به گزارش ایمنا، بناهای تاریخی ایران، چیزی فراتر از خشت و گلی بی جان است. آن‌ها موجوداتی زنده کهنسال با عواطف و احساسات درونی معمار هستند و از این رو نیازمند تیمار و درمان می‌باشند. حکیمی که روزگار عمرش را در راه تیمار بهتر این بناها کرد، باقر آیت‌الله زاده شیرازی بود.
آیت‌الله زاده شیرازی، بنیان‌گذار مرمت علمی بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی در ایران و از بنیان‌گذاران سازمان میراث فرهنگی کشور است.
وی که از نوادگان سید محمدحسن حسینی شیرازی (مشهور به میرزای شیرازی) مرجع تقلید شیعه بود، در سال ۱۳۱۵ در نجف متولد شد.
وی دانش‌آموخته رشته ریاضی در دبیرستان دارالفنون و دارای مدرک کارشناسی ارشد معماری از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است. عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد او طرح پیشنهادی کانون اصلاح و تربیت اطفال بزهکار بود.
در سال ۱۳۴۳ برای ادامه تحصیل به ایتالیا رفت و در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱ میلادی) با درجه عالی موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته مطالعه و مرمت بناها و بافت‌های تاریخی از دانشکده معماری دانشگاه رم شد. عنوان پایان‌نامه دکترای وی، طرح احیای بازار تاریخی اصفهان بود که تحت نظارت و راهنمایی معمار مشهور ایتالیایی دکتر دِ آنجلیز نوشته شد.
از جمله فعالیت‌های بین‌المللی آیت‌الله زاده شیرازی، می‌توان به مطالعه و ارائه گزارش علمی در ارتباط با سه شهر اسلامی اندونزی (منطقه حفاظت شده تاریخی کدوس، دماک و چریبون)، در سال ۱۹۷۵، ارزیابی و کارشناسی شهر سمرقند ازبکستان برای ثبت در فهرست میراث جهانی در سال ۲۰۰۲ و ارزیابی و کارشناسی مجموعه فرهنگی تاریخی احمد یسوی در ترکستان قزاقستان در سال ۲۰۰۳ اشاره کرد.
وی در طول عمر خود در دانشگاه‌های متعدد از جمله دانشگاه تهران، شهید بهشتی، هنر اصفهان، شهید باهنر کرمان، علم و صنعت و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی به مدت ۳۰ سال به تربیت نیروهای متخصص در رشته‌های معماری، مرمت، باستانشناسی و پژوهش هنر پرداختند که حاصل آن ارائه ۱۳۰ رساله در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترای بوده است.
وی همچنین مدرس و مؤسس رشته کارشناسی مرمت و احیای بناهای تاریخی در مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی، از بنیان‌گذاران نخستین دانشکده مرمت بناها و بافت‌های تاریخی (پردیس اصفهان) در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه فارابی پردیس اصفهان (دانشگاه هنر اصفهان کنونی) و همکاری با دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در تنظیم و تدوین دروس رشته کارشناسی ارشد تاریخ معماری و شهرسازی ایران بود.
وی در سال ۱۹۸۰ میلادی، برنده جایزه بین‌المللی Award for Architecture به خاطر ارائه و اجرای طرح مرمت، حفظ و احیا بناهای تاریخی چهل ستون، عالی قاپو و هشت بهشت در شهر اصفهان شد. در این طرح، شیرازی به عنوان طراح و مدیر پروژه در سازمان ملی حفاظت آثار باستانی با مؤسسه شرق‌شناسی ایتالیا همکاری داشت. این جایزه، به خاطر کار حفاظتی دقیق و گسترده صورت گرفته و گزارش‌های پژوهشی منتشر شده به مجریان آن اعطا شد. نتیجه این طرح، باعث گسترش بدنه دانش معماری از معماری ایرانی شد و کارشناسان و هنرمندان آموزش دیده در این طرح، در سالیان بعد، از تجارب کسب شده خود در مرمت و احیای بناهای متعددی در اصفهان و سایر شهرهای ایران بهره بردند.
از این استاد معماری ایرانی، آثار ترجمه و تألیف متعددی به جای مانده است؛ مانند ترجمه کتاب «معماری اسلامی: شکل، کارکرد، معنوی» نوشته روبرته یلنبراند و ترجمه کتاب «بین دو زمین لرزه: میراث فرهنگی در مناطق زلزله خیز» نوشته برناردام فیلدن، ترجمه کتاب «حفاظت و مرمت سازه‌ای میراث معماری» نوشته جورجو کروچی و یا تألیف مجموعه مقالات کنگره «تاریخ معماری و شهرسازی ایران» در اسفند ۱۳۷۴، مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران در فروردین ۱۳۷۸، کتاب «عمارت مسعودیه» و «اصفهان، شهر نور»
آیت‌الله زاده شیرازی، مؤسس، مدیر مسئول و عضو هیئت تحریریه فصلنامه اثر وابسته به سازمان میراث فرهنگی کشور بود که تا شماره ۴۱، مدیرمسئول این فصلنامه بود. این مجله در سال ۱۳۷۸ از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی شایستگی کسب درجه علمی-ترویجی را پیدا کرد و هم‌اکنون درجه پژوهشی را به دست آورده‌است. این مجله، فضایی را فراهم آورد که تلاشگران صحنه میراث فرهنگی کشور قادر باشند نتیجه تلاش‌ها و مطالعات خود را منتشر کنند. طی ۴۱ شماره مجله، حدود شش هزار صفحه مطلب در حوزه ادبیات معماری، شهرسازی، باستانشناسی و هنر ایران در آن به چاپ رسید.
آیت‌الله زاده شیرازی پس از ۴۰ و چند سال تلاش خستگی‌ناپذیر برای حفظ و احیای هویت ایرانی در روز یکشنبه بیست و هشتم مرداد ۱۳۸۶ چشم از جهان فروبست. متن وصیت‌نامه وی از این قرار است:
به نام خداوند
همه به سوی او برمی‌گردیم
خدا را بی‌نهایت سپاس می‌گویم که مرا به راهی که دوست داشت هدایتم کرد و هرچه دارم از او دارم]، [همسری خداشناس و فهیم و فرزندانی که هر یک رایحه‌ای عطرانگیز از اصالت‌ها از وجودشان برمی‌خیزد و امید بسیار و طمع از خداوند دارم که از هدایتشان بی نصیبم نفرماید.
خدا را سپاس و شکر می‌گویم که در وجودم توانی قرارداد که بتوانم تا به آخر خدمت به درگاهش کنم و آنچه را که انجام می‌دهم همراه با عشقی باشد که وجودم را مالامال کرده است که بی‌تردید از خواست و مرحمت او و چشمه رحمت بی‌نهایت او سرچشمه می‌گیرد.
خدا را شکر می‌گویم که عشق به زندگی را در وجودم شعله‌ور ساخته و در عین حال آرزو و تمنای دیدار او را همیشگی و با وجودم عجین کرده است، دو نیرویی که مکمل و لازم و ملزوم یکدیگر در زندگی انسان‌ها است و خداوند به بندگانی که دوست دارد عطا می‌فرمایند.
پس از خود جز آرزوی سعادت، سلامت و عاقبت خیر برای خانواده عزیز و بسیار پرفروغ و دوست‌داشتنی‌ام ندارم. تصور می‌کنم از خودم از مال دنیا آنقدر باقی می‌گذارم که انشاالله بتواند هرکه مدعی طلب از من است]، [تامین کند. همسر عزیز و رضا و حامد و فرزاد گُلم بهر طریق که می‌دانند عمل کنند. کاری در زندگی‌ام جز کار خیر نکرده‌ام و آن‌را نعمت و برکتی از سوی خداوند می‌دانم که به من ارزانی داشت و حاصل دعای خیر پدر و مادر فراموش نشدنی‌ام می‌دانم. تصور نمی‌کنم که به کسی بدی کرده‌باشم]، [یعنی که به خدا قسم هیچگاه قصد و نیت آن را نداشته‌ام و اگر موردی باشد که ندانسته عمل کرده‌ام]، [آرزوی بخشش دارم.
خداحافظ- باقرآیت‌اله‌زاده‌شیرازی
۲۰/۰۸/۱۳۷۹ تهران
برابر سیزدهم شعبان ۱۴۲۱ هجری
نظر شما