به گزارش خبرنگار ایمنا، طبیعت‌گردی، سیر و سفر، سرگرمی با ادبیات و شعر، ورزش و بازی، گردش دسته‌جمعی با دوستان، نگهداری از حیوانات خانگی و پرندگان، مطالعه‌کردن، تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی و عیادت از بیماران و سالمندان از جمله تفریحات سالمی است که می‌توان با پرداختن به آن، انرژی لازم و کافی را تأمین کرد و تعطیلات خود را به شکلی مفید و مفرح گذراند.
نکته مهم اینجاست که در دنیای پر رنگ و لعاب مدرن امروز، افراد به‌شدت غرق در انجام کارهای روزمره خود شده‌اند و در بیشتر مواقع برای تفریح یا فرصتی ندارند یا از پس هزینه‌های فراغت بر نمی‌آیند یا در نهایت انجام تفریح منتهی به تماشای تلویزیون، رفتن به رستوران و مراکز خرید یا چرخیدن در فضای مجازی می‌شود، از این‌رو تحرک، ورزش و بازی‌های گروهی و جمعی نقش بسیار کم‌رنگی در تفریح مردم پیدا کرده است.
افزایش نرخ تورم طی سال‌های گذشته، هزینه‌های فراغت و تفریح را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و پرداخت هزینه‌های ضروری موجب شده است تا سبد تفریح و سرگرمی خانواده‌ها، کوچک‌تر شود، از طرفی با نگاهی گذرا به آمارهای عضویت در شبکه‌های اجتماعی می‌توان دریافت که الگوی فراغت نیز در سال‌های اخیر تغییر کرده است.
با توجه به اینکه یکی از نیازهای اساسی بشر، تفریح و نشاط و شادی است و علم روان‌شناسی، همچنین فرهنگ دینی بر این موضوع تاکید دارد و ذات انسان آن را می‌طلبد، شهرداری اصفهان طی سال‌های اخیر شرکت توسعه مجتمع‌های سیاحتی، فرهنگی و ورزشی سپاهان شهرداری را تقویت کرد و بودجه قابل توجهی برای رقم زدن اتفاقات جدید و متفاوت در حوزه تفریحی در نظر گرفته و تلاش کرده است با ارائه طرح‌های مختلف به مناسبت‌های ملی و مذهبی و در نظر گرفتن تسهیلات ویژه، زمینه استفاده تمام اقشار جامعه شهری اصفهان از مراکز تفریحی شهر فراهم آورد.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با امان‌الله باطنی، جامعه‌شناس شهری و مدیر مرکز پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شهرداری اصفهان به‌منظور بررسی زیرساخت‌های فرهنگی در خصوص سرانه تفریحات در شهر اصفهان و چگونگی انجام تفریحات سالم در شهر است.
«تفریح» بازتولید زندگی در ابعاد سالم است
ایمنا: تفریح در فرهنگ ایرانی چه جایگاهی دارد؟
باطنی: تعریفی که «تفریح» در مفاهیم جامعه‌شناسی دارد، بسیار متفاوت است؛ در دیدگاه سنتی تفریح به معنای بهبود عملکرد کاری بوده و به‌عنوان فرایندی در راستای بهبود عملکرد به آن نگاه می‌شده است اما در دیدگاه مدرن، وظیفه تفریح، بازتولید زندگی در ابعاد سالم است.
با نگاه به جایگاه تفریح از دیدگاه مدرن و با آسیب‌شناسی این موضوع در جامعه ایرانی و شهر اصفهان، می‌توان گفت که شاخص فرسودگی اجتماعی تفریح بیشتر از شاخص نشاط اجتماعی و مفرح بودن آن است.
در فرهنگ ایرانی تفریح به معنای وقت اضافه است و باید به هر نحو آن را طی کرد؛ تفریحات در جامعه ایرانی دچار یکنواختی موضوعی، مکانی و زمانی شده است؛ بدین معنی که همه ما در یک زمان به یک مکان هجوم می‌آوریم، از این‌رو در مواقعی مشخص شاهد ترافیک‌های سنگین در خیابان، تونل‌ها و جاده‌ها هستیم؛ این یکنواختی در امر تفریح دلایل متعددی دارد و ما در ایام تعطیلات شاهد توزیع متوازن زمان‌ها نیستیم.
دو روزه شدن تعطیلات پایان هفته که سال‌ها است از طریق مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری بوده و همچنان در مرحله بررسی در کمیسیون اجتماعی مجلس است، در این موضوع بسیار می‌تواند کمک‌کننده باشد تا توزیع متوازن زمانی برای تفریح افراد به وجود آید.
نکته بسیار قابل تأمل اینجاست که در حال حاضر مجموع تعداد روزهای تعطیلات رسمی در ایران غیر از جمعه‌ها، ۲۸ روز است که از این تعداد، ۱۱ روز تعطیلات ملی و انقلابی و ۱۷ روز تعطیلات مذهبی است. این میزان تعطیلات برای ایرانیان نسبت به سایر کشورهای دنیا نصف محسوب می‌شود، این در حالی است که میانگین مفید ساعت کاری در ایران، ۱۱ ساعت در هفته و در کشورهای دیگر به رغم داشتن روزهای تعطیل بیشتر بالای ۴۰ ساعت در هفته است.
بوم‌گردی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند به‌شدت در این موضوع مؤثر باشد و به آن کمک کند، بنابراین به لحاظ مکانی نیز تفریحات برای مردم از این طریق می‌تواند سامان پیدا کند و در نتیجه همه در یک زمان به یک مکان نخواهند رفت.
ایمنا: سرانه تفریح در شهر اصفهان چقدر است؟
باطنی: در جامعه ایرانی به لحاظ جامعه‌شناسی، نهاد تفریح وجود ندارد که البته در طبقات متمول جامعه این‌گونه نیست و شاهد یک رفتار نهادی شده در حوزه تفریح در میان آنان هستیم مثلاً اینکه همه آنان در ایام تعطیلات به باغ‌های شخصی خود می‌روند و این رفتار تکرارشونده است و تبدیل به سبک زیست شده است اما در اقشار ضعیف و طبقات فرودست به‌دلیل اختلاف درآمدی بین دهک اول و دهم که این اختلاف در دنیا به هفت برابر و در ایران به ۱۳ برابر می‌رسد، به‌طور قطع سبک زیست تفریحی خاصی وجود ندارد.
سهم هزینه تفریح در سبد هزینه خانوار شهری در کشور ما طی پنج سال گذشته از پنج به ۱.۴ درصد رسیده و ۶۵ درصد تفریحات طی پنج سال گذشته، خوراکی بوده که با توجه به اوضاع اقتصادی موجود، این نوع تفریح نیز در حال حاضر کاهش پیدا کرده است.
برای بررسی‌های بیشتر وضعیت نهاد تفریح در شهر اصفهان اردیبهشت ماه سال جاری از اطلس آمایش وضعیت نهاد تفریح در شهر اصفهان رونمایی و در آن وضعیت موجود تفریحات و نهاد تفریح به لحاظ جغرافیایی در مناطق پانزده‌گانه از جمله استخرها، کافی‌شاپ‌ها، مراکز گردشگری، مراکز خرید، بازیکده و گیم‌نت‌ها، پارک‌ها و مراکز ورزشی احصا و بررسی شد.
تعداد روزهای تعطیل در کشور ایران ۷۷ روز است که این میزان تعطیلات برای ایرانیان نسبت به سایر کشورهای دنیا نصف محسوب می‌شود.
همچنین برای ترسیم وضعیت مطلوب نهاد تفریح آنگونه که ابتدای مصاحبه نیز قید شد و عطف به کارویژه نهاد تفریح، یعنی بازتولید زندگی در ابعاد سالم، در این اطلس برای تفریح یک مسئولیت اجتماعی تعریف شده است، برای مثال در منطقه یک در هفت محله نرخ طلاق دو برابر میانگین شهری است و در اینجا به‌عنوان مسئولیت اجتماعی نهاد تفریح، ما نیازمند ایجاد تفریحاتی برای خانواده هستیم تا منجر به تحکیم بنیان خانواده شود.
همچنین در منطقه ۱۳ و در محله امیریه با مسئله تجرد مواجه هستیم و باید محیط شهری را در برابر تفریحات مجردی امن‌سازی کنیم یا در مناطق ۱۱ و ۱۵ نرخ معلولان دو برابر میانگین شهری است و به لحاظ کالبدی و اجتماعی تفرجگاه‌های شهری برای معلولان در این مناطق باید مناسب‌سازی شود یا در بعضی مناطق با تعداد بسیاری از سالمندان مواجه هستیم که به لحاظ کالبدی و اجتماعی، تفرجگاه‌های شهری برای آن‌ها باید مناسب‌سازی شود.
بعضی نقاط اصفهان دچار انباشت فرهنگی شده که در بحث نهاد تفریح، بازآفرینی بازی‌های بومی برای بعضی از این مناطق پیشنهاد شده است؛ به‌عنوان مثال بیشتر محلات مناطق یک و سه در بحث نهاد تفریح، نیازمند بازآفرینی بازی‌های بومی است تا بتواند هویت بومی خود را بازیابی کند.
بعضی نقاط شهر، دچار بی‌سازمانی اجتماعی بوده و نرخ غیراصفهانی‌ها در این مناطق بسیار بالا است که در راستای باز تولید زندگی در ابعاد سالم در این نقاط نیازمند اجرای پاتوق‌های شهری و برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری اقوام هستیم.
اقامتگاه‌های بوم‌گردی کلید توسعه نهاد تفریح در استان اصفهان
ایمنا: راهکارهای افزایش سرانه تفریح ارزان و مفید چیست؟
باطنی: در اطراف شهر اصفهان و در این استان حدود ۲۳۸ اقامتگاه بوم‌گردی وجود دارد که می‌تواند در بحث نهاد تفریح و ایجاد نشاط اجتماعی برای مردم آن بسیار کمک‌کننده باشد.
ما بین ۱۷ تا ۲۴ نوع گردشگری داریم که از این میان تنها گردشگری تاریخی، طبیعی و خرید بیشترین طرفدار را دارد و باید روی انواع دیگر گردشگری نیز کار کنیم و از ظرفیت‌های آن برای ایجاد نشاط اجتماعی بهره ببریم.
در این شرایط و با توجه به نیاز جامعه به افزایش سهم تفریح در سبد هزینه خانوار، تفریحات باید عمومی شوند و رویدادهای خود را باید خیابانی کنیم، به این صورت که افراد برای تماشای فیلم یا رفتن به کنسرت هزینه‌ای پرداخت نکنند و این تفریحات به‌صورت رایگان در اختیار افراد قرار گیرد تا سرانه هزینه و فضاهای تفریحی در جامعه معنای واقعی خود را پیدا کند.
همچنین ما نیازمند سیاست‌گذاری اجتماعی هوشمند در خصوص نهاد تفریح هستیم به همین خاطر ابتدا باید وضعیت موجود نهاد تفریح را شناسایی و سپس وضعیت مطلوب یک نهاد تفریح را تحلیل کنیم و باید بدانیم چه اقداماتی را کجا و در چه موقعیتی باید برای تفریح انجام دهیم.
بخشی از این فعالیت‌های ناظر به افزایش سرانه تفریح، مربوط به اقدامات فرهنگی و بخشی دیگر مربوط به اقدامات کالبدی است که تمام این موارد در اطلس تفریحات ذکر شده است، بخش دیگر نیز به فرهنگ تفریح مربوط می‌شود و ما نیاز داریم در این زمینه اداره توسعه فرهنگی شهروندی با همکاری اداره تفریحی الگوهای مطلوب برای تفریح و در اصل الگوهای بازتولید زندگی در ابعاد سالم را به شهروندان معرفی کنند و از تراکم زمانی و مکانی و یکنواختی و در نهایت فرسودگی در نهاد تفریح بکاهد.
اداره گردشگری اصفهان در این راستا فعالیت‌هایی از جمله تعریف تورهای گردشگری متنوع را انجام داده است و سال گذشته مکان‌هایی که تا به حال به روی مردم باز نشده بود، از جمله طبقات فوقانی پل خواجو را برای مردم باز کرد و از این طریق موجب افزایش گردشگری تفریحی در شهر شد.
افزایش امکانات باغ‌های بانوان و ایجاد تم‌پارک‌ها (پارک‌های موضوعی) برای خانواده‌ها، مادران، کودکان و نوجوانان که به‌صورت تخصصی به تعریف رویدادهای تفریحی برای طبقات هدف بپردازند، از دیگر نیازهای ما برای افزایش سرانه تفریح در جامعه است؛ از طرفی زمانی که فشارهای روانی حاصل از مسائل مختلف در جوامع زیاد می‌شود.
برخی افرادی که توان مدیریت استرس‌های خود را ندارند، برای تخلیه این فشارها به تفریحات ناسالم از جمله مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر روی می‌آورند، بنابراین برای جلوگیری از انجام چنین سرگرمی‌های مخرب و زیان‌آوری، نیازمند مهارت مدیریت استرس‌ها در جامعه و برگزاری کارگاه‌های ویژه در شهر هستیم.
نظر شما