به گزارش خبرنگار ایمنا، با نزدیک شدن به فصل زمستان همواره بیشتر با پدیده آلودگی هوا مواجه می‌شویم و از افرادی بسیاری می‌شنویم که باز هم سرما و وارونگی هوا باعث تشدید این آلودگی‌ها شده است و یک توده هوای سرد شهر را می‌پوشاند و اجازه خروج گازهای سمی یا آلودگی‌های جوی را نمی‌دهد، به این ترتیب هوای آلوده در سطح شهر حبس می‌شود و تا زمانی که باران نیاید، هوا گرم‌تر نشود و باد مناسبی وزیدن نگیرد، این آلودگی نیز از بین نمی‌رود.
آلودگی هوا به یکی از مهمترین معضلات کلان‌شهرهای کشور تبدیل شده است، موضوعی که با افزایش آلایندگی‌های زیست‌محیطی، بارها استان‌ها را به تعطیلی کشانده و تعداد زیادی از هم‌وطنان را به‌دلیل بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی راهی مراکز درمانی کرده است و عده‌ای هم جانشان را از دست داداه‌اند، گفتنی است که آلودگی هوا در زمستان بیشتر قربانی می‌گیرد؛ طبق مطالعات انجام شده در مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران و یافته‌های سایر محققان، وضعیت کیفیت هوا در مناطق مختلف کشور فاصله چشمگیری با مقادیر استاندارد دارد و به طور معمول هیچ‌گاه به آنچه در خصوص کیفیت هوا مدنظر بوده است، نرسیده‌ایم، در این بین اصفهان از جمله استان‌هایی است که هر ساله با موضوع آلودگی هوا دست به گریبان است.
لازم است بدانیم؛ طبق اعلام مسئولان، آمار کیفی سنجش هوا در استان اصفهان بر اساس میانگین غلظت ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون ثبت می‌شود که این ذرات به دلیل عمق نفوذپذیری بالا می‌تواند مشکلات بهداشتی و سلامتی بسیاری را ایجاد کند، مطابق آخرین آمارها، سهم آلودگی خودروهای سواری در اصفهان بین ۳۳ تا ۵۳ درصد و سهم صنایع آلاینده ۳۷ درصد است که واحدهای تولیدی آجر در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان، ۱۴۰ هزار واحد صنفی فعال، تعداد ۵۵۰ صنایع آلاینده در استان اصفهان سبب بروز این حجم از آلودگی شده است.
در این میان به گفته متخصصان و کارشناسان زیست محیطی؛ اصفهان از دهه‌های گذشته در چرخه نادرست توسعه قرار گرفته و شرایط آن متأثر از توسعه نامتوازن است، این مسیر اشتباه اکنون شهر را به یک بن‌بست زیست‌محیطی کشانده و به طور مستقیم آب و هوا، دو عامل زیستی محدودکننده در این شهر هستند، لازم به ذکر است که وضعیت اصفهان تحت تأثیر دیگر مناطق قرار دارد و نمی‌توان سرنوشت کلانشهر مهمی همچون اصفهان را مورد بررسی قرار نداد.
مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای شهر غلظت ذرات معلق ریز کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است
آن‌گونه که محسن سلیمانی، مجری طرح منشأیابی و سهم‌بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان و اولویت بندی کانون‌های مولد آنها، با اشاره به ابعاد مختلف منشأیابی و سهم‌بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان اظهار کرده است: بررسی شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان در زمان‌های مختلف سال نشان می‌دهد، مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون است، از این‌رو براساس یافته‌های این طرح، سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین ۱۲ تا ۳۷ درصد متغیر است که حداکثر آلایندگی این بخش در فصول سرد سال است؛ ذکر این نکته حائز اهمیت است که سهم بخش صنعت در مجاور مناطق و واحدهای صنعتی بیشتر است و نباید با در نظر گرفتن سهم در کل شهر این موضوع مغفول واقع شود.
دانشیار گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان، سهم بخش حمل و نقل در تولید ذرات معلق هوای شهر اصفهان را بین ۳۳ تا ۵۳ درصد عنوان کرده و معتقد است؛ حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال است، از سوی دیگر سهم آلاینده‌های ثانویه بین ۱۱ تا ۱۳ درصد است که در اثر فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی آلاینده‌های گازی ناشی از هر دو بخش صنعت و حمل و نقل، در اتمسفر شکل می‌گیرند.
وی با بیان اینکه سهم آلاینده‌های ثانویه، اهمیت در نظر گرفتن تأثیر سایر آلاینده‌ها (مانند اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد) به همراه ذرات معلق در آلودگی هوای شهر اصفهان را بازگو می‌کند، اعلام کرده است؛ بر اساس دیگر یافته‌های این پژوهش، سهم منابع جاده‌ای و گردوغبار طبیعی در ایجاد ذرات معلق ریز در شهر اصفهان بین چهار تا ۱۰ درصد و سهم بخش خانگی (احتراق گاز طبیعی) بین دو تا هفت درصد است و سایر سهم‌ها نیز به منابع غیراحتراقی و منابع ناشناخته در تولید ذرات معلق اختصاص دارد، همچنین در بخش منابع خانگی بیشترین سهم مربوط به فصول سرد و عمدتاً ماه‌های آذر و دی است که حداکثر مصرف گاز طبیعی در این بخش مربوط به این زمان‌ها است.
سلیمانی با تأکید بر عدم غفلت از سهم آلایندگی وسایل نقلیه سبک همچون خودروهای شخصی، تاکسی‌ها و موتورسیکلت‌ها در تولید آلاینده‌های گازی در هوای شهر اصفهان، معتقد است: این وسایل که بیش از ۸۵ درصد از ترافیک شهر اصفهان را به خود اختصاص داده‌اند، نیز بسیار حائز اهمیت هستند، چرا که می‌توانند علاوه بر تولید ذرات معلق سایشی (جاده‌ای)، در تولید آلاینده‌های ثانویه نیز نقش داشته باشند، البته به جز سهم‌بندی و اولویت‌بندی منابع تولیدکننده ذرات معلق در هوای شهر اصفهان، تعیین نقاط و مناطق بحرانی شهر از نظر انتشار بیشترین ذرات معلق و ترکیبات شیمیایی همراه، ارائه نقشه انتشار این ذرات معلق در معابر مختلف شهری و ارائه نقشه کانون‌های اصلی گردوغبار طبیعی شرق اصفهان با اولویت‌بندی منطقه‌ای، از دیگر یافته‌های ارزشمند این طرح بزرگ تحقیقاتی است، علاوه بر مؤلفه‌های ذکر شده، توجه به ظرفیت و توان اکولوژیک محیط‌زیست شهرهایی مثل اصفهان ضروری است، چراکه چنین شهرهایی دیگر توان بارگذاری صنعت و جمعیت بیشتر را با شرایط حال حاضر ندارند.
وی با بیان اینکه پروژه منشایابی ذرات معلق توسط دانشگاه صنعتی و سیاهه انتشار آلودگی هوای اصفهان را دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۹۶ دنبال کردند، اظهار کرده است: برآورد دانشگاه اصفهان از انتشار آلاینده‌ها از خروجی‌ها (دودکش صنایع و خودروها) در منطقه کلانشهر اصفهان و پیرامون بود و همچنین آلاینده‌های معیار که شاخص آلودگی هوا براساس آنها اندازه‌گیری می‌شود مانند گازهای آلاینده، اکسیدهای نیتروژن، گوگرد، ازن، مونوکسید کربن و ذرات معلق مورد بررسی قرار گرفت، در منشایابی و سهم بندی منابع آلاینده که مهمترین عامل بر کیفیت هوا است از نقاط مختلف نمونه برداری شده است، همچنین این مطالعات سال ۱۳۹۶-۱۳۹۷ انجام شده و آمار مربوط به آن مقطع است، در حالی که این اطلاعات هرسال نیاز به بروزرسانی دارد، گرچه در کلیت موضوع فرقی نمی‌کند و برای تصمیم‌گیری مسئولان در مورد کنترل آلودگی هوای اصفهان قابل استناد و استفاده است.
دانشیار گروه محیط‌زیست دانشگاه صنعتی اصفهان ابراز داشته است: منطقه‌ای مانند اصفهان که در شعاع ۳۰ کیلومتری آن عوامل مختلف آلاینده و شهرک‌های صنعتی است و در اطراف آن واحدهای تولیدی و درون شهر حمل و نقل و ناوگان‌های سبک و سنگین و اصناف مختلفی وجود دارد که همیشه فعال هستند، متأثر از مناطق پیرامون خود است و از سوی دیگر تحت تأثیر کانون‌های گرد و غبار در شرق اصفهان و استان‌ها و کشورهای همسایه است که با بارندگی و تغییر اقلیم کاهش یا افزایش پیدا می‌کنند.
تشدید آلودگی اصفهان با استقرار ۷۰ درصد صنایع بالقوه آلاینده
داریوش گل‌علیزاده سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه با انباشت آلاینده‌ها که منشأ انتشار آنها به طور عمده صنایع و منابع متحرک است و نقش بخش خانگی نیز دور از انتظار نیست، می‌گوید: در نیمه دوم سال با پدیده وارونگی دمایی مواجه می‌شویم، استقرار بیش از ۷۰ درصد صنایع بالقوه آلاینده در شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان و انتشار و تجمیع آلاینده‌ها، منجر به تشدید آلودگی هوای این کلانشهر می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه طرح تهویه هوای مناسب در اصفهان به شیوه صحیح اجرایی نشده است، می‌افزاید: بارگذاری‌های بیش از ظرفیت در اصفهان با ظرفیت‌های اکولوژی منطقه سازگاری ندارد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست استقرار کارگاه‌های آجرپزی را یکی از دلایل میزان شاخص آلودگی‌های هوای اصفهان می‌داند و اظهار می‌کند: میزان بارگذاری‌ها در جهان با مباحث اندازه قدرت تهویه هوا صورت می‌گیرد تا با انتشار آنها بتوانند آن حجم را از سطح شهر خارج کنند.
وی اضافه می‌کند: فصل زمستان در شهر اصفهان با وارونگی و سکون هوا مواجه می‌شویم و شاهد انباشت آلاینده‌ها هستیم، درحالی‌که باد نمی‌وزد و ورود حتی ۱۰ واحد آلودگی، حدود یک هزار واحد به آلایندگی‌های قبلی می‌افزاید.
گل‌علیزاده ادامه می‌دهد: از سوی دیگر در فصول تابستان با ترکیبات آلی فرار ناشی از انتشار بخارات بنزین و نیترات نیتروژن مواجه هستیم که با قرارگیری در وضعیت گرمای شدید ازون به عنوان آلاینده ثانویه تشکیل می‌شود که در پایتخت به مدت سه سال و کلانشهر اصفهان در دو سال اخیر شاهد معضل این نوع آلودگی هوا در تابستان هم هستیم.
وی اظهار می‌کند: به دو شیوه می‌توانیم آلایندگی‌های اولیه را نظارت کنیم، با اجرای طرح کنترل انتقال و بازیافت بخارات بنزین در جایگاه‌ها و انبارها و نیز مباحث پایش نشت بخارات بنزین خودروها می‌توانیم این میزان از آلایندگی‌ها را کاهش دهیم.
اهمیت توجه به راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی در اصفهان
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور می‌گوید: منابع و صنایع با مصارف گازسوز از جمله موتورخانه‌های منازل، تجاری، اداری و صنعتی اگر سیستم‌های کنترل و پایش نداشته باشند، انتشار گازهای نیتروژن آنها می‌تواند به عنوان تولید آلاینده ثانویه خودروها نقش داشته باشد. در دو تا سه سال اخیر شاهد بودیم که در کلانشهر اصفهان شرایط مناسبی در مورد آلایندگی‌های گازی در نیمه دوم سال، نداشته است.
وی با اشاره به راهکار افزایش روزهای سالم و پاک در کلانشهرها، می‌افزاید: برخورداری از هوای پاک به عنوان نعمت خدادادی، نیاز تمام انسان‌ها است و در قانون هوای پاک و اسناد بالادستی مطرح شده که باید از بعضی نبایدها پیروی کنیم. به عنوان مثال هنگامی که می‌گویم در اصفهان بیش از ظرفیت، بارگذاری صورت گرفته و تجمیع انتشار این آلاینده‌ها منجر به آلودگی شهر اصفهان شده است، نباید بارگذاری جدیدی انجام شود، لازم است با برنامه‌ریزی به سمتی حرکت کنیم تا دیگر منبع انتشار آلودگی در اصفهان بارگذاری نشود.
گل‌علیزاده با بیان اینکه در حوزه هوا و تغییر اقلیم، دو بحث وجود دارد که یکی از آنها قانون هوای پاک است، می‌گوید: این قانون از سال ۹۶ جایگزین قوانین نحوه جلوگیری از آلودگی هوا شد که در آن با احصای حدود ۱۷۶ تکلیف برای دستگاه‌ها به منظور تقویت ارزیابی عملکرد، سامانه‌ای طراحی شده و دستگاه‌هایی که در این قانون مکلف به اجرا هستند با وظایف خود آشنا شدند و نیز در اختیار دولت و دستگاه‌های نظارتی قرار گرفته است.
وی با اشاره به عملکرد دستگاه‌ها در زمینه قانون هوای پاک، خاطرنشان می‌کند: مطابق با نظرسنجی تأثیر اسقاط خودروهای فرسوده در آلودگی هوا مشخص شد اجرای آن در بهبود هوای پاک ۱۰ درصد اثر دارد، مبحث استاندارسازی سوخت مصرفی وسایل نقلیه ۱۰.۸ درصد، بهینه‌سازی و مصرف سوخت خانگی و صنایع ۱۰.۵، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی ۹.۲، ارزیابی عملکرد مبتنی بر بودجه ۷.۲، تجهیز نیروگاه‌ها به سیستم‌های کنترلی ۷.۲، توسعه انرژی‌های تجدید پذیر ۶.۱ و استاندارسازی سوخت مصرفی صنایع و نیروگاه‌ها ۵.۹ درصد است.
بحران آب از دلایل اصلی آلودگی هوا در اصفهان است
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه امسال شاهد تقویت کانون‌های جدید نقطه‌ای ناشی از نبود کشت نزدیک به ۱۰۰ هزار هکتار اراضی در مسیر رودخانه زاینده‌رود هستیم، می‌گوید: با نبود بارندگی در سال‌های اخیر، صددرصد مساحت استان درگیر خشکسالی شده است و با شدیدترین شرایط کم‌آبی در این مدت مواجه هستیم.
وی وضعیت کم‌آبی استان اصفهان را جدی می‌داند و اظهار می‌کند: میانگین بارش‌ها در سال زراعی گذشته به نسبت بلند مدت، ۵۰ درصد کاهش داشته است و نیازمند چاره‌اندیشی و حمایت ویژه توسط مسئولان کشوری هستیم.
افزایش کانون‌های گردوغبار تهدیدی جدی برای آلودگی هوای اصفهان
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با اشاره به گزارش‌های موجود می‌گوید: در طول هفته گذشته آبان، پنج روز هوای سالم و یک روز هوای ناسالم برای کلانشهر اصفهان به ثبت رسید و سهم این کلانشهر از هوای پاک برابر با صفر روز بوده است.
وی فعالیت کانون‌های گردوغبار در نیمه نخست سال جاری را از دلایل اصلی آلودگی هوای استان اصفهان می‌داند و اظهار می‌کند: حدود ۱۹ کانون گردوغبار در استان مطالعه و شناسایی شده است و امسال شاهد تقویت کانون‌های جدید نقطه‌ای ناشی از نبود کشت در مسیر رودخانه زاینده‌رود هستیم که با وزش بادهای کم‌حجم، خیزش گردوخاک ایجاد می‌شود.
شیشه‌فروش افزایش شرایط وارونگی هوا، نبود جابه‌جایی و پایداری هوا، کاهش دما، رشد آلاینده‌های ناشی از صنایع و خودروها و کانون‌های گردوغبار را از علل مهم آلودگی هوای استان اصفهان در نیمه دوم امسال می‌داند و می‌افزاید: در سال جاری نیز به دلیل وضعیت فعلی هوا مانند سال‌های گذشته با افزایش غلظت آلاینده‌ها مواجه است.
وی با تاکید بر اینکه سازمان حفاظت محیط زیست مسئول نظارت بر فعالیت واحدهای صنعتی و خدماتی است و با همکاری دستگاه قضائی با واحدهای متخلف برخورد می‌کند، تصریح می‌کند: طبق قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط زیست باید شهرهای در معرض آلودگی هوا را شناسایی و با استقرار تجهیزات و سامانه‌های سنجش آلاینده‌های هوا وضعیت شهرها را پایش کند.
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با تاکید بر اینکه سازمان حفاظت محیط زیست مسئول نظارت بر فعالیت واحدهای صنعتی و خدماتی است و با همکاری دستگاه قضائی با واحدهای متخلف برخورد می‌کند، می‌گوید: طبق قانون هوای پاک، سازمان حفاظت محیط زیست باید شهرهای در معرض آلودگی هوا را شناسایی و با استقرار تجهیزات و سامانه‌های سنجش آلاینده‌های هوا وضعیت شهرها را پایش کند.
وی با اشاره به سفر علی سلاجقه معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور در دی‌ماه سال گذشته به مناسبت روز هوای پاک به استان اصفهان اظهار می‌کند: در این سفر طی برگزاری جلسه‌ای، ۱۵ مصوبه زیست‌محیطی مصوب شد که فقدان مصرف مازوت، تأمین گاز نیروگاه‌ها و تبدیل نیروگاه شهید منتظری به سیکل ترکیبی از مهمترین مصوبات بود و درخواست داریم این مصوبه در کشور اجرایی شود، همچنین برای کنترل آلایندگی‌های اصفهان نوسازی ناوگان اتوبوسرانی در دستور کار مسئولان استانی قرار گرفته است، اما تسریع و اجرای خط سوم متروی اصفهان، خروج خودروهای فرسوده شخصی از چرخه ناوگان حمل‌ونقل، انتقال کوره‌های گچ و مصالح به خارج از شعاع ۵۰ کیلومتری شهر اصفهان که بخشی از آن با توجه به وظایف سازمان صنعت و معدن اجرایی شده است و سایر موارد نیز باید پیگیری شود.
تعداد خودروهای سواری اصفهان بیش از جمعیت شهروندان است
بابک صادقیان، رئیس امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه در حال حاضر به دلیل سکون و پایداری هوا این میزان آلودگی و آلایندگی‌ها در اصفهان با محبوس شدن سبب افزایش و انباشت آلاینده‌ها شده است، می‌گوید: حداقل ۵۰ سال است که در استان بارگذاری‌های غیراصولی به لحاظ زیست محیطی انجام می‌دهند، از حدود ۳۰ تا ۵۰ سال گذشته صنایع آلاینده و آب‌بر را در بسیاری از نقاط مختلف اصفهان بارگذاری کردیم و تعداد آنها طی این مدت افزایش نیز داشته است.
وی اظهار می‌کند: تعداد خودروها در سطح استان روزبه‌روز در حال افزایش است و معابر را نیز هر روز توسعه می‌دهیم، تمام این موارد بر اکوسیستم و اقلیم استان اصفهان به‌ویژه منطقه مرکزی که کلانشهر اصفهان بخشی از آن است به‌صورت طبیعی تحمیل خواهد شد، در حالی که اصفهان ظرفیت این همه بارگذاری را نداشته است، این اقدامات نادرست طی ده‌های گذشته اتفاق افتاده است و اکنون شاهد اثرات آن هستیم.
رئیس امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در پاسخ به این پرسش که خودروهای فرسوده تا چه میزانی بر آلودگی‌های اصفهان تأثیرگذار و تعداد این خودروها در سطح استان چقدر است؟ می‌افزاید: از تعداد این نوع خودروها در استان آمار دقیق و رسمی اعلام نشده، اما آمارهای موجود قابل‌توجه است، چرا که پیش‌بینی می‌شود تعداد خودروهای سواری در اصفهان بیش از جمعیت شهروندان باشد.
وی درباره راهکار کاهش میزان آلایندگی‌ها و آلودگی استان، خاطرنشان می‌کند: محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند گره از این مشکل بزرگ و موضوع مهم باز کند، چرا که این سازمان به‌عنوان هماهنگ‌کننده بین‌بخشی است، این مسئله مهم باید توسط تمام دستگاه‌های ذی‌ربط پیگیری شود.
با این اوصاف؛ امروزه وضعیت آلودگی هوا در بسیاری از کلانشهرها به‌ویژه اصفهان بسیار پیچیده است و به گره‌ای بدل شده که هر سال در این بازه زمانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، آلودگی هوای شهر اصفهان بیشتر در نیمه دوم سال و هم‌زمان با افزایش سرما اتفاق می‌افتاد، البته طی سال‌های اخیر در نیمه نخست سال نیز این کلانشهر با پدیده گردوغبار روبه‌رو است و وضعیت کیفی هوا به دلیل خشکسالی‌های متوالی، وزش بادهای نسبتاً شدید تا شدید با فعالیت کانون‌های داخلی استان و استان‌های همجوار در مناطق مختلف اصفهان با افزایش شاخص‌های آلایندگی هوا وخیم‌تر شده که این موضوع مهم نیازمند بررسی‌های دقیق کارشناسی است، از طرفی هم در فصول سرد سال آسمان نصف جهان بیشتر به رنگ خاکستری دیده می‌شود و کمتر روزی در نیمه دوم سال بدون اینکه آسمان از آلودگی ملتهب باشد، به ثبت می‌رسد و در این بازه زمانی غیرممکن است که خبری از پاکی هوا به گوش برسد، مگر اینکه باد بوزد یا گلوی آسمان نیمه جان شهر تَر شود، لذا در بین تمام تلاش‌هایی که برای آلودگی هوا می‌شود، ای کاش مرهمی برای درمان این درد دیرینه فراهم می‌شد تا شاید آلودگی هوا از آسمان اصفهان رخت می‌بست.
نظر شما