به گزارش خبرنگار ایمنا، امروز که در رواق امام خمینی (ره) می‌نشینیم شاید برای کم سن و سال‌ها عجیب باشد که کاربری دیگری برای آن متصور شوند، اما قدیمی‌ها می‌دانند این رواق تا پیش از دهه ۸۰ یک صحن معروف در حرم بود؛ صحنی که خودش روی بناهای دیگری از حرم ساخته شده بود.
یک دوره از بازسازی‌های حرم مطهر مربوط به اوایل سال‌های دهه ۳۰ است، زمانی که فلکه حضرت در اطراف حرم مطهر ساخته شد و همچنین تغییراتی در داخل صحن‌ها به‌وجود آمد. یکی از ساخت‌وسازهای حرم مطهر در آن دوره مربوط به ساخت صحن موزه در مجاورت موزه حرم بود.
بنا به آثار و کتاب‌ها و نقشه‌های موجود از مشهد قدیم، در مکان صحن موزه یعنی رواق امام خمینی (ره) فعلی به جز ساختمان قدیمی موزه، تالار تشریفات و بخشی از آرامگاه شیخ بهایی، اماکنی از جمله مدرسه پایین‌پا یا «سعدیه»، کاروانسرا و تیمچه‌ها، شربت خانه و چند بنای کوچک و بزرگ دیگر قرار داشت.
یکی از این بناها که حالا نام و نشانی از آن نیست مدرسه سعدیه بود، مدرسه‌ای که در دوره صفویه ساخته شد و بانی آن میرزا سعدالدین وزیر بود که می‌گویند وزیر کل پیشکار مالیه خراسان در عهد سلطنت شاه سلیمان صفوی بوده است. آن‌طور که در اسناد آمده مدرسه سعدیه در جنوب صحن جدید حرم مطهر و شرق مسجد گوهرشاد متصل به مقبره شیخ بهایی قرار داشت.
واقف، شرایط پذیرش در این مدرسه را چنین بیان کرده: «هر کس را که قابل سکنا داند و به صفات حمیده مذکوره سابقه مشروطه موصوف بیند در چشم و روی مدرسه جای داده… بعضی که اراده سفر مکه معظمه نمایند تا یک سال و اگر عزیمت عتبات عالیات کنند تا شش ماه و اگر اراده وطن مألوف خود نمایند تا چهل یوم، متولی شرعی با وجود نایب قابلی که گذارند، انتظار آن شخص می‌کشیده باشد و بعد از انقضای آن مدت به هرکس که قابل داند، سکنای آن حجره را اصالة مفوض دارد».
شربت‌خانه‌ای از دوران صفوی
مکان دیگری که می‌گویند در این قسمت پیش از این وجود داشته، شربت‌خانه حرم مطهر رضوی است. در مورد این شربت‌خانه اسنادی از دوره صفویه موجود است، بنابراین اسناد، شربت‌خانه تنها محل نگهداری شربت‌ها، ادویه‌ها، اسانس‌ها و میوه‌ها نبوده بلکه وظایفی مانند تهیه و نگهداری انواع چاشنی‌ها، حلویات و افشره‌ها که جنبه خوراکی داشتند و همچنین تأمین قند تا تهیه گلاب برای سقاخانه حرم توسط کارکنان آن انجام می‌شده است. بخش دیگری از وظایف شربت‌خانه در آستان قدس رضوی مربوط به امور بیماران و اداره دارالشفا بوده است. این مکان در حال حاضر در حرم مطهر رضوی وجود ندارد و وظایف مربوط به آن در بخش‌های دیگر انجام می‌شود.
تیمچه‌ها بناهای دیگری بودند که در طول سالیان در بازسازی‌های اطراف حرم مطهر از دست رفته‌اند. همان‌طور که گفته شد در مکان ساخت صحن موزه نیز تعدادی تیمچه وجود داشته‌اند. در زمان قدیم به مجموعه‌ای کوچک که شامل چند حجره و مغازه می‌شد و در کنار و گوشه بازار، دور از چشم مردم قرار داشت، تیمچه می‌گفتند.
نکته جالب درباره این تیمچه‌ها این بوده که کاسبان در این محل‌ها به جز پرداختن به کسب‌وکار، برنامه‌های مذهبی نیز تدارک می‌دیدند و هر تیمچه برای خودش برنامه مذهبی داشته است. بنا به منابع موجود در مورد صحن موزه و تاریخچه آن، پس از تخریب مکان‌هایی که شرح آن آمد، فضای گسترده‌ای ایجاد شد که آن را با نرده‌های کوتاه فلزی از محیط بیرونی که شامل فلکه جنوبی بود، جدا کردند.
به این ترتیب، فضای جدیدی شکل گرفت که به‌تدریج و در چند دهه، در آن ساختمان موزه، کتابخانه قدیمی، بخش‌هایی از رواق دارالزهد، تالار تشریفات و بخش جنوبی آرامگاه شیخ بهایی ساخته شد که پس از تغییر کاربری‌اش همچنان در ذهن قدیمی‌های شهر زنده است.
از سخنرانی رهبر انقلاب تا برنامه تلویزیونی سمت خدا
درباره رواق، پیشگاه‌خانه یا سایه‌بان هم اینکه رواق‌ها فضاهای سرپوشیده ستون‌داری است که از چشمه طاق‌هایی تشکیل یافته که در طرفین صحن یا میان‌سرای مسجد یا اماکن مذهبی ساخته می‌شود. دهانه فضاهایی به این شکل رو به صحن است و در ورودی مسجد را به گنبدخانه یا شبستان متصل می‌کند.
صحن سابق امام خمینی (ره) یا صحن موزه که امروز به رواق امام معروف شده مکانی برای برپایی برنامه‌های رسمی حرم مطهر رضوی است و بسیاری از زائران و مجاوران و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تجربه حضور در این برنامه‌های مختلف این رواق از جمله سخنرانی‌های رهبر معظم انقلاب و بزرگان دیگر و برپایی مراسم‌های مختلفی همچون اختتامیه سالانه برنامه تلویزیونی سمت خدا با اجرای نجم الدین شریعتی را در آن تجربه کرده‌اند.
نظر شما