوب‌آهن، پالایشگاه و صنایع حاشیه‌ای آن از جمله کوره‌ها و ریخته‌گری‌ها است و همه می‌توانند در ایجاد آلودگی نقش داشته باشند.

نصراصفهانی حلقه سوم کاهش آلودگی اصفهان را ساماندهی حمل‌ونقل شهری می‌داند و خاطرنشان می‌کند: پس از حلقه تولید برق و صنعت باید سراغ حمل‌ونقل درون‌شهری برویم که با یک برنامه کوتاه‌مدت نیازمند بازنگری است، ساده‌ترین کاری که می‌توان انجام داد توزیع سوخت استاندارد در شهر و سپس کاهش انتشار آلودگی خودروهای فرسوده خواهد بود.

وی با اشاره به تجربه موفق کشورها در بهبود سیستم حمل‌ونقل درون‌شهری ادامه می‌دهد: برقی کردن موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌های شهر یک ضرورت است که باید گام به گام و با ایجاد یک دبیرخانه توسعه پایدار برای شهر اصفهان در دستور کار قرار گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، آلودگی شهر را فرایند شکل گرفته در ۵۰ تا ۳۰ سال اخیر می‌داند و می‌گوید: حل این چالش نیز نیازمند یک برنامه مدون پایدار است که مسئولان شهر آن را باور کنند و در مرحله بعد اتفاق بیفتد، مانند همان تجربه‌ای که در دهه ۶۰ برای توسعه خیابان‌ها و بزرگراه‌ها رخ داد، اکنون نیز نیازمند چنین نهضتی هستیم.

آلودگی هوا جدی است

وی تاکید می‌کند: همه مسئولان باید به یک درک مشترک برسند که آلودگی هوا جدی است و باید هرچه سریع‌تر اقدام عملی در این زمینه انجام دهیم، اقدامی که باید بر پایه یک برنامه سه مرحله‌ای صورت گیرد.

نصراصفهانی مرحله نخست این برنامه را تعیین تکلیف تولید نیرو در اطراف اصفهان بیان می‌کند و می‌افزاید: در گام دوم باید صنعت را ساماندهی کنیم و گام سوم سراغ حمل‌ونقل داخل شهر برویم که شامل تغییرات جدی در مصرف سوخت موتورسیکلت، خودروهای عمومی و خودروهای شخصی خواهد بود.

وی متوسط سوخت خودروهای شخصی در سیستم استاندارد را کمتر از پنج لیتر برمی‌شمارد و می‌گوید: این عدد در داخل کشور به حدود هفت تا هشت لیتر می‌رسد که سهم زیادی در ایجاد آلاینده دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه حمل‌ونقل شخصی به شیوه کنونی را ناممکن می‌داند و بیان می‌کند: تولید خودروهای کم‌مصرف باید در دستور کار قرار گیرد.

زیان منطقه‌ای برای منفعت ملی

وی درباره انتقاداتی که درباره آلایندگی برخی صنایع مطرح می‌شود، اظهار می‌کند: مشخص شدن حجم آلودگی که صنعت تولید می‌کند باید در یک مطالعه علمی مورد بررسی قرار گیرد، در سیستم اقتصادی دو سیستم برای صنایع وجود دارد، نخست اینکه هزینه آلایندگی خود را پرداخت کند.

وی قوانین و مقررات ملی از جمله دریافت عوارض آلایندگی از صنایع را مربوط به این بخش معرفی می‌کند و می‌گوید: بر اساس سیستم مدرن و اقتصاد چرخشی، صنعت باید به‌گونه‌ای رفتار کند که زیانی به محیط زیست وارد نشود یعنی فرایند داخلی اصلاح سیستم آلایندگی خود را در دستور کار قرار دهد.

نصراصفهانی این اقدام را نیازمند باور مسئولان برای جلوگیری از زیان منطقه‌ای برای منفعت ملی بیان می‌کند و ادامه می‌دهد: منفعت تولیدات ذوب‌آهن یا تولید برق برای کشور، نباید محیط زیست یک منطقه را آلوده کند، جلوگیری از چنین اتفاقی نیازمند بازبینی جدی در تفکرات استراتژیک مسئولان محلی خواهد بود.

وی با تاکید بر وجود اختیارات لازم برای انجام این اقدام در مسئولان محلی ادامه می‌دهد: باید ایجاد صنعت در گذشته را پذیرفت اما موضوع اینجاست که اکنون این صنعت باید بماند یا برود؟ بنابراین گام نخست بررسی سود و زیان بلندمدت صنایع و شرایط ماندن یا نبود آن‌ها به‌شمار می‌آید.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان خواستار بررسی علمی شیوه‌های تولید برق از سوی وزارت نیرو می‌شود و می‌گوید: جابه‌جایی نیروگاه‌های اطراف اصفهان، همچنین استفاده از سیاست‌های دیگری مانند حرکت به سوی تولید انرژی پاک و خورشیدی باید مورد ارزیابی قرار گیرد زیرا روش‌های تولیدات نیروی برق کنونی، فوق‌العاده قدیمی و مربوط به دهه ۴۰ و ۵۰ است که راندمان تولید نیرو زیر ۳۰ درصد بوده، اما در سیستم‌های جدید بالای ۷۰ درصد است.

وی تأسیسات کنونی برق را پرمصرف خوانده و ادامه می‌دهد: عالی‌ترین مقام استان در برنامه‌ریزی توسعه استان نقش دارد که می‌تواند این موضوع را در دستور کار قرار دهد که گام به گام، یک نظام هماهنگ توسعه پایدار برای شهر اصفهان در دستور کار قرار گیرد.

وی بهترین راهکار را شکل‌گیری یک حلقه فکر کارگروه توسعه پایدار مناطق اصفهان، ذیل برنامه‌ریزی توسعه استان در سازمان برنامه اعلام می‌کند و می‌گوید: همه دستگاه‌های اجرایی استان باید با این برنامه هماهنگ شوند و گام به گام سهم خود را بر اساس مطالعه علمی انجام شده، ایفا کنند.

قرار گرفتن صنایع آلوده‌کننده در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان، رفت‌وآمد روزانه بیش از ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو در کنار شرایط جغرافیایی و اقلیمی و کم بودن وزش باد، آلودگی هوای اصفهان را به بحرانی پیچیده تبدیل کرده است، شش آلاینده اصلی در هوای شهر شامل منواکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن، ذرات معلق، هیدروکربن‌های نسوخته و اثرات ازن می‌شود که هر یک از این آلاینده‌ها تأثیر ضعیف تا عمیقی بر مجراهای تنفسی، قلب، ریه و در مجموع سیستم تنفسی فوقانی و تحتانی دارد.

گزارش از: ناهید شفیعی، خبرنگار اقتصادی ایمنا