به گزارش خبرنگار ایمنا، معماری به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین علوم، از پیشینه‌ای کهن برخوردار است. رشته‌ای که برخی با نگاهی هنری به آن نگریسته‌اند و در حوزه هنرهای شهری جای گرفته است. بااین‌حال از آنجا که می‌توان به معماری به‌عنوان نمادی از تاریخ نگریست، دامنه و وسعت این رشته به برخی مفاهیم محدود نشده است و ارتباطی گسترده با سایر علوم دارد.
با به اوج رسیدن حکومت صفوی، معماری اصیل اصفهان نیز رونق پیدا می‌کند و مسیری جدید در تاریخ شهرسازی این شهر به چشم می‌خورد. در این دوره بااحساس نیاز فراوان به توسعه شهری در معماری اصفهان، ساخت مساجد در کنار کاخ‌ها آغاز شد همچنین ساخت ابنیه دیگری مانند مدرسه، حمام و کاروانسرا نیز مورد توجه قرار گرفت.
در کنار اهمیت تاریخی معماری اصفهان در سده‌های گذشته، معماری معاصر اصفهان نیز نقش قابل‌توجهی در توسعه شهرسازی این روزهای اصفهان دارد. معماری معاصری که آغاز آن را می‌توان به قرن گذشته نسبت داد و تا امروز نیز ادامه دارد.
نکته حائز اهمیت در پرداختن به معماری معاصر اصفهان، ارتباط تنگاتنگ مردم با آن است. سبکی از معماری که مردم شهر به‌طور ملموس با آن در تماس بوده است و ارتباط نزدیک‌تری برقرار می‌کنند. با این‌حال این وجه از معماری اصفهان مورد غفلت قرار گرفته است و گاهی اهمیت آن مورد تردید قرار می‌گیرد. موضوعی که برای پرداختن به کم‌وکیف ابعاد گسترده آن به گفت‌وگو با میثم بکتاشیان، معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان پرداختیم.
ایمنا: اداره هنری که ذیل معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان است به چه ابعادی از معماری می‌پردازد؟
بکتاشیان: اداره هنری شامل دفاتر تخصصی است که هریک از این دفاتر به یک‌بخشی از جریان‌های هنری شهر اصفهان همچون موسیقی، ادبیات و تئاتر می‌پردازند. دفتر تخصصی فرهنگ و معماری نیز یکی از این دفاتر است که میان فرهنگ و معماری رابطه برقرار می‌کند.
ایمنا: رویکرد دفتر تخصصی فرهنگ و معماری چیست؟
بکتاشیان: دفتر تخصصی فرهنگ و معماری که در محله موزه گرمابه علی‌قلی‌آقا واقع است، در عمل به شناسایی، شبکه‌سازی و ارتباط با ذی‌نفعان حوزه معماری می‌پردازد. هدف از فعالیت این دفتر، آشنایی مردم با جریان‌های درست معماری است.
ایمنا: منظور از معماری در ادبیات دفتر تخصصی فرهنگ و معماری چیست؟
بکتاشیان: معماری برهم‌کنش اتفاقات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و همه مسائل کشور است که همه در کالبد معماری دوران معاصر متبلور می‌شود و به همین علت بسیار بااهمیت است که ما یک شاخه اتصال بسیار مهمی بین فرهنگ و معماری برقرار کنیم، چراکه این کالبدها خودجوش شکل نمی‌گیرند و پارامترهای بسیاری در شکل‌گیری آن مؤثر است، به‌خصوص که نقش مسائل فرهنگی در شکل دادن به یک الگو معماری بسیار پراهمیت است. به‌همین خاطر دفتر معماری تشکیل‌شده است تا بتواند مردم را به‌عنوان مخاطبان اصلی این دفتر با مفاهیم پایه‌ای معماری و مسائلی که در بطن فرهنگ در حوزه معماری وجود دارد؛ آشنا کند. همچنین به‌وسیله آشنایی مردم با این مفاهیم شهروندان بافرهنگ‌تری نسبت به محیط خودشان تربیت کند.
ایمنا: فعالیت‌های شاخص این دفتر چه بوده است؟
بکتاشیان: این دفتر از زمانی که فعالیت خود را آغاز کرده، فعالیت‌هایی در حوزه رسانه داشته است و ارتباط بین رسانه و معماری را برقرار می‌کند، همچنین فعالیت‌هایی در حوزه تاریخ شفاهی معماری اصفهان با همت جمعی از تحصیل‌کردگان اولیه دانشگاهی که در اصفهان بودند، صورت گرفته است. فعالیت دیگر ارتباطی است که میان ذی‌نفعان مختلف در شهر اصفهان همچون دانشگاه هنر، معاونت معماری شهرداری اصفهان، اداره کل راه و شهرسازی و نظام‌مهندسی برقرار می‌کند. حوزه دیگری که این دفتر به آن ورود کرده است، شناسایی معماری مسکونی دوران معاصر یعنی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ است که این سده را، سده معماری معاصر اصفهان باید نام‌گذاری کرد.
یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته شناسایی پلاک‌های ارزشمند معماری در بعضی مناطق شهر اصفهان است، پلاک‌هایی که به‌واسطه هجمه ساخت‌وساز، امکان تخریب یا تصرف دارد و این شناسایی به حفظ فرهنگ شهر اصفهان کمک می‌کند. این دفتر همچنین در شرف برقراری ارتباطاتی با رشته‌های دیگر مثل موسیقی و معماری یا سینما و معماری و امثال آن‌ها است تا بتوان بازه فرهنگی معماری را در میان هنرهای دیگر هم جست‌وجو کرد.
ایمنا: نمایشگاه «خانه‌های خاموش» که به‌زودی در حوزه معماری برگزار می‌شود، به کدام‌یک از ابعاد این رشته می‌پردازد؟
بکتاشیان: ابتدا باید نکته‌ای در ارتباط با پیشینه شهر اصفهان بیان شود. اصفهان به عنوان یک شهر تاریخی شناخته می‌شود و این تاریخ همیشه در فکر و ذهن مردم جاری است. خانه‌هایی که با عنوان معماری دوران معاصر شناخته می‌شوند نیز در زیر همین سایه تاریخ قرار گرفته‌اند.
معماری معاصر مقطع زمانی بسیار خاصی را در سده گذشته طی کرده، خودش را از سنت‌های معماری دوران قاجار و صفویه جدا کرده است و به‌واسطه حضور اندیشمندان و تحصیل‌کردگان دانشگاهی و با توجه به پارامترهای دانشگاه‌های غربی، معماری نوین در اصفهان به‌مرور شکل می‌گیرد. اما با توجه به سابقه تاریخی معماری اصفهان، معماری مدرنی که در اصفهان شکل می‌گیرد، معماری مدرن اصفهانی است.
نمایشگاه «خانه‌های خاموش» یک نمایشگاه ترویجی باهدف آشنایی مردم با لایه‌ای از معماری است که در اطراف آن‌ها قرار دارد. لایه‌ای که الزاماً اثری تاریخی و میراثی نیست و به‌طور واضح و مشخص مقابل مردم قرار نگرفته است. لایه‌ای که به‌واسطه همین دو پارامتر مغفول مانده است و مردم کمتر به ارزش‌های نهفته این نوع و دوره معماری توجه نشان می‌دهند.
در این نمایشگاه خانه‌هایی با بافته‌ای امروزی اصفهان یعنی محصول سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۶۰ طراحی‌شده است. بازه زمانی که مربوط به‌پیش از شروع جنگ تحمیلی است و با دوران بعد از آن متفاوت است؛ چراکه شروع جنگ یک اتفاق متفاوتی را در حوزه ساخت‌وساز و معماری اصفهان رقم زد. به همین خاطر تمرکز را بر این دوره گذاشته و به‌طور تخصصی به این سبک از معماری پرداختیم.
در ارتباط با پرداختن به بحث خانه به‌عنوان اولین موضوع، علت این است که خانه اولین مواجه خانواده‌ها و عموم مردم با معماری است. افراد در خانه زندگی می‌کنند، رشد می‌کنند و شاید فوت کنند. در واقع همه دوران زندگیشان را درگیر با خانه هستند.
خانه‌ها گونه‌شناسی مختلفی دارند و خانه‌هایی که به سراغ آن‌ها رفتیم در دورانی متولد شده‌اند که کاملاً آمادگی عموم مردم برای ارتباط با خانه‌ها را فراهم می‌کند. امیدواریم این نمایشگاه بستر مناسبی برای ورود جدی در معماری دوران معاصر باشد.
ایمنا: این نمایشگاه چه تاریخی و در کجا برگزار می‌شود؟
بکتاشیان: این نمایشگاه از پنجشنبه، نوزدهم مردادماه به مدت یک ماه در خیابان مسجدسید اصفهان و در موزه گرمابه علی‌قلی‌آقا هرروز از ساعت ۱۵ در معرض بازدید عموم قرار می‌گیرد. مکان این موزه یک اثر تاریخی از دوران صفویه است که باعث می‌شود مخاطبان علاوه بهره‌مندی از معماری معاصر اصفهان، از اثر تاریخی دوران صفویه هم بهره‌مند شوند.
ایمنا: با توجه به اینکه محتوای نمایشگاه مربوط به دوران معاصر است و از طرفی همخوانی محتوا و مکان مهم است، انتخاب موزه گرمابه علی‌قلی‌آقا به‌عنوان مکان نمایشگاه مشکل‌ساز نیست؟
بکتاشیان: این ویژگی شهر اصفهان است که آمیخته‌ای از آثار امروزی و تاریخی است. نمی‌توان گفت که شهر تاریخی یا امروزی است. این درهم‌بافتگی، ویژگی شهر اصفهان است و نمایشگاه هم به همین خاطر در این نقطه انتخاب شده است.
لازم به ذکر است که در حاشیه نمایشگاه هم نشست‌هایی مرتبط با معماری مسکونی معاصر با حضور صاحب‌نظران ویژه‌ای در خصوص معماری معاصر اصفهان برگزار می‌شود که قابل استفاده برای عموم مردم است.
ایمنا: شیوه گردآوری آثار نمایشگاه به چه صورت بوده است؟
بکتاشیان: یک سال است که تحقیق و شناسایی آثار نمایشگاه در دستور کار پژوهشگران قرار گرفته است. خانه‌های زیادی شناسایی شده، عکاسی‌های حرفه‌ای، برداشت‌های حرفه‌ای از آن‌ها شده و تهیه مدارک معماری باعث شده است که خانه‌های محدودی که با اهداف اصلی نمایشگاه هماهنگی دارند، انتخاب شوند. پس این یک نمایشگاه آماده نبوده و یک سال است که در حال آماده‌سازی آن هستیم.
ایمنا: با اینکه معماری در دسترس عموم مردم است، اما یک رشته تخصصی است. سوال این است که مردم چطور می‌توانند با مفاهیم آن ارتباط برقرار کنند؟
بکتاشیان: معماری علمی است که شاید همه معمار نباشند، اما علم سهل و ممتنعی است که همه می‌توانند، درک کنند. درک معماری یک مفهوم عام است و برای همه مردم به‌واسطه درگیری که با آن دارند، قابل درک است. پس مردم مخاطبان اصلی نمایشگاه هستند.
برنامه نمایشگاه به همین نقطه ختم نمی‌شود و برنامه‌های زیادی توسط دفتر تخصصی معماری طراحی‌شده است. به‌عنوان‌مثال برنامه «معماری‌بان» مدرسه تابستانی معماری و کودک است که برای آشنایی مفاهیم پایه‌ای معماری برای کودکان ۷ تا ۹ سال برنامه‌ریزی‌شده است.
ایمنا: آیا فعالیت‌های دفتر به‌نوعی موازی کاری با فعالیت دانشگاه‌های معماری یا حتی معاونت معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان محسوب نمی‌شود؟
بکتاشیان: معاونت معماری و شهرسازی متولی معماری و شهرسازی در شهرداری اصفهان است. متولی جریان نظارت بر ساخت‌وساز است. در دانشگاه نیز دروس مشخصی در مقاطع مختلف وجود دارد. در این دانشگاه‌ها هم درسی با عنوان معماری معاصر وجود ندارد و معماری معاصری هم که تدریس می‌شود مربوط به معماری جهان است و اتفاق فقدان این رشته در دانشگاه‌های ما احساس می‌شود. پس موازی‌کاری در این حوزه وجود ندارد.
ایمنا: اصفهان یک شهر با قدمت تاریخی خاص است که در برخی اماکن تاریخی آن معرض تخریب است. بهتر نبود که این توجه معطوف به بناهای تاریخی شود؟
بکتاشیان: معماری دوره معاصر، معماری درگیر با مردم است، در این راستا با توجه به رویکرد اصلی ما که آگاهی بخشی به مردم است، نیازمند پرداختن به این حوزه هستیم. نکته دوم مغفول ماندن معماری معاصر اصفهان است. این‌طور نیست که در معماری تاریخی کار بسیاری شده باشد، اما همان فعالیت‌ها هم در معماری معاصر وجود ندارد و به همین خاطر اولویت ما پرداختن به معماری معاصر است.
نظر شما