به گزارش خبرنگار ایمنا، رنگ و لعاب و نقوش روح‌نواز و دل‌نشین حک‌شده بر صنایع‌دستی ایرانی، با ریشه‌هایی به بلندای قدمت ۱۰ هزارساله، جزئی از ژنتیک و هویت مردم این سرزمین است. از سنتی‌ترین تا نوین‌اندیش‌ترین شهروندان ایرانی، هرکدام به نحوی با صنایع‌دستی ایران ارتباط روحی برقرار می‌کنند و در هر خانه‌ای آثاری از این تولیدات هنری وجود دارد.
هرچند امروز با پیچیده شدن شرایط اقتصادی و کاهش قدرت خرید، مردم به‌ناچار قدری از خرید صنایع‌دستی فاصله گرفته‌اند، اما همچنان برق چشمانشان هنگام عبور از بازار صنایع‌دستی، گویای ذوق درون و میل ناخودآگاه آنان به ریشه‌های فرهنگی خود است.
قلمکاری اصفهان، از جمله صنایع‌دستی محبوب و همه‌پسند ایرانی است که جای آن را در کمتر خانه‌ای خالی می‌بینیم. در مورد پیشینه این هنر اطلاعات چندان دقیقی در دسترس نیست اما در برخی منابع آمده است که قلمکاری از دوره غزنویان در ایران پیدا شد. هنر صنعت قلمکاری که هنر چاپ روی پارچه است، در دوران شاه‌عباس صفوی به علت علاقه‌مندی درباریان به کمال رسید، به‌طوری که در این دوره، بیشتر لباس‌ها با این هنر تهیه می‌شد؛ رونق قلمکاری، تا میانه دوره قاجاریه ادامه پیدا کرد. به‌تازگی قلمکاری به نام اصفهان به ثبت جهانی رسید.
اکنون جایگاه قلمکاری در بین مردم تعریف‌شده و کمتر شخصی است که با این هنر آشنایی نداشته باشد. به‌ویژه اینکه در سال‌های گذشته، هنرمندان با تغییراتی در رنگ و نقش تولیدات آن، مردم را بیشتر به سمت خود جذب کردند. اما همچنان راه برای رسیدن این هنر به جایگاه اصلی خود در کشور و حتی جهان وجود دارد. هنرمندان این رشته نیز با مشکلات متعددی دست‌به‌گریبان هستند. از گرانی مواد اولیه تا کاهش کیفیت گردشگران خارجی و درنتیجه کاهش فروش صنایع‌دستی و دریافت مالیات از این مشاغل آسیب‌پذیر، مواردی از مشکلات این هنرمندان است که در گزارش پیش رو به آن پرداخته شده است.
با جمع‌آوری صنایع‌دستی خارجی، رونق به قلمکاری بازگشت
مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در دهه ۸۰، فروش صنایع‌دستی خارجی، به‌ویژه هندی و چینی در میدان امام (ره) و بازارهای اطراف زیاد شده بود و در نتیجه، فروش قلمکار اصفهان رونق نداشت، کارگاه‌ها یکی‌یکی تعطیل می‌شد و هنرمندان از این رشته خارج می‌شدند.
وی می‌افزاید: سال ۱۳۸۸، در سفر استانی رئیس‌جمهور وقت، مصوب شد که فروش صنایع‌دستی خارجی اطراف میدان امام (ره) و بازارها ممنوع شود. اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان، به همراه بازرسی اصناف و صنعت، معدن و تجارت، در اجرای این مصوبه ایستادگی کرد و صنایع‌دستی همه فروشگاه‌ها را جمع‌آوری کرد و در صورت رعایت نکردن قانون به آنان اخطار پلمب داد و حتی بسیاری از آنان پلمب و به مراجع قضائی معرفی شدند.
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان تصریح می‌کند: به این ترتیب ۹۵ درصد صنایع‌دستی خارجی جمع‌آوری شد و این رویکرد باعث شد مردم دوباره به صنایع‌دستی ایرانی، به‌ویژه قلمکار روی آوردند.
وی اضافه می‌کند: در دهه ۹۰ نیز ترمه یزد به بازار آمد و دوباره رونق قلمکار گرفته شد. در آن زمان، طرح‌های قلمکاری سنتی قدیمی و تکراری بود و هنرمندان با طرح‌ها و رنگ‌های جدید، توانستند قلمکاری را دوباره احیا کنند و اقبال مردم نسبت به قلمکار بسیار بیشتر شد.
تاج می‌افزاید: اکنون به دلیل شرایط بد اقتصادی، فروش صنایع‌دستی بسیار کم شده است و اوضاع مناسب نیست، زیرا اولویت مردم خوراک و پوشاک است و اگر چیزی از درآمدشان بماند، به کارهای ضروری‌تر از خرید صنایع‌دستی می‌پردازند. البته فروش قلمکار هم نسبت به گذشته و هم نسبت به سایر صنایع‌دستی کمی بهتر است.
قلمکاری تقلبی در بازار اصفهان وجود ندارد
وی با بیان اینکه قلمکاری تقلبی در بازار وجود ندارد، می‌گوید: در حوزه صنایع‌دستی، بعضی محصولات قابلیت تولید انبوه دارند و بعضی نیز دارای گرید هنری هستند. هر کدام از این دو گروه کالا، مخاطب خاص خود را دارند و توسط افراد متفاوت تولید می‌شوند، اما درمجموع، اصفهان قلمکاری بی‌کیفیت یا تقلبی نمی‌فروشد.
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان با بیان اینکه امروز کشورهای دیگر درصدد ثبت رشته‌های گوناگون صنایع‌دستی ایران به نام خود هستند، می‌افزاید: اتحادیه صنایع‌دستی در سال‌های گشته پیگیر ثبت صنایع‌دستی اصفهان بوده و میناکاری را به نام خود اصفهان به ثبت رسانده است. امسال نیز قلمکاری اصفهان به ثبت جهانی رسید که کار بسیار بزرگی در حوزه برندسازی این هنر بود، زیرا در این حوزه، هند رقیب سرسخت ایران است و تلاش کرد که قلمکاری را به نام خود ثبت کند اما در نهایت اصفهان موفق شد.
وی می‌افزاید: هزینه ثبت جهانی قلمکاری را اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان اصفهان پرداخت کرد و پژوهش و ثبت را اتحادیه صنایع‌دستی انجام داد. ما بودجه دولتی برای ثبت جهانی صنایع‌دستی نداریم و امید است با همکاری سازمان‌های مختلفی مانند اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بتوانیم دیگر رسته‌های صنایع‌دستی اصفهان را نیز به نام این شهر به ثبت جهانی برسانیم.
تاج می‌گوید: در حال حاضر، دغدغه تولیدکنندگان صنایع‌دستی، گرانی مواد اولیه مانند رنگ است. اکنون دستمزد هنرمندان نسبت به ۲ سال پیش تغییری نکرده، اما قیمت مواد اولیه بسیار گران‌تر از قبل است. اگر دولت در این مورد از هنرمندان حمایت کند، تا حدی راهگشای مشکلات خواهد بود.
وی ادامه داد: همچنین اگر ادارات دولتی خریدهای سازمانی خود را از قلمکار و یا دیگر صنایع‌دستی اصفهان تهیه کنند، به رونق این رشته کمک کرده‌اند.
خرید نقدی مواد اولیه، و سپس انتظار برای رسیدن خریدار
جواد عبادسیچانی، هنرمند و مدیر قلمکارسازی که بیش از ۵۰ سال در حوزه قلمکاری فعالیت دارد، با بیان اینکه انجام هیچ کاری بدون مشکل نیست، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تولیدکنندگان صنایع‌دستی باید تمام مواد اولیه خود را به‌صورت نقدی تهیه کنند، کالا را آماده کنند و سپس منتظر بمانند که مصرف‌کننده بیاید و سپس کالاها را به آنان ارائه دهند.
وی ادامه می‌دهد: برخی تولیدکنندگانی که با بازار جهانی ارتباط گرفته‌اند، به نمایشگاه‌های بین‌المللی رفتند و بازاریابی کردن و اکنون در حوزه فروش موفق‌تر هستند، اما در مجموع، صدای تولیدکنندگان به‌جایی نمی‌رسد، مدام در جا می‌زنند و هیچ رشدی از لحاظ اقتصادی ندارند.
این هنرمند قلمکار تصریح می‌کند: به‌اندازه‌ای مشکلات ریزودرشت در کشور وجود دارد که مسئولان به حوزه صنایع‌دستی توجهی ندارند.
وی می‌افزاید: لازم است قدرت و نفوذ اتحادیه صنایع‌دستی که مردمی است و هزینه‌های آن را هنرمندان فراهم می‌کنند، بیشتر از امروز باشد که بتواند درخواست‌های هنرمندان را پیگیری و اجابت کند.
عبادسیچانی اظهار می‌کند: اداره دارایی و امور مالیاتی، بر داشتن پروانه تولید در کنار پروانه کسب تأکید دارد زیرا از این طریق می‌تواند از هنرمند مالیات بگیرد، در حالی‌که بر اساس مصوبه مجلس در سال‌های قبل تحت عنوان ماده ۱۴۲ قانون مالیات، کارگاه‌های صنایع‌دستی معاف از مالیات هستند.
وی اضافه می‌کند: همچنین بسیاری از تولیدکنندگان دغدغه بیمه دارند و اکنون بیمه چند نفر از کارکنان کارگاه من قطع شده است زیرا دولت از پرداخت یارانه بیمه آنان شانه خالی می‌کند.
این هنرمند صنایع‌دستی اظهار می‌کند: نیمه دوم سال ۱۴۰۰، هفت میلیارد و ۳۶۵ میلیون تومان وام بلاعوض برای جبران آسیب‌های کرونا به اداره صنایع‌دستی اصفهان پرداخت شد اما هنرمندان صنایع‌دستی حمایتی از این وام در دوران آسیب‌های کرونا دریافت نکردند.
وی با بیان اینکه در اصفهان قلمکاری تقلبی وجود ندارد، می‌گوید: تولیدات این حوزه به‌صورت قلمکاری درجه یک (اعلا)، درجه دو و درجه سه، درجه‌بندی شده است. برخی هنرمندان برای کمتر شدن هزینه‌ها، قلمکاری درجه دو یا سه را تولید می‌کنند و قیمت نهایی تولیداتشان هم پایین‌تر است؛ اما اگر کارگاهی از قالب‌های CNC یا رنگ‌های تقلبی استفاده کند، هنرمندان شهر او را شناسایی می‌کنند و در صورت تداوم این رویه، اتحادیه صنایع‌دستی این توانایی را دارد که این کارگاه تقلبی را ببندد و پروانه آن را باطل کند، بنابراین هیچ قلمکار تقلبی در بازار وجود ندارد.
عبادسیچانی اظهار می‌کند: قلمکاری اکنون در کشور جایگاه مناسبی دارد همچنین بیرون مرزها هم جایگاه خوبی دارد و افراد هنرشناس از آن استقبال می‌کنند. این هنر هرگز از حافظه ایرانیان محو نمی‌شود و هر کجا که باشد، ناخودآگاه به چشم می‌آید و خودنمایی می‌کند.
وی می‌گوید: برای شناساندن این هنر به جهان، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی اهمیت زیادی دارد. اگر دولت حامی شرکت هنرمندان در نمایشگاه‌ها باشد، می‌توان این هنر را به جهانیان معرفی کرد. اتحادیه صادرات و واردات باید متولی این موضوع باشد زیرا متخصص است و می‌داند حضور کدام صنایع در چه نمایشگاهی موفق است.
رونق قلمکاری در گرو حضور گردشگر باکیفیت
مرتضی زابلیان، دیگر هنرمند اصفهانی که ۶۰ سال در هنر قلمکاری فعالیت دارد به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رونق فروش صنایع‌دستی، در درجه اول نیازمند حضور گردشگر خارجی باکیفیت است، اما از دولت دهم به بعد، حضور گردشگران باکیفیت رو به افول رفت و امروز گردشگران خارجی، عموماً چینی، افغانستانی و عراقی هستند و خرید چندانی نمی‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: گردشگران ایرانی به دلیل شرایط اقتصادی دشوار و کاهش قدرت خرید، صنایع‌دستی را در اولویت خرید خود قرار نمی‌دهند. حتی من که در این زمینه فعالیت دارم، صنایع‌دستی چندانی در منزل ندارم و قدرت خرید آن را هم ندارم.
این هنرمند قلمکار اظهار می‌کند: جوانان امروز استقبال چندانی از خرید و آموزش قلم‌زنی یا سایر صنایع‌دستی نمی‌کنند. زیرا قلمکاری که متعلق به اصفهان است، از چند سال پیش به منطقه خورزوق رفته است، در این منطقه کشاورزی شغل اول مردم است، بنابراین تولیدات خود را به میزان کم و با قیمت پایین می‌فروشند و قانع هستند.
زابلیان اضافه می‌کند: جوانی که وارد این حوزه می‌شود به دلیل اینکه حقوق کمی دریافت می‌کند، علاقه‌مند به ادامه فعالیت در این حوزه نیست و می‌خواهد یک‌شبه ره صدساله را برود.
وی می‌گوید: با شرایط کنونی، آینده قلمکاری را زیاد روشن نمی‌بینم. زیرا گردشگران مناسبی نداریم و از طرفی هزینه‌های این هنر بسیار بیشتر از گذشته شده است، به این ترتیب کمتر کسی حاضر به ماندن و فعالیت در این رشته می‌شود.
این هنرمند صنایع‌دستی اظهار می‌کند: با وجود اینکه طبق ماده ۱۴۲ قانون مالیات، فعالان صنایع‌دستی از پرداخت مالیات معاف هستند، اما هر بار به دلایل و بهانه‌های مختلف از ما مالیات دریافت می‌شود. حتی سال گذشته من به دلیل دو روز دیرتر پرداخت کردن مالیات، جریمه شدم.
وی می‌افزاید: به‌تازگی بانک نیز بابت هر تراکنش کارمزد دریافت می‌کند و به این ترتیب اوضاع به‌گونه‌ای است که اگر مشتری از خرید خود پشیمان شود و بخواهد کالا را پس بدهد، فروشنده ناچار است درصدی از مبلغ کالا را کم کند و باقی را به خریدار پس بدهد که مالیات و کارمزد بانک جبران شود.
زابلیان تأکید می‌کند: بی‌شک حضور گردشگران در بازار ایران همچنین حضور هنرمندان ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی خارج از کشور، تنها راه رونق صنایع‌دستی و معرفی این تولیدات گران‌بها و ریشه‌دار به جهانیان است؛ باشد که در برنامه‌های آینده کشور، چنین رویکردی تعریف و لحاظ شود.
نظر شما