به گزارش خبرنگار ایمنا، زاینده‌رود و مادی‌های اصفهان از دیرباز نقش بسیار مهمی در کشاورزی و آبیاری باغ‌ها در اصفهان داشته‌اند و یکی از مهم‌ترین کارکرد مادی‌ها در ایجاد فضای سبز پایدار در خیابان چهارباغ و شکل‌گیری باغ‌های صفوی است.
واژه «مادی» در گویش اصفهانی به نهرهای فراخ و گشاده گفته می‌شود، از جمله مادی‌های درون‌شهری می‌توان به مادی نیاصرم، فرشادی، شاه، آیتقوش (قومش)، ماربین‌سرا، فدین و مادی جوی‌شاه اشاره کرد که در زمان‌های قدیم آب آنها صرف عمارت‌ها و باغ‌های سلطنتی می‌شده است.
یکی از روش‌های جلوگیری از طغیان و تخریب اراضی حاشیه رودخانه در گذشته این بود که آب را به صورت مویرگی از رودخانه خارج کنند و فشار آب را در زمان طغیان و سیلاب بشکنند، از این‌رو حرکت آب در این مجاری آبی که در اصفهان به آن «مادی» گفته می‌شود، یکی از راهکارهای مهندسی آب توسط مردمان گذشته این سرزمین بوده است.
مادی‌ها تأثیر زیادی بر تنوع زیست گیاهی و جانوری شهر دارند و وقتی آب در بسیاری از این مادی‌ها جریان داشته باشد، زیستگاه پرندگان و دیگر زیست‌مندان آبزی و کنارآبزی می‌شود که جزو جذابیت‌های ارزشمند گردشگری، فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شود، از طرفی با جریان آب در مادی‌ها سفره‌های زیرزمینی نیز تغذیه می‌شوند.
شبکه مادی‌های شهر اصفهان بسیار گسترده است و موجب می‌شود فضای سبز و درختان به عنوان ریه‌های تنفسی و تنوع پوشش گیاهی حفظ شود، در نتیجه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در کاهش آلودگی هوا نیز مؤثر است.
مادی‌ها همچون شریانی منظم و گسترده، جریان آب را در سطح شهر مدیریت می‌کند و موجب شکل‌گیری فضاهای سبز زیبا و رشد درختانی انبوه شده است که این عرصه هم‌اکنون به منزله باغ‌های کوچکی در جای‌جای اصفهان مشاهده می‌شود.
تخریب سردهنه مادی‌ها، مسدود شدن انتها یا قسمتی از مسیر نهر، تأثیر فاضلاب‌ها، ساخت‌وسازهای بی‌رویه، تبدیل مسیر نهر به جاده و دیواره‌سازی غیراصولی از جمله عوامل نابودی مادی‌های اصفهان در چند سال اخیر است.
مادی‌گردی نیز می‌تواند یکی از تورهای گردشگری اصفهان باشد، زیرا در کنار آنها، گردشگر نه تنها از پیاده‌روی خسته نمی‌شود، بلکه زیر سایه درختان و خنکای هوای لذت می‌برد و به بافت موجود اطراف مادی دقت می‌کند.
مادی‌ها، رگ‌های حیات‌بخش اصفهان
سیدجلال عمرانی، رئیس اداره انهار و مادی‌های شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: شهر اصفهان جزو معدود مکان‌های دنیا و تنها شهر کشور است که شبکه مادی و انهار دارد، تقریباً در تمام نقاط شهر اصفهان این مادی‌ها وجود دارند و واژه «مادی» یک کلمه اصفهانی است.
وی اضافه می‌کند: تقریباً ۳۲۰ کیلومتر مادی در شهر اصفهان وجود دارد که این مادی‌ها به ۱۱ رشته اصلی و تعدادی مادی فرعی تقسیم شده است، سردهانه مادی‌های اصفهان در محدوده ناژوان و مادی نیاصرم که آخرین مادی اصفهان است در کنار پل وحید قرار دارد.
رئیس اداره انهار و مادی‌های شهرداری اصفهان با بیان اینکه در دهه‌های گذشته، کم‌توجهی‌هایی نسبت به بحث مادی‌های شهر اصفهان شده بود، می‌گوید: شهرداری اصفهان طی پروژه‌ای، ۱۰ تا ۲۰ سال ساماندهی مادی‌های اصفهان را در دستور کار خود قرار داد و طی دو دهه پیش تصمیم گرفت تا به احیای مادی‌های اصفهان بپردازد، از این‌رو کمیته‌ای با تعدادی کارشناس از تمام معاونت‌های شهرداری تشکیل شد و طرح ساماندهی مادی‌های شهر اصفهان در دستور کار قرار گرفت.
وی ادامه می‌دهد: در طرح ساماندهی مادی‌های شهر اصفهان، قرار بر این است که در دو سوی مادی‌ها، فضای سبز و مسیر دوچرخه احداث شود، البته این طرح برای حدود ۸۰ درصد مادی‌های شهر اصفهان عملی شده است، بیشتر این مادی‌ها از مناطق قدیمی و بافت‌های فرسوده شهر گذر می‌کردند، بنابراین این ساماندهی تأثیر چشمگیری در قیمت املاک اطراف این مادی‌ها خواهد داشت.
با جاری شدن آب زاینده‌رود مادی‌های اصفهان جانی دوباره می‌گیرند.
عمرانی با بیان اینکه هویت و ارزش مادی‌ها به جاری بودن آب در دل آنها است، تصریح می‌کند: خشکسالی به وجود آمده در دو دهه اخیر، موجب بی‌مهری به مادی‌های شهر اصفهان شده است، از این‌رو کارگروهی توسط استانداری اصفهان شکل گرفت و سهم حقابه هرکدام از مادی‌ها مشخص شد و امسال بر اساس تلاش صورت گرفته دو مرتبه آب در این مادی‌ها جاری شد.
وی می‌افزاید: به دلیل نبود آب در مادی‌ها، بیش از ۸۰ درصد این مادی‌ها لوله‌کشی شده است، زیرا که در ناژوان، منطقه دو، منطقه ۹ و محله رهنان درخت‌های بسیار قدیمی وجود دارند که با وجود آلودگی شهر اصفهان، دیگر چنین درخت‌هایی در اصفهان رشد نمی‌کنند، بنابراین شهرداری، استانداری و آب منطقه‌ای از طریق این لوله کشی‌ها تلاش دارد تا این درخت‌ها را حفظ کند.
رئیس اداره انهار و مادی‌های شهرداری اصفهان می‌گوید: در زمان‌های قدیم، آب مادی‌های شهر اصفهان تنها صرف آبیاری زمین‌های کشاورزی می‌شد، اما در حال حاضر تمام این مادی‌ها به بافت داخل شهری تبدیل شده است، ۳۲۰ کیلومتر مادی در اصفهان مقدار زیادی است، از این‌رو این مادی‌ها موقعیتی خاص و تکرارنشدنی را برای شهر اصفهان رقم زده است.
وی اضافه می‌کند: مادی نیاصرم اصفهان ثبت جهانی شده است، بر این اساس تلاش می‌کنیم تا سایر مادی‌های شهر اصفهان را هم ثبت جهانی کنیم، طرح ساماندهی مادی‌ها به عنوان پارک خطی دیده می‌شود، زیرا احداث پارک در شهر، امکان‌پذیر نیست و این مادی‌ها در حکم پارک‌های خطی و طولی است.
عمرانی خاطرنشان می‌کند: مادی‌های مناطقی از شهر که دارای درخت‌های قدیمی و سن بالا هستند، لوله‌کشی شده است یا توسط تانک آب، چاه‌های اجاره‌ای و لوله‌کشی فضای سبز این مناطق، آب‌رسانی می‌شود، درخت ۱۰۰ ساله یا ۸۰ ساله‌ای که در زمان‌های قدیم کنار مادی قرار داشته و به‌طور دائم آب‌رسانی می‌شده است، در حال حاضر به صورت دوره‌ای آب‌رسانی می‌شود که مطمئناً این درخت شادابی قبل را ندارد.
وی ادامه می‌دهد: بودجه ساماندهی انهار ومادی‌های شهر اصفهان در دو بخش، نخست حوزه‌های عمرانی شامل مجموعه اقداماتی از جمله جدول‌کشی و قسمت دیگر این بودجه برای احداث فضای سبز و توسعه آن اختصاص پیدا می‌کند، بنابراین در سال جاری، بودجه‌ای بیش از ۱۰ میلیارد تومان برای ساماندهی انهار اختصاص یافت.
رئیس اداره انهار و مادی‌های شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه همه این مادی‌ها از بزرگراه خرم و خیام گذر می‌کند، می‌گوید: امسال مادی‌های که از رودخانه سرچشمه می‌گرفت، لایروبی و پاک‌سازی شد و این اقدام با وجود سختی‌های بسیار صورت گرفت، در حال حاضر بیشتر مادی‌های شهر اصفهان با مشکلی روبه‌رو نیست و اکنون ساماندهی مادی‌های دور از رودخانه، در شمال شهر اصفهان در دستور کار قرار گرفته است.
وی اضافه می‌کند: بر اساس بودجه و نیاز مناطق، هرسال بخشی از مادی‌های یک منطقه، ساماندهی می‌شود و اقداماتی از جمله احداث فضای سبز و مسیر دوچرخه صورت می‌گیرد که در حال حاضر حدود ۸۰ درصد مادی‌های شهر اصفهان ساماندهی شده است، بازسازی، درختکاری و تعویض پوشش گیاهی فضای سبز حاشیه مادی‌ها به همراه نظافت و لایروبی این مادی‌ها از جمله کارهای صورت گرفته است.
عمرانی تاکید می‌کند: بعضی مواقع، شهروندانی که منازل آنها اطراف مادی‌ها قرار دارد، زباله‌های خود را کنار این مادی‌ها قرار می‌دهند و این اقدام باعث می‌شود تا جمعیت موش‌های که به صورت طبیعی در مادی‌ها و پل‌ها هستند، افزایش پیدا کند و این کار جلوه زشتی از مادی‌ها را نمایان می‌کند، بر این اساس از شهروندان تقاضا می‌شود تا از انجام چنین اقداماتی پرهیز کنند.
اولویت اول تخصیص پساب تصفیه‌شده اصفهان به فضای سبز شهری است
مهدی ریاحی، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: مشکلی که امروز وجود دارد، موضوع حقابه شهرداری اصفهان از زاینده‌رود است و زمانی که این حقابه تأمین شود، می‌توان بخشی از آن را به مادی‌ها اختصاص داد، امروزه با فناوری‌های موجود به‌راحتی می‌توان پساب شهری را برای کاربری فضای سبز و گردشگری، مناسب‌سازی کرد و این موضوع در دنیا حل شده است.
وی اضافه می‌کند: بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۲ قانون هوای پاک (مصوب هیئت وزیران) شهرداری‌های شهرهای بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت، موظف شده‌اند با همکاری وزارت نیرو و ادارات منابع طبیعی، سرانه فضای سبز خود را حداقل به ۱۵ متر مربع (به ازای هر شهروند) افزایش دهند.
کارشناس محیط زیست می‌گوید: بر اساس بند ۲ و ۳ آیین‌نامه یاد شده، وزارت نیرو وظیفه تأمین منابع آب مورد نیاز از محل پساب شهری را به عهده دارد، از سوی دیگر شهرداری مناطق اجازه ندارند که حقابه خود را ببخشند.
وی با بیان اینکه وزارت نیرو (شرکت آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب استان) با عقد قراردادهای طولانی‌مدت فروش پساب به صنایع بزرگ پیرامون شهرها، تأمین منابع آبی برای حفظ و توسعه فضای سبز شهری را در آینده نزدیک دچار مشکل خواهند کرد، اضافه می‌کند: مدیران این صنایع می‌توانند با سرمایه‌گذاری در طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای نظیر انتقال آب از دریای عمان، منابع آبی مورد نیاز خود را تأمین کنند تا به این ترتیب فشار کمتری بر بودجه عمومی دولت نیز وارد شود.
فضای سبز اطراف مادی‌ها، خدمات اکوسیستمی بالاتری نسبت به فضاهای سبز متمرکز نظیر پارک‌ها ارائه می‌دهند.
ریاحی تصریح می‌کند: وزارت نیرو نمی‌تواند نسبت به تأمین منابع آبی فضای سبز شهری بی‌تفاوت باشد، زیرا شهرهای دچار تنش آبی مثل شهر اصفهان به غیر از پساب تصفیه‌شده، منبع جایگزین دیگری برای تأمین آب فضای سبز شهری و مادی‌ها ندارند.
ریاحی ادامه می‌دهد: تأمین سرانه فضای سبز شهری در موضوع مدیریت شهری و هنگام طراحی کاربری‌های شهری، به تنهایی کافی نیست، بلکه کارکرد محلی فضای سبز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، از این‌رو فضای سبز حاشیه مادی‌های شهر اصفهان چون باعث افزایش رطوبت و تلطیف هوای منطقه تنفسی شهروندان می‌شود، در سلامت شهروندان بسیار مؤثرتر و ارزشمندتر از فضاهای سبز تجمعی نظیر پارک‌ها هستند.
به گزارش خبرنگار ایمنا، مادی‌ها به عنوان بخشی از هویت شهر اصفهان، از لحاظ کالبد و عملکرد قابل توجه و بااهمیت هستند، از این‌رو این مادی‌ها، شهر اصفهان را با سایر شهرهای کشور متفاوت کرده‌اند و جزو ساختار شهری اصفهان به‌حساب می‌آیند.
حفظ و پاسداشت مادی‌ها نه تنها وظیفه شهروندی بلکه وظیفه ملی است و باید تلاش کرد تا به‌رغم تغییرات ایجاد شده شبکه مادی‌ها حفظ و احیا شود.
نظر شما