به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر موجودی زنده و پویا است؛ هر شهری دارای هویت و سرگذشتی است که می‌توان به‌محض عبور از دروازه آن با طراحی مبلمان شهری آن، به گذشته، تاریخ و چگونگی شکل‌گیری آن پی برد.
این مبلمان شهری نه‌تنها می‌تواند گویای فرهنگ و تمدن یک شهر باشد، بلکه زیبایی، آراستگی و نشاط یک شهر مدیون این طراحی و فضاسازی است، لذا تمام شهرها برای حفظ و معرفی هویت خود نیاز به پژوهش و خلاقیت و برای زیباسازی محیط خود و حفظ آرامش خاطر شهروندان نیاز به اجزا و تجهیزاتی دارند، چراکه لازمه یک طراحی درست برای داشتن یک مبلمان شهری خوب است.
امروزه شهرها تبدیل به موزه‌هایی شده‌اند که زیبایی‌ها را به‌نمایش گذاشته است، بنابراین بهره‌گیری متخصصان شهری در داخل و خارج از کشور در زمینه طراحی مبلمان شهری چه در بحث ابزارها و چه در بحث محیطی، می‌تواند زمینه‌ساز ساختار نظام‌مند آن شده و به شادابی بیشتر شهری منجر شود.
«مبلمان شهری» به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه‌ها، نمادها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان، به‌طور کل در فضای باز نصب شده و استفاده عمومی دارد، به این اصطلاح معروف شده است؛ درواقع عناصری مانند نیمکت‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس، علائم، منابع نوری، صندوق‌های‌پستی و سطل‌های زباله که برای راحتی، آسایش و زیبایی بیشتر، ارائه اطلاعات، کنترل حرکت، ایجاد امنیت و رفاه کاربران در فضاهای شهری قرار داده شده است، مبلمان شهری نام دارد.
ساماندهی عناصر شهری وکاربری‌های عمومی یک شهر، از جمله اجزا و مبلمان شهری، یکی از رهیافت‌های سازنده به‌شمار می‌آید که با هدف بهبود کیفیت محیط شهری و برآوردن نیازهای مختلف شهروندان صورت می‌گیرد، لذا «مبلمان شهری» یکی از اجزای اصلی فضاهای شهری است که با حضور آن در هر فضایی می‌توان کیفیت و کارایی فضا را افزایش داد و راحتی و آسایش را برای محیط، به‌خوبی فراهم کرد.
می‌توان گفت که عناصر تجهیزاتی شهری دارای اهمیت بسیاری است و فقط برای اهداف ویژه استفاده نشده و می‌تواند به‌عنوان احیاکننده چشم‌انداز فضاهای شهری نیز استفاده شود، چراکه «شهر» برای همه سنین، جذاب است.
فضاهای عمومی متناسب با فرهنگ، قدمت و زیبایی هر شهر، عنصری ضروری برای زندگی سالم شهری است و در صورتی که در طراحی مبلمان شهری، این فضاسازی به‌درستی انجام شود، دیگر برای شهروندان و استفاده‌کنندگان از محیط شهری احساس نبود نشاط و تعلق مکانی به‌وجود نخواهد آمد، لذا در برنامه‌ریزی شهری نیز مؤلفه مهم و تأثیرگذار مبلمان شهری، از طرق مختلف می‌تواند میزان راحتی یک فضای شهری را در ارتباط با مردم یک شهر تحت تأثیر قرار دهد و در روند ارزیابی میزان مناسب بودن و قابلیت دسترسی یک فضای شهری به‌عنوان فاکتوری کلیدی مطرح باشد.
نمای مناسب شهری حاصل استفاده صحیح از مبلمان شهری است
علی شمس‌الدینی، دانشیار جغرافیای شهری اظهار می‌کند: در عصر حاضر، سیما و نمایی از شهر مورد توجه قرار می‌گیرد که بی‌توجه به اینکه این مبلمان شهری چه تأثیری در ذهن مخاطب شهری و شهروند ساکن شهر خواهد گذاشت با طرح‌های بدیع و مدرن، رنگ‌های گرم و تند و تابلوهای رنگارنگ نئون به‌همراه نورپردازی‌های شبانه، جذابیت خود را حفظ و خودنمایی کند.
وی می‌افزاید: از آنجا که استفاده‌کنندگان مبلمان شهری را گروه‌های مختلفی تشکیل می‌دهد، در مراحل طراحی و ساخت باید نیازهای جسمی و روحی آن‌ها در نظر گرفته شود، لذا نامناسب‌بودن مبلمان شهری و ناخوانایی شهر، احساس امنیت را از بین می‌برد و سرانجام تأثیرات نامطلوبی بر ذهن شهروندان بر جای می‌گذارد.
دانشیار جغرافیای شهری تصریح می‌کند: امروزه شهروندان برای تأمین نیازهای اجتماعی و ایفای نقش اجتماعی خود، نیاز به فضایی با شرایط و امکانات مناسب دارند و در صورتی‌که خود را مسئول بدانند، دیگر پدیده تخریب‌گرایی پیش نمی‌آید و مردم بیش از پیش برای بهتر و راحت‌تر کردن استفاده از مبلمان شهری تلاش می‌کنند.
وی با اشاره به پوشیده نبودن نقش مبلمان شهری در امر خدمت‌رسانی به‌شهروندان می‌گوید: مسئولان و دست‌اندرکاران امور شهری معتقدند، گذشته از امر خدمات‌رسانی، حفظ هویت و زیبایی سیمای شهری نیز از اولویت‌های بالایی برخوردار است.
شمس‌الدینی معتقد است، با گسترش بی‌ضابطه بسیاری از شهرهای بزرگ و افزایش جمعیت، به‌مرور تسلط مسئولان شهری به کنترل اوضاع اجتماعی و پرداختن به امور سیمای شهرها و ساماندهی آن‌ها کمتر از گذشته شده است و گاهی هویت حفظ سیمای بصری زیر پوشش عملکردها و پاسخ به نیاز روزمره شهروندان به فراموشی سپرده می‌شود.
دانشیار جغرافیای شهری ادامه می‌دهد: در بعضی موارد نیز به جرئت می‌توان گفت که هجوم بی‌رویه و حساب‌نشده جمعیت از روستاها و شهرهای کوچک‌تر به شهرهای بزرگ به‌ویژه کلان‌شهرها و در نتیجه نیاز بیشتر به خدمات شهری مناسب، موجب به‌وجود آمدن سیمایی نامناسب و اغتشاش در هویت و کالبد شهر می‌شود، به‌طوری که در بسیاری از موارد برای پاسخگویی به نیاز شهروندان در امر خدمات شهری، دقت، قربانی سرعت می‌شود و حفظ هویت و زیبایی به‌ویژه در مبلمان شهری فدای نیازهای مقطعی و نسنجیده روزمره شهر می‌شود.
شمس‌الدینی خاطرنشان می‌کند: آرامشی که از نمای مناسب شهری در پی استفاده صحیح از مبلمان شهری حاصل می‌شود، در زندگی شهروند امروزی بی‌تأثیر نخواهد بود، به‌گونه‌ای که گاهی این احساس، خستگی را از انسان خسته از کار و تلاش و هیاهوی روزانه برگرفته، با آرامشی پایدار، تا در منزل بدرقه‌اش می‌کند، بنابراین تأثیری که سیمای آرامش‌بخش شهری به او عطا کرده است، پشتوانه‌ای معنوی برای ارتباط خانوادگی و به ارمغان بردن این حس به درون خانه می‌شود.
دانشیار جغرافیای شهری اضافه می‌کند: مبلمان شهری به‌عنوان یکی از عناصر مهم شهرها محسوب می‌شود که اثاثیه، تجهیزات یا مبلمان شهری، اصطلاحات رایج این تسهیلات و امکانات شهری است، از این‌رو مبلمان شهری مجموعه عناصر ساختاری بوده که به ویژگی‌های فرهنگی شهرها وابسته است و نقش مهمی در شناخت شهر، به‌ویژه افزایش رفاه اجتماعی ایفا می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: ساماندهی مبلمان شهری، یکی از رهیافت‌های سازنده شهرسازی پایدار به‌شمار می‌آید که با هدف بهبود کیفیت محیط شهری و برآوردن نیازهای مختلف انسانی صورت می‌گیرد.
شمس‌الدینی با اشاره به اینکه شهرها از فضاهای مختلفی تشکیل می‌شود، می‌گوید: هر کدام از آن‌ها برای حمایت و تسهیل بعضی فعالیت‌های فردی و اجتماعی و ایجاد معانی که شهروندان به آن‌ها نیاز دارند، شکل می‌گیرد.
دانشیار جغرافیای شهری با بیان اینکه هر فعالیت به فضایی با ویژگی خاص یا قرارگاه رفتاری مناسب نیاز دارد، ادامه می‌دهد: در صورت وجود نداشتن فضای مناسب کیفیت فعالیت‌ها دچار مشکل شده است، در نهایت موجودیت شهر از جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی و هویتی با اختلال روبه‌رو خواهد شد.
تأثیر معنادار چیدمان مبلمان شهری بر شادابی فضای شهری
ساسان نصیبی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: سهم عمده‌ای از عناصر تشکیل‌دهنده سیمای هر شهر، مبلمان آن است، اجزایی که گذشته از کاربردهای خاص خود به زیبایی و انتظام شهر نیز سامان می‌بخشد.
وی می‌افزاید: شکل‌گیری عناصر بصری که تصویر هر شهر را به‌وجود می‌آورد، خاطره‌ای را برای هر بیننده در ذهن باقی می‌گذارد.
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری تصریح می‌کند: هنر طراح، آن است که در کنار چیدمان این ابزار و اجزا، نیاز شهروندان را برطرف کند و سیمایی زیبا به شهر دهد، به‌طوری‌که شهروند احساس آرامش و راحتی را در برخورد با آن‌ها داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه نیاز ساکنان شهر با گسترش شهرها، افزایش یافته و تغییر کرده است، می‌گوید: عناصر شهری نیز به‌تبع آن شکل گرفته، گسترش‌یافته و تغییر کرده است، لذا اهمیت و توجه به مبلمان شهری و مناسب‌سازی محیط شهری برای حضور شهروندان در فضاهای شهری از چالش‌های پیش‌رو در کلان‌شهرهای امروزی است.
نصیبی ادامه می‌دهد: نوع دیگری از دسته‌بندی در مبلمان و عناصر شهری وجود دارد که می‌توان به دو دسته عناصر ثابت و متحرک تقسیم کرد که در بعضی مواقع تمیز و تفکیک کردن این دو از یکدیگر کار ساده‌ای نیست.
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری اضافه می‌کند: این عناصر ثابت و متحرک به‌صورت کلی از ضروریات هر فضای شهری فعال به‌حساب می‌آید که هر یک عملکردهای ویژه و باارزشی دارد و در صورتی‌که هر یک از این عناصر در محل و مکان درست خود قرار نگرفته باشد، ایجاد مشکل خواهد کرد و مانع محسوب می‌شود.
وی معتقد است، امروزه شهرنشینی به‌صورت یک مسئله مهم و پیچیده در جوامع مختلف ظهور کرده و افزایش سریع آن در دهه‌های اخیر برنامه‌ریزان را بر آن داشته است که به مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه توجه بیشتری معطوف کنند و درصدد باشند تا محیط مناسب و دلپذیری برای مردم فراهم آورند، لذا لزوم توجه به مبلمان و تجهیزات شهری که در ارتباط مستقیم با راحتی و آسایش شهروندان قرار می‌گیرد، دوچندان می‌شود.
نصیبی خاطرنشان می‌کند: با مطلوب جلوه‌دادن سیمای شهر از لحاظ بصری، شادابی، راحتی و سهل‌الوصول بودن مبلمان شهری در اثر جای‌گذاری متناسب و ایجاد زیرساخت‌های استاندارد آن در نظر بازدیدکننده، امکان بهره‌برداری بهینه و رضایت شهروندان و بازدیدکنندگان فراهم می‌شود.
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری با بیان اینکه برای هماهنگی بهتر میان مبلمان شهری، بهترین راه‌حل، تلفیق چند عنصر شهری با یکدیگر است، می‌افزاید: تلاش برای بهتر کردن هماهنگی میان این عناصر با هم و با محیط اطراف که منجر به کاهش آلودگی و اغتشاشات بصری تا حد امکان شده است اما باید توجه داشت که مفهوم خلق جذابیت تنها به رعایت هماهنگی ظاهری بین تجهیزات شهری خلاصه نمی‌شود، بلکه محصولات مبلمان شهری، خود به‌تنهایی نیز باید به ویژگی‌هایی که ایجادکننده لذت و شادی بصری باشد، مزین شود.
وی می‌گوید: معیارهای زیبایی ثابت نیستند؛ این معیارها بنا به گروه‌های فرهنگی، جنسی و سنی متفاوت قابل تغییر است و به‌گونه‌های متفاوتی تعبیر و تفسیر می‌شود، بنابراین تأمین دید زیبایی شناسانه جامع شهری کاری بسیار دشوار است و حضور تیم‌های قوی و پرتجربه، متشکل از متخصصان گوناگون را می‌طلبد.
نصیبی تاکید می‌کند: به‌طور کلی نحوه چیدمان مبلمان شهری بر شادابی فضای شهری در سطح معناداری تأثیر دارد؛ انتخاب درست عناصر مبلمان شهری متناسب با نیاز فضای شهری سبب توزیع مناسب عملکردها و خدمات و دسترسی مناسب، ایجاد سازمان و عملکردی مناسب برای حصول بهره‌وری و اثربخشی امکانات شهری، افزایش مطلوبیت فضاهای کالبدی برای کار، زندگی، تفریح و عملکردهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، کیفیت محیط و پویایی شهر می‌شود.
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه در طراحی شهری، مبلمان و المان‌ها، می‌تواند آئینه تمام‌نمایی از هویت و رویدادهای شهر باشد، می‌گوید: این مبلمان شهری در القای هویت و فرهنگ شهر و شادابی آن حرف اول را می‌زند و بهتر است آن را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که منجر به حفظ شادابی و هویت شهری شود.
نصیبی با بیان اینکه از دیگر طرح‌های مؤثر در مبلمان شهری در راستای بهبود منظر و هویت شهر، می‌توان چیدمان مبلمان چندمنظوره را پیشنهاد داد، ادامه می‌دهد: در طراحی مبلمان چندمنظوره، راحتی صِرف، برای تأمین نیازهای شهروندان تحت شعاع قرار می‌گیرد و به آرامش، شادابی، زیبایی بصری، منظر و معماری شهری نیز کمک می‌کند.
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: با این نوع طراحی، نه‌تنها صرفه‌جویی در اشغال فضا را خواهیم داشت، بلکه می‌توان چند نیاز شهروندان را به‌سرعت فراهم کرد؛ برای مثال، نیمکت‌هایی که برای راحتی و نشستن شهروند است، باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از نظر بصری در بهبود فضای سبز، منظر و معماری شهری کارا باشد، زیرا وجود مبلمان مناسب و با عملکرد درست، می‌تواند تأثیر مطلوبی بر ذهن شهروند بگذارد.
نظر شما