به گزارش خبرنگار ایمنا، سرماخوردگی و آنفلوانزا از عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی به‌شمار می‌رود. این دو ویروس در فصل پاییز و زمستان اوج می‌گیرند و هر دو از طریق ذرات تنفسی منتقل می‌شوند و علائم آنها بسیار مشابه است. به دلیل این شباهت‌ها، اصطلاحات «سرماخوردگی» و «آنفلوانزا» اغلب به جای یکدیگر در زندگی روزمره به‌کار برده می‌شوند.
در واقع، این دو بیماری، بیماری‌های مختلفی هستند که توسط انواع مختلفی از ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. با این حال تفاوت‌های اندکی در علائم و روند ابتلاء بین سرماخوردگی و آنفلوانزا وجود دارد؛ سرماخوردگی به آرامی آغاز می‌شود و این در حالی است که آنفلوانزا بسیار ناگهانی و با علائم شدید فرد را درگیر می‌کند.
علائم سرماخوردگی به‌تدریج آغاز می‌شود، برای چند روز ادامه پیدا می‌کند و به‌طور معمول بعد از هفت تا ۹ روز تمام می‌شود. هنگامی که فردی دچار سرماخوردگی می‌شود، گلودرد، درست در ابتدای عفونت رخ می‌دهد. سرماخوردگی با تب خفیف (تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد) و سردردهای خفیف همراه است و آبریزش بینی و گرفتگی بینی از علائم معمول سرماخوردگی هستند، اما علائم آنفلوانزا به طور ناگهانی و شدید ظاهر و با تب بالا (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) و سردردهای شدید آغاز می‌شود. مرحله حاد آنفلوانزا هفت تا ۱۴ روز طول ادامه دارد و بهبودی کامل ممکن است چند هفته طول بکشد و با درد شدید عضلات و اندام‌ها همراه است.
۴ گونه ویروس آنفلوانزا
بابک عشرتی، معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اشاره به اینکه آنفلوانزا یک بیماری ناشی از ویروس‌های آنفلوانزا است، اظهار کرد: این ویروس‌ها باعث آلودگی دستگاه تنفسی بسیاری از حیوانات، پرندگان و انسان می‌شوند. آنفلوانزای انسانی بیماری به شدت واگیرداری است و به وسیله سرفه و عطسه یک فرد بیمار منتشر می‌شود.
وی با بیان اینکه تاکنون چهار گونه ویروس آنفلوانزا شناسایی شده است، افزود : این چهار نوع شامل A،B،C،D است که نوع A ویروس آنفلوانزا باعث بیماری در انسان و حیوان می‌شود. داده‌های تاریخی بیانگر خطر انتقال آنفلوانزا بین حیوانات و انسان و توانایی بالقوه ایجاد خطر پاندمی با این نوع ویروس است، همچنین نوع B ویروس آنفلوانزا در جامعه انسانی در گردش است و عامل اپیدمی‌های فصلی می‌شود.
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درخصوص دو نوع دیگر ویروس آنفلوانزا، تصریح کرد: نوع C ویروس آنفلوانزا می‌تواند هم انسان و هم خوک را آلوده کند، اما به‌طور کلی منجر به بیماری متوسط خواهد شد و به‌ندرت گزارش می‌شود. نوع D ویروس آنفلوانزا نیز ابتدا گاو را آلوده می‌کند و مشخص نشده است که می‌تواند سبب آلودگی یا بیماری در انسان شود.
آثار واکسیناسیون بر پیشگیری از ابتلاء به بیماری / پاندمی‌های آنفلوانزا از کدام نوع است؟
وی با تاکید بر اینکه تمام ویروس‌های آنفلوانزا از نظر ژنتیکی ناپایدار هستند و همین مسئله احتمال تغییر را مطرح می‌کند و جهش ژنتیکی در طول زمان رخ می‌دهد، گفت: در حال حاضر مؤثرترین راه پیشگیری از بیماری و دفع کردن شدت بیماری انجام واکسیناسیون و رعایت بهداشت فردی و اجتماعی است، پاندمی آنفلوانزا زمانی که ویروس جدید آنفلوانزا توانایی کافی و پایدار انتقال انسان به انسان را کسب کند، می‌تواند رخ دهد و به دنبال آن به صورت جهانی گسترش پیدا کند.
عشرتی افزود: تاکنون پاندمی‌های آنفلوانزا تنها توسط زیرگونه‌های جدید نوع A ویروس ایجاد شده‌اند زیرا بدن انسان نسبت به آن ایمنی ندارد و بیماری حاصل از آن بسیار شدید است. داده‌های تاریخی بیانگر وقوع کلیه پاندمی‌های آنفلوانزا با منشأ حیوانات است. آنفلوانزای حیوانی زمانی که انسان توسط ویروس‌های آنفلوانزای در گردش حیوانی آلوده شود به وقوع می‌پیوندد. آلودگی انسانی به‌طور اولیه توسط تماس مستقیم با حیوان آلوده یا محیط آلوده خطر ایجاد شدن دارد.
اهمیت آنفلوآنزای پرندگان
وی با بیان اینکه آنفلوانزا افزون بر انسان در گونه‌های مختلف پرندگان و بسیاری از پستانداران از جمله اسب و خوک و گربه‌سانان نیز مشاهده می‌شود، ادامه داد: به دلیل امکان پرواز در پرندگان و تنوع سوش‌های ویروس آنفلوانزای مشاهده شده در پرندگان و خطر انتقال آن به انسان و اثبات بروز پاندمی‌های قبلی با منشأ این ویروس‌ها، آنفلوانزای پرندگان اهمیت بیشتری دارد.
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه آنفلوانزای پرندگان در اثر عفونت ناشی از برخی از سویه‌های نوع A آنفلوانزا ایجاد می‌شود، گفت: به نظر می‌رسد تمام پرندگان نسبت به این بیماری حساس هستند، اما میزان حساسیت آنها ممکن است متفاوت باشد. طیف علائم بالینی در پرندگان مختلف متفاوت است، اما قادر به ایجاد بیماری خفیف تا بسیار شدید، مسری و کشنده است.
وی افزود: همچنین مشخص شده است که پرندگان دریایی و به خصوص اردک‌های وحشی و اردک سانان، مخازن طبیعی این ویروس‌ها است و در مقابل ابتلاء به بیماری شدیداً مقاوم‌اند و از طرفی پرندگان اهلی و از جمله مرغ‌ها و بوقلمون‌ها بویژه در مقابل اشکال همه‌گیر و به سرعت کشنده بیماری، حساس هستند. حدود ۱۶ زیرگونه از ویروس‌های شناخته شده آنفلوانزا قادر به ایجاد بیماری در پرندگان است و پرندگان به عنوان مخازن این ویروس‌ها به حساب می‌آیند.
عشرتی با تاکید بر اینکه تماس مستقیم یا غیرمستقیم پرندگان اهلی با پرندگان مهاجر آبزی، یکی از علل شایع وقوع همه‌گیری آنفلوانزا در بین پرندگان اهلی به حساب می‌آید، تصریح کرد: در این بین مراکز فروش پرندگان زنده نیز نقش مهمی در انتشار همه‌گیری ایفا می‌کنند. از طرفی قرنطینه کردن مرغداری‌های آلوده و معدوم کردن پرندگان بیمار یا تماس یافته، جزو اقدامات کنترلی استاندارد برای جلوگیری از انتشار به سایر مرغداری‌ها در سطح یک کشور به حساب می‌آید.
وی ادامه داد: این ویروس‌ها از قابلیت سرایت بالایی برخوردار بوده و به سرعت به مرغداری‌های دیگر نیز منتشر می‌شوند و افزون بر این موارد ممکن است به صورت مکانیکی و توسط وسایل و تجهیزات، غذاها، قفسه‌ها و لباس‌های آلوده نیز انتشار پیدا کنند و همه‌گیری‌هایی ایجاد کنند و در صورت اجرایی نشدن اقدامات کنترلی فوری و مراقبت دقیق به مدت چندین سال ادامه پیدا کند.
خطر ترکیب آنفلوانزای پرندگان با ویروس‌های آنفلوانزای انسانی
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اشاره به اینکه ویروس آنفلوانزای پرندگان می‌تواند انسان را نیز آلوده کند و موجب بیماری شدید با میزان مرگ بالا شود، گفت: آنفلوانزای پرندگان این توانایی را دارد که خود را با انسان تطبیق دهد و به عنوان یک عامل بالقوه بیماری‌زا برای انسان مطرح شود یا با سایر ویروس‌های آنفلوانزای انسانی ترکیب و موجب پدیدار شدن یک عامل بیماری‌زا با توانایی ایجاد پاندمی شود.
علائم آنفلوانزا را بهتر بشناسید
وی درباره علائم اولیه آنفلوانزا در انسان‌ها، اضافه کرد: تب، سردرد، درد عضلانی، تعریق، آبریزش بینی، گلودرد و سرفه از علائم بیماری است. سرفه اغلب شدید و برای مدتی ادامه پیدا می‌کند، اما سایر نشانه‌های بیماری بعد از دو تا هفت روز خود به خود بهبود پیدا می‌کند. دفع ویروس بین سه تا پنج روز بعد از بروز نشانه‌های بیماری و در کودکان تا هفت روز ادامه خواهد داشت.
عشرتی با تاکید بر اینکه افراد در صورت ابتلاء به آنفلوانزا بهتر است در منزل بمانند و تا زمانی که تب قطع نشده است از منزل بیرون نیایید، اظهار کرد: به‌طور معمول یک روز پس از قطع تب، بیماری قابل سرایت نیست و افراد می‌توانند به کار خود بازگردند. ماندن در خانه و استراحت نه تنها مانع انتشار ویروس می‌شود بلکه به فرد کمک می‌کند، سریع‌تر بهبود پیدا کند.
تأثیر مناسب دارو در ۴۸ ساعت اول بروز علائم
وی با بیان اینکه بهبودی آنفلوانزا نیازمند گذر زمان و گذشتن طول دوره بیماری است، گفت: راه‌های مختلفی برای بهبود علائم وجود دارد؛ بعضی داروهای تجویزی ضد ویروس می‌توانند دوره بیماری را کوتاه‌تر کنند، البته به شرط اینکه به محض شروع علائم مصرف شوند. این داروها در صورتی تأثیر مناسب دارند که در ۴۸ ساعت اول بعد از شروع علائم مصرف شوند.
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت افزود: افزون بر این سایر داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک نیز می‌توانند به بهتر شدن علائم کمک کنند. استفاده از داروهای تب‌بُر، مسکن، ضد احتقان و آبریزش بینی و داروهای مناسب برای سرفه به کاهش علائم کمک می‌کنند. لازم به ذکر است که این داروها آنفلوانزا را درمان نمی‌کنند بلکه باعث بهبود نسبی و کنترل برخی علائم آن می‌شوند.
آنتی‌بیوتیک‌ها؛ بی تأثیر در درمان آنفلوانزا
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه عامل بیماری‌های آنفلوانزا و سرماخوردگی ویروس است، آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری روی این بیماری‌ها ندارند. اگر بیماری شروع به بهبود کند، اما ناگهان مجدد عود کند، فرد دچار عفونت باکتریایی شده است. در این هنگام باید با مراجعه به پزشک در صورت نیاز برای درمان عفونت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک مصرف کنید.
عشرتی افزود: بروز علائمی همچون مشکل و سختی در نفس کشیدن، تب پایدار، استفراغ، بلع دردناک، سرفه و سردرد پایدار ممکن است بیانگر مشکلات جدی مانند پنومونی باشد؛ بنابراین در صورت بروز این علائم باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
خطر آنفلوانزا برای چه کسانی بیشتر است؟
وی با تاکید بر اینکه ویروس آنفلوانزا می‌تواند باعث عفونت ریه‌ها شده و مشکلی جدی مثل پنومونی ایجاد کند، تصریح کرد: افراد دچار ضعف سیستم ایمنی، سالمندان، خانم‌های باردار، نوزادان و کسانی که به بیماری‌های مزمن دچار هستند بیش از سایرین در معرض عوارض خطرناک ناشی از آنفلوانزا قرار دارند.
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت اظهار کرد: واکسن آنفلوانزا از ویروس غیرفعال تولید شده و باعث ابتلا به آنفلوانزا به علت تزریق آن، نمی‌شود، البته به دلیل پاسخ ایمنی بدن به واکسن ممکن است علائمی مانند بدن‌درد خفیف یا تب مختصری در فرد ایجاد شود.
وی درباره افرادی که لازم است جهت تزریق واکسن آنفلوانزا اقدام کنند، گفت: به‌طور کلی واکسن آنفلوانزا جهت گروه‌های در معرض خطر که ابتلاء به آنفلوانزا در آنها با عواقب سنگین‌تری همراه است و گروه‌های در معرض تماس که به دلیل مشاغل خاص بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری قرار دارند، تجویز می‌شود.
نوزادان نیز واکسن آنفلوانزا تزریق کنند؟
عباس رضایی، فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره تزریق واکسن آنفلوانزا اظهار کرد: تزریق واکسن آنفلوانزا برای تمام افراد بالای ۶ ماه توصیه می‌شود، همچنین بهترین زمان تزریق ابتدای شهریورماه تا آخر مهرماه است.
وی افزود: تزریق واکسن آنفلوانزا در افرادی که سابقه حساسیت شدید به واکسن‌ها، تخم‌مرغ، ژلاتین، مواد نگهدارنده و سابقه بیماری گیلن باره دارند، ممنوع است.
فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی تصریح کرد: در حال حاضر واکسن آنفلوانزا وارد و در داروخانه‌ها توزیع شده است؛ تزریق واکسن آنفلوانزای فرانسوی یا هلندی هیچ تفاوتی ندارد و بهتر است واکسن آنفلوانزای چهار ظرفیتی تزریق شود.
وی اضافه کرد: افرادی که مشکل قلبی دارند نیز به طور حتم باید واکسن آنفلوانزا تزریق کنند، همچنین کودکانی که سال گذشته واکسن آنفلوانزا تزریق کردند، امسال نیز باید یک مرتبه این نوع از واکسن را تزریق کنند.
رضایی در پاسخ به این سوال که بهتر است واکسن آنفلوانزا در شهریورماه تزریق شود یا مهرماه؟ گفت: تفاوتی ندارد، اما هرچه زودتر واکسن آنفلوانزا برای افراد به‌ویژه بیماران زمینه‌ای تزریق شود، بهتر است.
وی ادامه داد: برای افراد ۶۰ یا ۷۰ سال واکسن آنفلوانزای خارجی و ایرانی مورد تأیید است و افراد در این سنین نیز باید واکسن آنفلوانزا را تزریق کنند.
فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی با بیان اینکه برخی افراد واکسن‌ها را نوعی مافیا می‌دانند، خاطرنشان کرد: واکسن‌ها مافیا نیستند، باید دانست همین واکسن‌ها مرگ‌های فاجعه‌بار سرخک و فلج اطفال را ریشه‌کن کردند، پس ضروری است که واکسن آنفلوانزا در این فصل برای تمام افراد تزریق شود.
نظر شما