از دوختن لباس نو عروس در شب بیست و هفتم تا سحرخوانی‌های عارفانه

به گزارش خبرنگار ایمنا از کاشان، اگر منزلگاه و قرار مردم خطه كويری کاشان و آران و بيدگل، زمين‌های تفتيده و داغ بيابانی است؛ اما سينه‌های با صفا و دل‌های آسمانی شان، غبطه گاه هر اهل دلی است.
در كوچه پس كوچه‌های تاريخ پر رمز و رازشان، رموزی نهفته دارند كه اگر اهل دل باشی و با خبر از رازها، گاه گاه می‌توانی، در ميان آيين‌های پرمعنايشان پرده‌ای از اين رموز بگشايی.
آنگاه كه در شب بيست و يكم ماه مبارك، دستان زحمت كش هر كشاورز و دامدار سخاوتمندانه همه دارايی‌اش را كه پياله‌های شير است، در ميان عزاداران امير المومنين(ع) پخش می‌كند، يا تازه عروسی با دوختن لباسش در شب بيست و هفتم اين ماه مبارك در مسجد تيمن می‌جويد، به دنبال رازی می‌گردی.
و چه شوقی دارد، اگر بدانی مردم اين شهر و ديار به چه حكمتی روز عيد فطر را بر سرمزار مرده گان به سرور می‌نشينند و ز چه روی كودكانش در شب نيمه شادند.
مردم حق جوی اين سامان در قرن‌های اول هجری حقيقت را به جان و دل خريده و رسوم زيبای ايرانی را با تمدن شكوهمند و غنی اسلامی عجين كردند تا جلوه‌های آداب و رسومشان برای آيندگان به يادگار بماند و سرچشمه‌ای برای مطالعه و مداقه مردم شناسان باشد.
حبيب اله صالحی، پيرمرد موذن آستان هلال بن علی(ع) و سحرخوان ۸۵ ساله شهر از روزگاران قديم و رسوم زيبای مردمانش در ماه مبارك رمضان می‌گويد.
او به خاطر می‌آورد سحرخوانی‌های عارفانه و نفس‌های گرمی را كه در سحرگاهان، توامان با نسيم سحر، جان‌های مومن را به بيداری فرا می‌خواند و هنوز به ياد دارد اشعار زيبای نوای سحرخوانی را:
"گفتی كه تو را عذاب خواهم فرمود، من در عجبم كه در كجا خواهد بود/ آنجا كه تويی عذاب نبود آنجا، آنجا كه تو نيستی كجا خواهد بود"
اين موذن اهل دل كه قريب به ۷۰ سال در مأذنه‌های آستان مقدس حضرت محمد هلال بن علی(ع) با صوت دلنشينش امت رسول خدا(ص) را به وقت نماز آگاه كرده است، درباره آداب و رسوم مردم شهر می‌گويد: در ايام قديم افرادی با كوبيدن چوب به قابلمه‌ها در سحرگاه، مردم را از خواب بيدار كرده و مردم نيز تا صبح راهی مساجد می‌شدند.
صالحی با اشاره به اينكه در روزهای ماه رمضان نيز بزرگترهای هر خانواده به همراه كوچكترها به جزء خوانی قرآن می‌پرداختند، افزود: آنها به فكر فقرا و همسايگان نيز بوده و سفره‌های افطار و سحر را در مساجد و خانه‌ها می‌گستردند.
اين سحر خوان و پيرموذن بيان كرد: آيين قاشق زنی نيز از ديگر آيين های اين ماه مبارك در شهرستان آران و بيدگل بود كه طی آن، زنان محل نيز با روی پوشيده به درب منازل رفته و با دردست گرفتن قابلمه و قاشقی، مقدار اندكی آذوقه جمع آوری كرده و آن را مبارك می دانستند.
صالحی تاكيد كرد: در روز نيمه ماه مبارك رمضان نيز كه مصادف با ميلاد امام "حسن مجتبی (ع)" است نيز تازه داماد ها برای نوعروسان هديه آورده و به ميمنت اين روز، جشن می گرفتند.
وی همچنين به سوگواره سنتی كاشانی ها در روز بيست و يكم ماه مبارك رمضان روز زيارتی حضرت محمد هلال بن علی(ع) اشاره و بيان می كند: "ملا حبيب الله شريف"، يكی از علمای بزرگ كاشان، به دليل رويای صادقه ای كه ديده بود، همه ساله در اين شب به زيارت حضرت "محمد هلال بن علی (ع)" می آمد كه همين مساله دليل حضور ده ها هزار نفری اهالی كاشان در محل مدفن اين امامزاده شريف در اين روز است.
صالحی ، شور و نشاط كودكان در ماه رمضان را وصف ناشدنی دانست و گفت: آنها به همراه بزرگترها در سحرگاهان به مساجد آمده و آيينی به نام "هور بابايی" را در شب نيمه ماه رمضان، به ميمنت ميلاد كريم اهل بيت امام حسن(ع) و به پاسداشت روزه داری خود برگزار می كردند.
وی افزود: آنها با خواندن اشعاری مانند "امشب شب نيمه است كه ما مهمانيم هوم بابا هوم هوم ننه، هديه ماست كه ما شادانيم هوم بابا هوم ننه، دست در كيسه كن اشرفی را خرده كن، يكی بده به من يكی بده به اون هوم بابا هوم ننه، تا كه همه راضی شوند از در خانه ات راهی شوند هوم بابا هوم ننه"، به درب خانه ها رفته و از بزرگترها عيدی می گرفتند.
وی همچنين به رسم مردم منطقه در روز عيد فطر نيز اشاره و بيان كرد: آنها از صبح تا ظهر روز عيد بر مزار اموات رفته و برای آنها خيرات می كنند كه اين آيين از گذشته های بسيار دور در ميان ايرانيان مرسوم بوده و با عقايد دينی پيوند يافته است.
يكی از استادان جامعه شناس درباره آيين های مردم منطقه می گويد: ريشه برخی از آيين ها به قدمت والايی روح انسان ها بوده و يافتن فلسفه وجودی آنها رمزهای پيچيده مردم شناسی و اعتقادات ريشه دار مردم آن منطقه را می گشايد.
محسن نيازی ، با اشاره به اينكه دين و عشق به حقيقت، در روح انسان نهفته و انجام آيين ها، آداب و رسوم، برآمده ای از روح بشری است، می افزايد: برگزاری اين مناسك و آيين ها، نمادی است كه ارزش ها و باورداشت های يك جامعه را متبلور و علاوه بر آن، تقويت می كند.
وی تاكيد كرد: به عنوان نمونه برگزاری آيين لباس شب بيست و هفتمی از آن جمله است كه طی آن، زنان و دختران در شب بيست و هفتم ماه مبارك رمضان لباس هايی بخصوص لباس عروس را در مساجد دوخته و به جشن و شادمانی می پردازند.
وی تصريح كرد: مردم، اين شب را بسيار خوش يمن می دانستند و معتقد بودند، اين شب، مصادف با به هلاكت رسيدن ابن ملجم ملعون، قاتل امير المومنين(ع) است.
عضو هيات علمی دانشگاه كاشان تصريح كرد: مردم منطقه كاشان با پيشينه تاريخی غنی و سابقه درخشان در پذيريرش مذهب تشيع از دير زمان، رسوم و آيين هايی دارند كه ريشه در باورهای اعتقادی آنها داشته و هر يك به عنوان نمادی، نشانگر گذشته پرباری است.
نيازی ، با اشاره به اينكه توجه به نمودهای فرهنگی وآداب و رسوم اقوام از اهميت والايی برخوردار است، گفت: وسعت قلمرو فرهنگ به اندازه حيات بشر بوده و برای بقا و صيانت از فرهنگ يك ملت بايستی از عناصر و شاخص های آن، به ويژه باورها، آداب، رسوم و فرهنگ شفاهی را پاسداری كرد.
آری، آيين ها، آداب و رسوم در ميام اقوام نمادها و زبان های گويايی هستند كه در نهاد خود، ناگفته های هزاران ساله بشر را سينه به سينه نقل می كنند.
حفظ اين نمادها و نقل آنها برای نسل هايی كه با ساليان دور فاصله دارند، گوهر ارزشمندی در شناخت پدران و پيشينه تاريخی پربار و افتخار آميزی است كه شناسنامه هر ملتی محسوب می شود.
منطقه آران و بيدگل، مهد كهن و ارزشمند از گنجينه اين آداب و رسوم است كه قرار گرفتن امامزادگان واجب التعظيم و والامقام در آن، نگينی بر اين انگشتر كويری نشانده تا برخی از آداب و سنت ها به ميمنت حضور آنها تجلی يابد.
مردم منطقه در روزهای ماه مبارك رمضان برخی از رسوم و سنت های ويژه اين ماه همچون آيين روز يست و يكم، جزء خوانی و آيين عيد فطر را در محل اين امامزادگان و بخصوص حرم شريف حضرت محمد هلال بن علی (ع) برگزار می كنند./20