به گزارش خبرنگار ایمنا، خودکشی پدیده‌ای است که سالیان دراز از روابط سنتی تا روابط پیچیده شهری امروزی گریبان بشر را گرفته و در فراز و نشیب تحولات اجتماعی قلب و روح خانواده‌ها و اجتماع را آزرده ساخته است.
همه افراد گاهی در طول زندگی احساس تنهایی، افسردگی و ناامیدی را تجربه می‌کنند، عوامل متعددی می‌تواند اعتماد به نفس افراد را تحت تأثیر قرار دهد و احساس بی‌ارزشی را در فرد به وجود آورد، از آنجایی که ساختار هیجانی و تربیتی هر شخص منحصر به فرد بوده، هر فردی در شرایط مختلف از خود واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد که اقدام به خودکشی یکی از آنها است.
پدیده پیچیده خودکشی در طول قرن‌ها مورد توجه فیلسوفان، عالمان دینی، جامعه شناسان، روانشناسان و روان‌پزشکان بوده است، هر کدام از این افراد تلاش می‌کردند، این پدیده را از دیدگاه خاص خود توصیف و تبیین کنند، اما واقعیت آن است که خودکشی پدیده‌ای چندوجهی است که عوامل متعدد روان شناختی، جامعه شناختی و فرهنگی در بروز آن نقش دارد.
بر اساس تعاریف برخی از جامعه شناسان و روانشناسان، می‌توان «خودکشی» را «میل به مرگ به عنوان هدف یا وسیله و اقدام برای سر به نیست کردن خود در اثر وجود تنش‌های مختلف تعریف کرد.
بنابراین اصطلاح خودکشی تنها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شخص آگاهانه اقدام کرده، اما در صورتی که فردی اقدام به خودکشی کرده باشد، اما نتیجه مرگباری نداشته باشد به آن «اقدام به خودکشی» می‌گویند.
اگر اقدام به خودکشی تحت تأثیر عواملی از جمله مشکلات معیشتی و اقتصادی، روابط اجتماعی و سایر عوامل ساختاری در یک جامعه باشد، در این هنگام برای پیشگیری از خودکشی و کاهش آن، راه حلی صرفاً فردی وجود ندارد، بلکه در این هنگام راهکارهای بنیادی و ساختاری جهت بهبود وضع زندگی مردم و بازتولید مفاهیم برای تغییر مناسبات اجتماعی در یک جامعه، نقش مهمی پیدا می‌کند.
بیشتر جامعهشناسان مطرح کرده‌اند که افراد تحت تأثیر روابط اجتماعی هستند و اقدام به خودکشی زمانی اتفاق می‌افتد که ارتباطات اجتماعی به هر نوعی متلاشی شده و در نتیجه فرد دچار انزوای اجتماعی شود، بنابراین برای شناخت دقیق و کامل ریشه‌های خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن باید بافت و فرهنگ اجتماعی یک جامعه از جمله ادبیات و مفاهیم اجتماعی آن را مورد بررسی قرار داد.
همچنین سی‌رایت میلز، جامعه‌شناس آمریکایی در کتاب «بینش جامعه شناسی» معتقد بود خودکشی تحت تأثیر پدیده‌هایی است که در یک جامعه برای شمار زیادی از مردم آزاردهنده تلقی می‌شود که این پدیده‌های آزاردهنده می‌تواند محصول فرهنگ، ادبیات و مفاهیم اجتماعی آن جامعه باشد.
فرهنگ یک جامعه یا یک شهر و روستا می‌تواند به گونه‌ای باشد که افرادی را در تنگنا قرار داده و آنها را به جنون مبتلا کند، همان‌طور که دورکیم در کتاب «خودکشی» مطرح کرد؛ «تمام خصوصیات دیوانگی در خودکشی دیده می‌شود»، بنابراین به جهت اینکه خودکشی عملی غیرارادی است، مشاوران و مراقبان سلامت معنوی در بیمارستان‌ها برای پیشگیری از خودکشی حمایت‌های همه جانبه‌ای انجام می‌دهند.
اقدام به خودکشی تحت تأثیر عوامل متعددی است
بر همین اساس زهرا ربیعیان، کارشناس مشاوره «اقدام به خودکشی» را تحت تأثیر عوامل متعددی می‌داند و به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: مشکلات معیشتی و اقتصادی خانواده‌ها باعث شده است که مردان اقدام به خودکشی کنند، تعهد نداشتن از دیگر عوامل اقدام به خودکشی در میان زنان و حتی مردان می‌باشد.
وی با بیان اینکه عامل اقدام به خودکشی احساس ندامت و رضایت نداشتن نسبت به زندگی است، می‌افزاید: گاهی ازدواج‌های مجدد ناموفق (تحت عنوان تعدد زوجات) و نارضایتی شغلی به جهت متناسب نبودن تحصیلات با موقعیت شغلی درباره اقدام به خودکشی گزارش می‌شود، البته وجود روابط پنهانی و نامشروع، اعتیاد خانواده نیز از دیگر عواملی است که باعث خودکشی فرزند شده است، زیرا گاهی اوقات پدر یا مادر معتاد هستند و فرزند خانواده ظرفیت پذیرش این موضوع را ندارد.
این کارشناس مشاوره تصریح می‌کند: ازدواج‌های اجباری نیز مسئله‌ای است که منجر به خودکشی افراد شده است و ترس از بیان و اطلاع‌رسانی اتفاق تلخی که برای افراد رخ می‌دهد، نیز یکی دیگر از عوامل عمده اقدام به خودکشی به شمار می‌رود که این ترس ناشی از عدم صمیمیت و اعتماد میان اعضا خانواده است، همچنین فضای مجازی به جهت اینکه بستر عوامل قبلی را فراهم می‌کند، عامل بسیار مهمی در اقدام به خودکشی به شمار می‌رود، لازم به ذکر است که کرونا باعث شد که حضور افراد در فضای مجازی افزایش پیدا کند و این موضوع مشکلات زیادی از جمله اقدام به خودکشی را افزایش داده است.
وی معتقد است: اگر خانواده و اطرافیان فردی که قصد اقدام به خودکشی دارد، از این موضوع مطلع باشند، می‌توانند به مشاوران کلانتری مراجعه کنند و آنها را در جریان موضوع قرار دهند، با حمایت همه جانبه کادر مشاوره و درمان نیروی انتظامی از وقوع خودکشی جلوگیری می‌شود. مشاوران کلانتری در این خصوص اقدامات لازم را از جمله گفت‌وگو و متقاعد کردن و منصرف کردن شخص از اقدام به خودکشی و پیگیری‌های انتظامی برای رفع مشکل، انجام می‌دهد، بنابراین آگاهی‌رسانی در میان مردم به ویژه نوجوانان و جوانان نسبت به اینکه کادر مشاوره و درمان نیروی انتظامی در مواقع اقدام به خودکشی افراد حمایت همه جانبه از شخص را در دستور کار خود قرار می‌دهند، می‌تواند از وقوع خودکشی و کاهش این معضل جلوگیری کند.
ربیعیان ادامه می‌دهد: لازم است بدانیم دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله نیروی انتظامی در خصوص عواملی که باعث اقدام به خودکشی می‌شود در مدارس و دانشگاه‌ها برای دانش آموزان و دانشجویان و در مساجد و حسینیه‌ها برای والدین، اطلاع‌رسانی می‌کند و هشدارهای لازم را می‌دهد.
وی اضافه کرد: ایجاد صمیمیت بیشتر بین اعضای خانواده به ویژه میان فرزند و والدین بهترین راهکار برای جلوگیری از اقدام به خودکشی است.
صمیمیت و محبت بین افراد راهکار مؤثری در پیشگیری از اقدام به خودکشی
پریسا فتحی، مشاور و مراقب سلامت معنوی بیان «ترسیدن از نادیده گرفتن شدن» در میان خانواده از عوامل عمده اقدام به خودکشی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: قضاوت مردم و اطرافیان و فشار روانی حرف‌های دیگران به ویژه در شهرهای کوچک و مناطق روستایی، اقدام به خودکشی را افزایش می‌دهد و این ریشه در فرهنگ آن مناطق دارد، بنابراین برای پیشگیری از خودکشی و ارائه راهکار برای آن باید به فرهنگ مناطق به ویژه فرهنگ شهرهای کوچک و روستاها توجه کرد، اما این موضوع در شهرهای بزرگ به ویژه شهرهای مهاجرنشین متفاوت است، زیرا فرهنگ اجتماعی در این مناطق به گونه‌ای است که شاید نیازمند راهکارهای متفاوتی در این خصوص باشد.
وی ادامه می‌دهد: انتظاراتی که برخی از خانواده‌ها نسبت به تحصیل فرزندانشان دارند، باعث می‌شود که آنها در استرس و اضطراب تحصیلی قرار گیرند و مواردی از خودکشی افراد بخاطر این استرس‌ها و اضطراب‌های تحصیلی گزارش شده است.
به عقیده مشاور و مراقب سلامت معنوی حمایت نکردن خانواده‌ها از استعدادهای فرزندان خود، باعث ایجاد فشار روحی برای آنها شده و در نهایت آنها را به فکر خودکشی می‌اندازد، همچنین مواردی از خودکشی افرادی که دچار مشکلات و اختلالات مادرزادی بودند، وجود داشته است.
وی اضافه کرد: ایجاد اعتماد، صمیمیت در میان اعضای خانواده و توجه محبت‌آمیز افراد خانواده نسبت به یکدیگر می‌تواند راهکار بسیار نتیجه‌بخشی برای پیشگیری از خودکشی باشد.
توسعه و تعمیق آموزش‌ها به کاهش خودکشی کمک می‌کند
اردشیر بهرامی، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره لزوم آموزش برای پیشگیری از خودکشی، اظهار می‌کند: مسئله افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و خودکشی کامل به‌عنوان یکی از مسائل اجتماعی و روانی جامعه تلقی می‌شود که موجب شده مسئولان، سازمان‌ها و نهادهای تخصصی، کارشناسان و متخصصان این حوزه به فکر رفع این معضل باشند.
وی با بیان اینکه لازم است بدانیم چه روش‌هایی برای پیشگیری، کنترل و کاهش این مسئله اجتماعی وجود دارد، می‌افزاید: معتقد هستم یکی از مهم‌ترین روش‌ها و رویکردهایی که به کاهش خودکشی کمک می‌کند، توسعه و تعمیق آموزش‌های موجود است.
این جامعه‌شناس درباره تأثیر آموزش افراد در سطح عام برای مقابله با مسئله خودکشی، تصریح می‌کند: آموزش می‌تواند در سطح عام جامعه برای خانواده‌ها، مدارس و گروه‌های اجتماعی، مناطق و محلات خاصی که به عنوان کانون خودکشی تلقی می‌شود، صورت گیرد.
وی با بیان اینکه باید به جنگ با موضوع خودکشی برویم و آن را کنترل و ریشه‌کن کنیم، می‌گوید: یکی از روش‌های موجود، آموزش متخصصان است، متخصصان از جمله روان‌پزشکان، پزشکان، روانشناسان، مشاوران، مددکاران و تسهیل‌گران اجتماعی، شامل این گروه‌ها می‌شود و باید تمام آموزش‌های موجود را به این افراد ارائه کنیم تا آمادگی مهارت و چابکی بیشتری به جنگ با مسئله خودکشی بپردازند.
بهرامی با اشاره به اهمیت آموزش برای پیشگیری مؤثر از خودکشی، می‌گوید: به نظر می‌رسد یکی از روش‌هایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، مسئله آموزش‌ها و رویکردهای اجتماعی و استفاده از توان و ظرفیت اجتماعات محلی برای مسئله پیشگیری از خودکشی است، از این رو تلاش کردیم با روش رویکردهای اجتماع‌محور مسئله خودکشی را برای متخصصان تشریح کرده و آموزش دهیم.
وی درباره لزوم همکاری افراد ذی‌صلاح برای پیشگیری از خودکشی، خاطرنشان می‌کند: لازم است در این مسیر افراد علاقه‌مند و دارای ظرفیت‌های علمی و تخصصی یاری‌رسان باشند تا این روش را نهادینه کنیم و در کنار سایر حوزه‌های روانشناسی و روان‌پزشکی برای جامعه ایرانی اقدام مفیدی صورت گیرد.
نظر شما