به گزارش خبرنگار ایمنا، از عوامل مؤثر در کاهش نرخ فرزندآوری، مشکلات باروری بسیاری از زوجین است، باروری پدیده بسیار پیچیده‌ای است، یعنی عوامل مختلفی از جمله سن زن و مرد، غذا، هوا، فعالیت و ژنتیک روی باروری تأثیرگذار است؛ امروزه با تغییر در زمان باروری، آلایندگی‌های محیطی و هوایی درصد ناباروری در جوامع مختلف افزایش پیدا کرده است؛ این در حالی است که اگر زوجی طی یک سال، بارور نشوند در تعریف ناباروری قرار می‌گیرند.
شانس بارداری در ۲۵ سالگی در هر سیکلی ۲۵ درصد و در ۴۰ سالگی پنج درصد است، برای مردان نیز شانس فرزند سالم در جوانی به مراتب بیشتر از سنین بالاتر است، همچنین موفقیت شانس بارداری در هر سیکل حدود ۴۰ درصد بوده که از این میزان ۳۰ درصد متولد می‌شوند، بنابراین به طور تقریبی ۳۰ درصد از زوجین دارای فرزند می‌شوند.
بر اساس آمارهای به دست آمده، شیوع ناباروری در ایران بین ۱۳ تا ۱۸ درصد است که با متوسط آمارهای جهانی مطابقت دارد، معنی این آمار آن است که از هر ۱۰۰ زوج جوانی که ازدواج می‌کنند، حدود ۱۵ زوج از ناباروری رنج می‌برند، این در حالی است که سالانه حدود یک میلیون ازدواج در کشور ثبت می‌شود که به‌طور تقریبی ۱۵۰ هزار زوج، به آمار زوجین نابارور اضافه می‌شوند به نظر می‌رسد حدود سه میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد.
بررسی عوامل مؤثر در ناباروری بسیار مهم است، چرا که از بروز شرایط بحرانی برای زوج‌ها در زمینه فرزندآوری پیشگیری می‌کند، درمان ناباروری در زمینه‌های مختلف از جمله بیماری‌های زنان و مردان، تغذیه، سلامت روان و بسیاری موارد دیگر باید مورد توجه قرار گیرد، در این بین سن فاکتور بسیار مهمی است و باید سن ازدواج و فرزندآوری بین جوانان کاهش پیدا کند و مسئولان ذی‌ربط نیز می‌طلبد شرایط و زیرساخت‌های لازم را برای این موضوع فراهم کنند.
بهترین سن بارداری در زنان ۱۸ تا ۳۰ سالگی است
هتاو قاسمی تهرانی، متخصص زنان و فوق تخصص ناباروری در خصوص علل و عوامل ناباروری اظهار می‌کند: ناباروری به این معنا است که یک زوج به مدت یک سال برای باروری تلاش کنند، اما باروری رخ ندهد؛ اغلب زوجین در این شرایط بارور می‌شوند و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد باروری رخ نمی‌دهد که در این صورت جزو دسته زوجین نابارور قرار می‌گیرند.
وی در پاسخ به این سوال که سن در باروری تأثیرگذار است؟ می‌افزاید: ملاک نخست باروری در زنان، سن آنها است؛ با افزایش سن بالای ۳۰ سال و به ویژه بالای ۴۰ سال به صورت قابل توجه میزان باروری زنان کاهش پیدا می‌کند، از این رو بهترین سن برای بارداری ۱۸ تا ۳۰ سالگی است.
این متخصص زنان و فوق تخصص ناباروری با اشاره به اینکه عوامل متعددی برای ناباروری زنان وجود دارد، تصریح می‌کند: به صورت کلی زنان و مردان ۸۰ درصد در ناباروری دخیل هستند که اختلالات مختلفی باعث ناباروری در آنها می‌شود، یکی از مهم‌ترین آنها اختلال در تخمک‌گذاری است، همچنین سندروم pcos در سنین پایین رخ می‌دهد که این افراد تخمک زیادی دارند اما اختلال در تخمک‌گذاری و تخمک مطلوب دارند.
وی ادامه می‌دهد: اختلال در تخمک‌گذاری در سنین بالای ۴۰ سال بی‌کیفیت می‌شود و به نوعی اختلال در تخمک‌گذاری مشاهده می‌شود؛ در اصل سن بالای ۳۵ یا ۴۰ سال تخمک کمتری دارد، اما برخی زنان به صورت نادر دچار یائسگی زودرس می‌شوند، یعنی به صورت اختلال ایمنی و ایمنولوژیک دچار اختلال تخمک‌گذاری می‌شوند و تخمدان‌ها به صورت نادر از کار می‌افتد که در حدود یک درصد از جمعیت زنان ممکن است این اتفاق رخ دهد.
قاسمی تهرانی می‌گوید: اختلالات لوله‌ای نیز در ناباروری تأثیرگذار بوده که ممکن است به صورت مادرزادی لوله‌های رحم بسته باشد، همچنین اختلالات لوله‌ای می‌تواند در اثر عفونت‌های مختلف رخ دهد و باعث بستن لوله شود. گاهی جراحی‌ها و چسبندگی‌هایی که برای یک خانم در سیر درمان رخ می‌دهد ممکن است لوله رحمی آنها بسته شده باشد که زمانی که اقدام به باروری می‌کند، متوجه این مهم می‌شود.
وی اضافه می‌کند: از جمله دیگر اختلالات که باعث نابارور شدن می‌شود، اختلالات در شکل رحم بوده که ممکن است رحم تک شاخ یا دو شاخ باشد، اختلالاتی که در رحم و آندومتر است و اختلالات پیشرفته‌تر مانند اختلالات ایمنی و مشکلات دیگر ممکن است منجر به ناباروری شود، همچنین بیماری‌های دهانه رحم و عفونت‌ها در افرادی که دچار بیماری‌های مزمن هستند، باعث ناباروری می‌شود؛ اختلالات هورمونی که همان اختلالاتی هستند که به اختلالات تخمک‌گذاری منجر می‌شود نیز در نهایت به ناباروری ختم می‌شود.
لزوم توجه به عوامل ناباروری در زنان و درمان آن
این متخصص زنان و فوق تخصص ناباروری با اشاره به علائم ناباروری در زنان تصریح می‌کند: در یک خانم مهم‌ترین مسئله سن وی است، اگر خانم جوانی قاعدگی منظم داشته و مشکل خاصی نداشته باشد، کمتر دچار اختلال باروی می‌شود، اما زنان در سنین بالاتر (بالای ۳۵ سال) حتی اگر قاعدگی منظم داشته باشند نشان‌دهنده این نیست که بارور هستند، زیرا با افزایش سن، تخمدان‌ها دچار افتادگی می‌شود و تخمک بسیار بیشتر از سایر قسمت‌های بدن این پدیده را تحمل می‌کند و باعث می‌شود کیفیت باروری به صورت قابل توجهی کاهش پیدا کند.
وی درباره فریز کردن تخمک‌ها می‌گوید: چند مدل فریزر وجود دارد، یکی فریزر تخمک و یکی فریز جنین؛ فریز تخمک ارزش کمتری نسبت به فریز جنین دارد، اما همه افراد نمی‌توانند جنین فریز کنند، زیرا فریز جنین مخصوص فرد متأهل است.
قاسمی تهرانی می‌افزاید: در حال حاضر جنین فریز شده بهتر از تخمک فریز بازمی‌گردد، اما تخمک فریز شده این‌گونه نیست که اصلاً از فریز بازنگردد، آن هم قابلیت بازگشت از فریز دارد و زمانی که خانمی درخواست استفاده از فریز تخمک داشته باشد، در ۳۰ درصد موارد به راحتی می‌تواند از آن استفاده کند، همچنین فریز تخمک به خانمی که سن بالای ۳۵ سال دارد و امکان ازدواج ندارد، توصیه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: خانمی که دچار سرطان یا بیماری آندومتریوز بوده و قاعدگی‌های بسیار دردناک دارد و در سونوگرافی مشخص شده دچار آندومتریوز است، توصیه می‌کنیم تخمک‌های خود را فریز کنند، به این دلیل که بیماری آندومتریوز و افزایش سن به صورت همزمان باعث کاهش میزان باروری در شخص می‌شود.
این متخصص زنان و فوق تخصص ناباروری می‌گوید: در افرادی که تنبلی تخمدان یا سندروم pcos دارند، اصلاح سبک زندگی بسیار کمک‌کننده است، اگر فردی افزایش وزن دارد باید اقدام به کاهش وزن کند، زیرا به بازگشت تخمک‌گذاری وی کمک می‌کند؛ همچنین ورزش سبک، پیاده‌روی، اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم نیز به این افراد کمک می‌کند تا باروری بهتری داشته باشند.
وی خاطرنشان می‌گوید: اگر خانمی لاغری بیش از حد داشته باشد نیز به گونه‌ای دیگر برای باروری مشکل دارد، در نهایت افراد باید وزن نرمال داشته باشند یعنی BMI یا شاخص وزنی آنها بین ۱۹ تا ۲۵ باشد.
آزواسپرم، یکی از علل اصلی ناباروری در مردان
پیمان صالحی، متخصص جراحی کلیه، مجاری ادراری و ناباروری مردان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره درمان ناباروری مردان بدون اسپرم اظهار می‌گوید: یکی از علل اصلی ناباروری مردان که به‌طور معمول هیچ‌گونه علامت خاصی از خود نشان نمی‌دهد، اسپرم صفر یا آزواسپرمی نام دارد؛ آزواسپرمی که ناشی از نبود اسپرم است، علت ۱۵ درصد از موارد ناباروری مردان و عاملی شایع بین حدود یک درصد در مردان است.
وی می‌افزاید: صفر بودن اسپرم در مردان به شرایطی گفته می‌شود که به دلایلی از جمله اختلالات مربوط به هورمون‌ها و غدد، اختلالات مربوط به بیضه و فرایند تولید اسپرم یا انسداد در مسیر انتقال اسپرم در نتایج آزمایش اسپرموگرام هیچ اسپرمی یافت نشود.
متخصص جراحی کلیه، مجاری ادراری و ناباروری مردان تصریح می‌کند: این امکان وجود دارد که صفر بودن اسپرم به علت وجود اختلالات انسدادی باشد، در این مواد بیوپسی بیضه به عنوان یکی از راه‌های درمان اسپرم صفر مطرح می‌شود که در نتیجه پزشک متخصص درمان ناباروری می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلف نمونه‌برداری از بیضه، موفق به پیدا کردن اسپرم و اجرای روش‌های کمک باروری همچون آی‌وی‌اف و میکرواینجکشن شود.
وی با اشاره به بیماری‌ها و عوامل مهم ایجاد ناباروری در مردان خاطرنشان می‌کند: ابتلاء به بعضی بیماری‌ها مانند واریکوسل یا واریس بیضه نیز از مهم‌ترین عوامل ناباروری مردان محسوب می‌شود، بعضی دیگر از بیماری‌های عامل ناباروری مردان عبارت از سابقه بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سرطان، بیضه نزول‌نکرده و مصرف سیگار و قلیان است.
تأثیر مخرب دخانیات بر باروری
ناهید مرادی، رئیس گروه میانسالان و سالمندان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با تاکید بر تأثیر مخرب دخانیات بر باروری افراد اظهار کرد: دخانیات بر قدرت باروری مردان تأثیرگذار است، در صورتی که مباحث پیشگیرانه مربوط به دودهای دسته دوم و سوم رعایت نشود و خانواده در معرض دود ناشی از دخانیات قرار گیرند، افزون بر خود فرد استعمال‌کننده دخانیات، شانس باروری در خانواده وی نیز کاهش پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه مصرف نوشیدنی‌های الکلی منجر به کاهش تعداد و تحرک اسپرم خواهد شد، افزود: به علت تحت تأثیر قرار گرفتن ترشح هورمون تستوسترون در افراد چاق و دارای اضافه وزن، کنترل چاقی و رفع اضافه وزن می‌توانند از عوامل پیشگیرانه ناباروری محسوب شود، گرما و حرارت نیز از عوامل تأثیرگذار بر باروری مردان است.
رئیس گروه میانسالان و سالمندان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه گرما و حرارت منجر به از بین رفتن اسپرم‌ها می‌شود، تصریح کرد: در مراکز جامع خدمات سلامت و پایگاه‌های سلامت، غربالگری و ناباروری مردان دیده نمی‌شود و خدمات مورد نیاز برای ناباروری مردان، در خدمات سطح یک وجود ندارد. مراقبت‌هایی که در مراکز خدمات جامع سلامت برای مردان انجام می‌شود، شامل مباحث پیشگیری و درمان عوامل خطر است.
وی ادامه داد: در این مراکز مردان از منظر استعمال دخانیات، استفاده از مشروبات الکلی و مواد غذایی ناسالم ارزیابی می‌شوند و در صورت تمایل می‌توانند تحت درمان برای ترک مواد دخانی و الکل قرار گیرند، همچنین مردان میانسال از نظر تحرک و فعالیت‌های بدنی ارزیابی می‌شوند و مشاوره‌های تغذیه‌ای و فعالیت بدنی برای آنها در نظر گرفته می‌شود.
مرادی با بیان اینکه ارزیابی الگوی تغذیه‌ای و شاخص‌های مربوط به قد، وزن، دور شکم و BMI نیز در این مراکز انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: ارتقای سلامت روان مردان، غربالگری سرطان کولورکتال برای مردان بالاتر از ۵۰ سال و مراقبت‌های دیابت و فشار خون از سایر خدماتی است که در کنار سایر خدمات در مراکز خدمات جامعه ارائه می‌شود.
در حال حاضر یکی از مشکلات کنونی جوامع افزایش درصد ناباروری است، این در حالی است که علاوه‌بر بالا رفتن سن زوجین و ازدواج دیرهنگام، عوامل دیگری نیز بر فاکتورهای باروری مؤثر است، همچنین ارتقای سلامت زنان و مردان در تمام زمینه‌ها از جمله تغذیه، ترک دخانیات و سلامت روان باید مورد توجه افراد و مسئولان ذی‌ربط باشد تا بتوان از افزایش آمار ناباروری پیشگیری کرد، در بین عوامل مؤثر بر ناباروری نباید از سن افراد غافل شد، چرا که سن ازدواج به صورت کلی در زنان و مردان بالا رفته و بیشتر ازدواج‌ها بالای ۳۰ سال است، این در حالی است که بعد از ۳۵ سال قدرت باروری به ویژه در زنان پایین می‌آید و در این سنین درصد باروری پایین است.
نظر شما