برگی از تقویم تاریخ فرهنگ و هنر

به گزارش خبرنگار ایمنا، امروز _چهارشنبه هشتم شهریورماه_ هم‌زمان با سالروز تولد و درگذشت برخی از بزرگان ایران‌زمین است.

زادروز محمدجواد صحافی

محمدجواد صحافی، (زاده هشتم شهریور ۱۳۵۹ زنجان) نویسنده، پژوهشگر، منتقد و کنشگر موسیقی

وی در خانواده‌ای هنردوست زاده شد و فعالیتش را در حوزه موسیقی از سال ۱۳۸۵ آغاز کرد و در این سال‌ها مقاله‌هایش درباره موسیقی، در روزنامه‌های داخل و خارج به‌چاپ رسید.
از مهم‌ترین پژوهش‌های وی بررسی دلایل پسرفت موسیقی مذهبی از صفویه تاکنون در ایران، بررسی تأثیرات موسیقی در کودک و آسیب‌شناسی آموزش غلط موسیقی به کودکان، شارلاتانیزم در موسیقی ایران، موسیقی رپ و آسیب‌شناسی علل گرایش جوانان به این نوع موسیقی، بررسی دلایل نبود ماندگاری آثار موسیقی در سال‌های اخیر، نگاهی به‌سیر تحویل آموزش موسیقی در کشور، نگاهی به روند آموزش موسیقی در ایران و تأثیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ارتقای سطح فرهنگی جامعه، بررسی نقش کلام در موسیقی و آسیب‌شناسی آواز در عصر کنونی، نگاهی به فعالیت‌های اجتماعی هنرمندان و بررسی میزان کنشگری هنرمندان در عصر جدید و بسیاری دیگر از جمله گفت‌وگو با هنرمندان فعال در حوزه موسیقی است.

مقالات صحافی، تاکنون برنده جوایز متعددی نیز شده است و پژوهش او در زمینه آسیب‌شناسی آموزش موسیقیِ کودک، توسط آکادمی DNW اتریش، مرکز بین‌المللی توسعه پایدار علوم جهان اسلام (ISCD) و همچنین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی و روانشناسی، آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران به‌عنوان مقاله پذیرفته انتخاب شده است، همچنین مقالاتش در دو دوره متوالی فستیوال بین‌المللی موسیقی معاصر ایران برگزیده و در سه دوره از جشنواره نویسندگان موسیقی کشور موفق به‌کسب مقام‌های برتر شد.

وی در سال ۱۳۹۸ به‌دلیل نگارش مقاله‌ای در ماهنامه هنر موسیقی، که به بررسی سیمای مشکاتیان در رسانه‌ها می‌پرداخت، برنده مقاله برگزیده سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر شد.

صحافی، در سال‌های ۹۵-۹۶ در مقام عضو و دبیر کارگروه موسیقی استان زنجان و نیز به عضویت شورای شعر و ترانه منصوب شد. به اعتقاد وی رشد هنر موسیقی، در گرو توجه مقوله نقد و نقدپذیری هنرمندان و فعالان این حوزه است و تا زمانی که روحیه نقدپذیری در میان فعالان هنر افزایش پیدا نکند، موسیقی ایرانی، حال و روز خوبی نخواهد داشت.

وی همچنین معتقد است با وجود ممنوعیت‌های فراوانی که گریبان موسیقی را گرفته و اجازه فعالیت آزادانه را از اهالی موسیقی سلب کرده است، فعالان راستین و دلسوزان موسیقی باید در نقد زشتی‌های این هنر و افرادی که با سوء‌استفاده از جهل توده، در پی انتفاع مالی و شهرت هستند، کوتاهی نکنند و تمام همت خود را برای از بین بردن شارلاتانیزم هنری، به‌کار بندند.

با وجود آنکه فعالیت در حوزه پژوهش و نقد موسیقی دشواری‌های خود را دارد و فعالان این حوزه نیز، آنچنان که باید قدر نمی‌بینند، این در حالی بود که صحافی با وجود بی‌مهری‌های بسیار از جانب اهالی هنر، توانسته است با فعالیت مستمر در این حوزه و نگارش نزدیک به ۴۰۰ مقاله، یادداشت، نقد و آسیب‌شناسی اجتماعی هنر، کارنامه موفقی برای خود ثبت کند.

صحافی برای درک بهتر و آسیب‌شناسی عمیق رابطه هنر با توده مردم، در حال تحصیل در حوزه جامعه‌شناسی است.

سالروز درگذشت محمود بهزاد

محمود بهزاد (زاده بیست و دوم اسفند ۱۲۹۲ رشت – درگذشته هشتم شهریور ۱۳۸۶ رشت) مترجم، مؤلف و زیست‌شناس

وی که جزو نخستین دیپلمه‌های گیلان بود، به دانشسرای عالی راه پیدا کرد و در سال ۱۳۱۴ در رشته علوم طبیعی و تربیتی فارغ‌التحصیل شد.

بهزاد، به‌دلیل آشنایی کامل با زبان فرانسوی و مطالعات مداوم، کتاب "داروین چه می‌گوید؟ " را به‌سال ۱۳۲۲ تألیف و کتاب "راز وراثت" اثر ژان روستان را در سال ۱۳۲۳ ترجمه کرد. در سال ۱۳۲۴ با توجه به‌علاقه زیادی که به زیست شیمی داشت، به موازات تدریس در دبیرستان البرز تهران در دانشکده داروسازی ثبت نام کرد و در سال ۱۳۲۸ با گرفتن دکترای داروسازی، فعالیتش را در تهیه کتاب‌های درسی و کمک درسی متمرکز ساخت.

وی به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی داشت و در سال ۱۳۳۹ با ترجمه کتاب «سرگذشت زمین» تألیف جورج گاموف برنده جایزه سلطنتی شد. ترجمه کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» که در سال ۱۳۴۸ انتشار یافت، موجب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود. از آن پس در دانشگاه تهران، دانشسرای عالی و مدرسه عالی دختران به تدریس زیست شناسی و روانشناسی فیزیولوژیک پرداخت و از سال ۱۳۳۹ به‌مدت ۱۵ سال در دبیرستان رازی علوم طبیعی را به‌زبان فرانسه تدریس کرد.

در سال ۱۳۴۱ مأمور تأسیس سازمان کتاب‌های درسی شد و مدت دوسال ریاست این سازمان را به‌عهده گرفت و با تلاش وی کتاب‌های درسی "از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه" با رسم‌الخط واحدی به‌چاپ رسید.

بهزاد، در سال ۱۳۶۰ به زادگاهش بازگشت و همکاری‌اش را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد و با بیش از ۶۰ سال تدریس در زمینه‌های گوناگون زیست‌شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به‌عنوان "پدر زیست شناسی نوین ایران" معروف شد.

وی پرکارترین نویسنده و مترجم کتاب‌های علمی در ایران است و تعداد تالیف‌ها و ترجمه‌های او به ۹۸ جلد کتاب می‌رسد که ۶۳ کتاب را به تنهایی و ۳۵ کتاب دیگر را به‌یاری همکاران دانشمندش تألیف و ترجمه کرده است.

اغلب آثارش توسط ناشران معتبر همچون بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتاب‌فروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاه‌ها چاپ و منتشر شده است.

علاوه بر آثاری که نام برده شد و کتاب‌هایی که با همکاری دیگر استادان منتشر شده، صدها مقاله در زمینه‌های مختلف از وی به‌چاپ رسیده است. وی تا روزهای پایان زندگی‌اش، با همکاری انجمن داروسازان، مجله «حکمت» حاوی آخرین اطلاعات پزشکی و داروسازی را در رشت منتشر می‌کرد.

از جمله آثار بهزاد، بیولوژی برای همه، آیا به‌راستی انسان زاده میمون است؟ (چاپ ۴) بدن من (چاپ ۲) علوم سال سوم دبستان‌های کشور، علوم سال چهارم دبستان‌های کشور، نکاتی چند درباره ژنتیک (چاپ ۲) نکاتی چند درباره فیزیولوژی عمومی، نکاتی چند درباره فیزیولوژی اعصاب و غدد داخلی (چاپ ۲) نکاتی چند درباره زیست‌شناسی (چاپ ۲) نکاتی چند درباره روانشناسی فیزیولوژیک، داروینیسم و تکامل (چاپ ۹) و ترجمه و تألیف آثار بسیار دیگر است.

سالروز درگذشت غلامرضا روحانی

غلامرضا روحانی، (زاده بیست‌ویکم اردیبهشت ۱۲۷۶ مشهد – درگذشته هشتم شهریور ۱۳۶۴ تهران) شاعر و طنزپرداز

وی از سال ۱۳۰۲ به‌همکاری با کلوپ‌های نمایش و موسیقی، از جمله جامعه باربد پرداخت که اسماعیل مهرتاش مؤسس آن بود و شعرهای زیادی برای نمایشنامه‌ها و پیش پرده‌ها می‌سرود که بیشتر، درون‌مایه فکاهی داشت.

در سال ۱۳۱۳ مجموعه‌ای از شعرهایش با نام «طلیعه فکاهیات روحانی» با مقدمه محمدعلی جمال‌زاده چاپ شد و پس از آن مجموعه کامل‌تری از شعر و فکاهیاتش در سال ۱۳۴۳ با عنوان «کلیات اشعار و فکاهیات روحانی، اجنه» در انتشارات سنایی به‌چاپ رسید.

روحانی در انجمن‌های ادبی ایران، حکیم نظامی، وحید دستگردی فرهنگستان، ملک‌الشعرای بهار شیراز، آذرآبادگان، تهران، حافظ، صائب، نصر، دانشوران و دیگر انجمن‌ها و محافل ادبی حضور فعال داشت. در کلوپ‌های موسیقی و نمایش نیز هنرآفرین بود و شعر و ترانه‌هایی برای کنسرت‌ها و نمایشنامه‌ها به‌گونه‌ای جدی و فکاهی می‌سرود.

جمال‌زاده، ایشان را «رئیس طایفه فکاهی سرایان» می‌نامید و ملک‌الشعرای بهار نیز در شعرش به‌دنبال ایرج میرزا و اشرف‌الدین گیلانی (نسیم شمال) از وی یاد کرده است.

بررسی آثار:

وی به زبان مردم کوچه و بازار می‌سرود و تکیه کلام‌ها، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های معمول زندگی روزمره را به‌کار می‌برد و در عین حال، از رکیک‌گویی نیز پرهیز داشت. آثار او، از جهت آشنایی با زبان مردم دوران خودش و فرهنگ لغات عامیانه، بسیار قابل توجه‌است و آئینه تمام‌نمای گفتار، کردار و پندار توده مردم در زمان اوست. وی به بدیع، عروض و قافیه احاطه کامل داشت و آن‌ها را به‌درستی در اشعارش به‌کار می‌گرفت.

غلامرضا روحانی، با زبان طنز به‌بیان اوضاع اجتماعی دوران خود می‌پرداخت و از دردهایی که مردم ایران به آن مبتلا بودند از افیون، دخان، خرافات، متجددین دروغین، بی‌دانشی، درد زنان بی‌یاور، جهل و بیسوادی، جنگ و تقلید نابجا از عالم غرب سخن می‌گفت و نجات ایران را در تحصیل علم و دانش، دوری از سستی و تنبلی و ایمان واقعی می‌دانست.

تأثیر اشعار روحانی بر اجتماع:

مردم امروزه بسیاری از اشعارش را به‌عنوان ضرب‌المثل به کار می‌برند بدون آن که بدانند سراینده آنها که بوده است. مانند:
یکی یه‌پوله خروس
ماشین مشتی ممدلی - نه‌بوق داره نه‌صندلی
حلوای تن‌تنانی - تا نخوری ندانی
افاده‌ها طبق‌طبق - سگ‌ها به دورش وق و وق
سپلشت آید و زن زائد و مهمان به‌در آید.

سالروز درگذشت شیخ‌بهایی

شیخ‌بهایی، (زاده هشتم اسفند ۹۲۵ لبنان - درگذشته هشتم شهریور ۱۰۰۰ اصفهان) فقیه، ریاضیدان، شاعر و دانشمند

وی به پاس خدماتش به دانش ستاره‌شناسی، در سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم بود، سازمان یونسکو ایشان را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد.

مهارت وی در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بود و از مهم‌ترین خدماتش در رونق بخشیدن به شهر اصفهان تعیین سمت قبله مسجد شاه اصفهان است. این قبله‌یابی که با استفاده از ابزارهای آن زمان صورت پذیرفته هفت درجه با جهت واقعی قبله اختلاف دارد. تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابه‌ای که هنوز در اصفهان معروف به حمام شیخ بهایی است و طراحی منارجنبان که هم‌اکنون نیز پا برجا است به وی نسبت داده می‌شود.

بنا به روایتی بهایی را مبتکر تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی می‌دانند. در تقویم سال‌نمایی که توسط کمیته نانوایان تهران درنوزدهم اردیبهشت سال ۱۳۲۶ چاپ شد، در رابطه با تاریخچه و چگونگی پیدایش نانوایی و نان سنگک این‌گونه آمده‌است: شاه عباس برای رفاه حال طبقات تهی دست و لشگریان خود که غالباً در سفر احتیاج به نان و خورش موقت و فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه کنند، درصدد چاره برآمد. وی حل این مشکل را از شیخ‌بهایی خواست و شیخ ابتکار نان سنگک را دستور داد که چند صد سال هنوز به همان صورت اولیه مورد استفاده است.

جشنواره بهاالدین عاملی

از سال ۱۳۸۳ شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، جشنواره‌ای به نام شیخ بهایی برگزار می‌کند. موضوع این جشنواره فن‌آفرینی و کارآفرینی است و برگزارکنندگان آن معتقدند که بهاالدین عاملی، نمادی از کارآفرینی است.

وی در زمان خود، دانش را به فناوری تبدیل کرد و خدمات ارزشمند علمی، فرهنگی و عمرانی از خود به یادگار گذاشت. به یاد وی این جشنواره، شیخ‌بهایی نامیده شد.