به گزارش خبرنگار ایمنا، به‌طور معمول در کنار کلمه «مدیریت بحران»، «پدافند غیرعامل» خودنمایی می‌کند؛ مدیریت بحران به‌معنای در نظر گرفتن تصمیمات در زمان بحران برای کاهش مخاطرات حوادث انسان‌ساز و طبیعی است تا بتوان از بروز اتفاقات ناگوارتر جلوگیری کرد.
پدافند غیرعامل به اقدامات و فعالیت‌هایی گفته می‌شود که پیش از وقوع بحران انجام می‌شود تا از مخاطرات زمان بحران بکاهد؛ اقداماتی همچون آموزش‌ها، خریداری تجهیزات کافی برای زمان بحران و اطلاع‌رسانی مناسب را شامل می‌شود تا از آسیب‌های جانی و مالی شهروندان جلوگیری شود.
وقتی بحث مدیریت بحران شهری به میان می‌آید، منظور این است که تمام ارگان‌ها و سازمان‌هایی که در ساماندهی و زیست شهری مؤثر هستند، باید تحت نظر یک مدیریت واحد باشند تا بتوانند به‌گونه‌ای متوازن و به دور از ناهماهنگی و دوباره‌کاری‌ها، شهر را اداره و محیطی آرام و قابل زیست برای شهروندان ایجاد کنند.
با توجه به نقش خطیر شهرداری‌ها در مدیریت بحران شهر، از سال ۹۴ بخشی تحت عنوان «مدیریت بحران و پدافند غیرعامل» در شهرداری‌های کشور تشکیل شد تا فعالیت‌هایی را در راستای مدیریت بحران در نظر گیرد؛ البته فرهنگ‌سازی، برنامه‌ریزی، آموزش عمومی، پیشگیری و پیش‌بینی، تأمین تجهیزات و انسجام بین بخشی از جمله نیازهای اساسی مدیریت بحران در کشور است.
در اصفهان نیز پدافند غیرعامل و مدیریت بحران موضوعات مهم شهری محسوب می‌شود و به همین جهت شهرداری اصفهان نخستین شهرداری است که برای پدافند غیرعامل در بودجه مناطق و سازمان‌های خود ردیف اختصاصی در نظر گرفته و فعالیت‌هایی را در راستای عمل به وظایف ذاتی خود تعریف کرده است تا برای مواقع بحرانی آمادگی کافی را داشته باشد.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار ایمنا با احمدرضا کیانی، مدیر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان به‌منظور آگاهی‌بخشی به شهروندان از آخرین اقدامات و فعالیت‌های مدیریت شهری این کلان‌شهر در زمینه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران‌های شهری است.
مراحل سه‌گانه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران
ایمنا: چه تعاریفی برای بحران و پدافند غیرعامل می‌توان بیان کرد؟
کیانی: «بحران» ازهم‌گسیختگی جدی عملکرد یک جامعه ناشی از وقوع مخاطره است و منجر به خسارات و اثرات منفی گسترده انسانی، اقتصادی یا زیست‌محیطی می‌شود، به‌گونه‌ای که مواجهه با آن فراتر از توان جامعه است. «پدافند غیرعامل» به مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای گفته می‌شود که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می‌شود.
«مدیریت بحران» نیز نظام حاکم بر راهبردها، رویکردها، برنامه‌ها و اقداماتی است که با هدف پیش‌بینی، پیشگیری و کاهش خطر، آمادگی و پاسخ کارآمد و بازتوانی و بازسازی پس از وقوع حوادث و سوانح، به‌صورت چرخه‌ای انجام می‌شود؛ مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در سه مرحله شامل پیشگیری، مقابله و ارزیابی فعالیت دارد که پدافند غیرعامل مراحل پیشگیری و ارزیابی را شامل می‌شود و مرحله مقابله نیز مربوط به مدیریت بحران است.
از آموزش کارکنان تا تلاش برای تغییر ساختار
ایمنا: مجموعه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان، چه اقداماتی را در دستور کار خود قرار داده است؟
کیانی: از جمله این موارد می‌توان به ساختار سازمانی، برنامه‌ها، اعتبارات، مطالعات و پژوهش‌ها، اقدامات آموزشی، اقدامات اجرایی و مستندات اشاره کرد.
در حال حاضر ساختاری با عنوان «گروه بحران» در شهرداری اصفهان وجود دارد و در قالب ساختار پیشنهادی و مصوبه کمیته ساختار شهرداری این کلان‌شهر، ساختار جدیدی با عنوان «مدیریت بحران و پدافند غیرعامل» در نظر گرفته شده است تا پس از تصویب در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور ساختار جدید عملیاتی شود.
از جمله اقدامات مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان در حوزه آموزش طی سال ۱۴۰۱ می‌توان به برنامه‌ریزی آموزش برای همکاران اداری و سازمانی در مدیریت شهری در دو رده کارمندی و کارگری با همکاری اداره آموزش شهرداری اصفهان و ارائه آموزش به شهروندان به‌صورت منطقه‌محور و محله‌محور با همکاری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری و کمیته فرهنگ شهروندی با انجام پیگیری‌های لازم از طرف این مدیریت برای برگزاری دوره‌های حضوری و مجازی اشاره کرد.
برگزاری پنج عنوان دوره آموزشی در سال گذشته شامل دوره آموزشی مربیگری مدیریت بحران و پدافند غیرعامل به مدت هشت ساعت با حضور ۳۵ نفر، دوره آموزشی خودامدادی و دگرامدادی ویژه کارکنان شهرداری اصفهان به مدت چهار ساعت با حضور ۹۴۰ نفر از مناطق پانزده‌گانه، مدیریت ناژوان، معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته، برگزاری دوره آموزشی CBRN اطفا و مقابله با مواد شیمیایی و پرتویی به مدت ۳۰ ساعت با حضور ۷۴ نفر ویژه سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان، دوره آموزشی مدیریت و راهبری یگانه‌های خدماتی و امدادی در تهدیدات دشمن پایه به مدت چهار ساعت با حضور ۱۱۵ نفر و دوره آموزشی پدافند سایبری (سازمان فاوا) به مدت هشت ساعته با حضور ۴۰ نفر انجام شده است.
هر منطقه یک پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران دارد و هر شش‌ماه سطح آمادگی تجهیزات آن بررسی می‌شود؛ ارزیابی سطح آمادگی به‌کارگیری تجهیزات، بررسی، پیش‌بینی و کنترل و پیشبرد هزینه‌کرد اعتبارات مصوب مدیریت بحران در بودجه سالانه، پیش‌بینی و به‌روزرسانی تجهیزات برای در نظر گرفتن اعتبار مورد نیاز و تأمین در سال‌های آتی بر اساس چک‌لیست‌های نظارتی و کنترلی نیز در دستور کار بوده است.
به‌صورت فصلی نیز جلساتی با مناطق پانزده‌گانه برگزار می‌شود تا نیازهای لازم برای پیشگیری از وقوع بحران احصا شود.
در راستای برنامه‌ریزی و برگزاری رزمایش‌های ارزیابی و حفظ آمادگی، اقداماتی همچون برگزاری رزمایش سنجش آمادگی مقابله با حوادث غیرمترقبه مانند سیلاب‌های شهری، رزمایش تئوریک و میدانی برای آمادگی پاسخ به حوادث محتمل در اجرای خط دو متروی اصفهان، رزمایش تئوریک خودحفاظتی پدافند کالبدی برای آمادگی مقابله با تهدیدات دشمن پایه در مناطق پانزده‌گانه، سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به شهرداری اصفهان و مانور مدیریت مصرف برق برای زمان‌های اضطراری برای آماده‌سازی مولدهای برق اضطراری و احصای ساختمان‌های فاقد مولد برق انجام شده است.
همچنین رزمایش پدافند سایبری در مرکز کنترل ترافیک و نظارت تصویری شهرداری اصفهان، رزمایش تئوریک پدافند سایبری در خط یک متروی اصفهان، رزمایش تئوریک پدافند زیستی برای آمادگی مقابله با تهدیدات بیولوژیک دشمن‌پایه، رزمایش تئوریک پدافند سایبری در حوزه عملکردی مدیریت شهری با همکاری سازمان‌های فاوا و قطار شهری، مرکز کنترل ترافیک و نظارت تصویری شهرداری و شرکت متروی منطقه اصفهان، رزمایش کاربردی کار با تجهیزات پایگاه‌های پشتیبانی ستاد مدیریت بحران مناطق پانزده‌گانه، رزمایش تئوریک و میدانی واکنش اضطراری برای آمادگی پاسخ به بحران حوادث محتمل در بازار بزرگ و تاریخی اصفهان و رزمایش تئوریک و میدانی حفاظت از مقر نیز انجام شده است.
در بودجه سال گذشته، ردیف اعتباری خرید تجهیزات تخصصی پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران مناطق پانزده‌گانه و مدیریت ناژوان، پیگیری و به‌روزرسانی اعتبار مورد نیاز جهت تکمیل و بهره‌برداری از ساختمان مدیریت بحران شهرداری اصفهان واقع در بلوار فرزانگان، خیابان نخل و ردیف اعتباری پشتیبانی و تقویت زیرساخت‌های مناطق پانزده‌گانه و ناژوان با بهره‌گیری از الگوی پدافند غیرعامل وجود داشت که پدافند غیرعامل، یک درصد از ردیف‌های هزینه‌ای و یک درصد از تملک دارایی‌های بودجه را شامل می‌شود.
از جمله مطالعات و پژوهش انجام شده یا در دست اقدام حوزه مدیریت بحران، طرح جامع مطالعات پدافند غیرعامل شهر اصفهان، ارزیابی و مدیریت ریسک حریق در بناهای تاریخی در حوزه سازمان آتش‌نشانی و طرح جامع جمع‌آوری و استحصال روان‌آب‌های این کلان‌شهر در حوزه اداره کل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری و اداره کل فنی و مهندسی شهرداری است.
همچنین پیگیری مطالعات فرونشست زمین در محدوده مدیریت شهری اصفهان با محوریت معاونت شهرسازی و معماری با حدود ۸۰ درصد پیشرفت، طرح واکنش اضطراری حوادث محتمل در بازار بزرگ اصفهان و پیگیری مطالعات طرح جامع تخلیه اضطراری شهر با محوریت معاونت‌های حمل‌ونقل و ترافیک و برنامه‌ریزی و مدیریت بحران و پدافند غیرعامل انجام می‌شود که به مرحله انتخاب مشاور رسیده است.
شناسایی ۴۳۰ ساختمان ناایمن در اصفهان
ایمنا: به اقدامات مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری برای شناسایی ساختمان‌های ناایمن شهر اشاره کنید.
کیانی: کارگروه پایش ساختمان‌های بلندمرتبه، آسیب‌پذیر و مهم تشکیل شده است و از سال ۹۶ تعداد ۴۳۰ ساختمان ناایمن را در شهر اصفهان شناسایی کرده است؛ طبق بند «ض» ماده ۱۴، ارزیابی ساختمان‌های بلندمرتبه و آسیب‌پذیر، بر عهده وزارت راه و شهرسازی است.
برای بازدید از این ساختمان‌ها، از سال گذشته یک تیم متشکل از اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان و نمایندگان اداره کل راه و شهرسازی، مدیریت بحران، معاونت‌های شهرسازی و معماری و عمران شهری شهرداری و سازمان آتش‌نشانی تشکیل شد و نکات مهم و بحرانی ۴۰ ساختمان به مدیریت مناطق پانزده‌گانه اعلام شده و مناطق نیز با لحاظ مهلت قانونی به مالک یا متصرفان اعلام کردند که در صورت اصلاح نشدن موارد، پس از سه مرحله اخطار، به مقام قضائی اعلام می‌شود تا اقدامات قانونی انجام شود.
تاکنون حتی پرونده تعدادی از ساختمان‌ها به مرحله پلمب طبق دستور مقام قضائی نیز رسید اما در مهلت مقرر ایرادهای آن برطرف شد؛ به‌رغم اینکه مشکلات تعدادی از ساختمان‌های ناایمن با در نظر گرفتن اقداماتی رفع شد، البته با توجه به بازدیدها، موارد جدیدی احصا شده است و با اقداماتی مانند رعایت مقررات ساختمانی که شهرداری اصفهان در دستور کار دارد، روند افزایش تعداد ساختمان‌های ناایمن، کاهشی شده است.
از جمله اقدامات اجرایی می‌توان به بازدید از بازارهای قدیمی اصفهان از جمله بازار بزرگ و میدان امام (ره) در راستای اجرای طرح ایمنی بازار، بازدید از ساختمان‌های در حال اجرا، بازدید از زیرساخت‌ها و دارایی‌های شهری، تهیه و تدوین کاربرگ و چک لیست پدافند کالبدی (حفاظت فیزیکی) بر اساس مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان، حضور در نخستین رویداد نمایشگاهی مدیریت بحران با عنوان «ایران قوی ۱۴۰۱» در حوزه‌های آب و پساب، انرژی و ایمنی، نصب بنرهای اطلاع‌رسانی و مفهومی با الگوی پدافند غیرعامل در سطح مناطق شهر اصفهان با موضوع گرامیداشت هفته پدافند غیرعامل، بازدید از زیرساخت‌ها و دارایی‌های شهرداری اصفهان شامل بالغ بر ۳۰۵ ساختمان و کنترل الزامات پدافند غیرعامل، برگزاری جلسات کارگروه تخصصی جهت هماهنگی و پیشبرد اهداف، برنامه‌ها و مصوبات پدافندی، پیگیری و شرکت در جلسات کمیته فنی پروژه‌های عمرانی و الزام به تهیه و تدوین پیوست‌های کاهش خطر، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در تمام پروژه‌های مدیریت شهری، پیگیری لازم برای تهیه و تدوین پیوست پدافند غیرعامل در خط دو قطار شهری و پیگیری اجرای الزامات پدافند غیرعامل در خط یک مترو اشاره کرد.
برگزاری ۱۲ عنوان رزمایش تخصصی و عملیاتی
ایمنا: برای سال ۱۴۰۲ چه برنامه‌هایی در دستور کار دارید؟
کیانی: انجام مطالعات پدافند غیرعامل برای زیرساخت‌های شهری شامل پروژه‌های عمرانی و طرح‌های موضوعی و موضعی کلان‌شهر اصفهان، تهیه بانک اطلاعاتی مراکز اسکان اضطراری منتخب شهری در این کلان‌شهر، اجرای رزمایش‌های عمومی و تخصصی، تروریستی، مدیریتی پدافند شهری، ابلاغ و اجرایی کردن دستورات و الزامات پدافند غیرعامل طبق مصوبات و پلان‌های اجرایی طرح مطالعات پدافند غیرعامل شهری، برگزاری همایش‌های علمی تخصصی پدافند شهری، پیاده‌سازی پدافند غیرعامل با تکیه بر مفاهیم توسعه پایدار در زیرساخت‌های شهری برای افزایش امنیت، ایمنی پایداری و تاب‌آوری فضاهای شهری، پدافند غیرعامل و آسیب‌شناسی ساختمان‌های بلند مرتبه و آسیب‌پذیر و مراکز تاریخی و باستانی در کلان‌شهر اصفهان برای سال جاری در دستور کار است.
تکمیل و بهره‌برداری از ساختمان جدید مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان تا اواخر سال جاری به همراه پد پروازی (باند فرود بالگرد) باغ فدک، خرید و راه‌اندازی سامانه جامع فرماندهی عملیات و ارتباطات مدیریت بحران، راه‌اندازی یگان پهپادی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شامل شناسایی، جست‌وجوگر و پیش‌قراول، پیگیری احداث و راه‌اندازی پد پروازی اورژانس هوایی در چهار نقطه شهر در مناطق چهار، پنج، هشت و ۱۲ و برنامه‌ریزی در برگزاری ۱۴ عنوان دوره آموزشی مرتبط با مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در طول سال که دو عنوان آن مختص مدیران است، از جمله دیگر برنامه‌ها در سال جاری است.
هر اندازه به موضوعات آموزشی بیشتر توجه کنیم، در زمان‌های وقوع بحران‌های طبیعی و انسان‌ساز، شهروندان آگاهی بیشتری در مواجه با آن خواهند داشت و سختی‌های آن زمان به حداقل می‌رسد، لذا نیاز است که در این حوزه اقدامات بیشتری انجام شود.
همچنین برنامه‌ریزی بازدید تکمیلی و دوره‌ای از دارایی‌ها و مراکز ثقل مرتبط با شهرداری اصفهان در حوزه پدافند کالبدی، برنامه‌ریزی و پیش‌بینی برگزاری حدود ۱۲ رزمایش تخصصی، تئوری و عملیاتی در حوزه بحران و پدافند غیرعامل، برنامه‌ریزی برگزاری حداقل دو همایش و سمینار تخصصی در دو حوزه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، تهیه و تدوین فرایندها و پلان اجرایی و عملیاتی در مناطق و سازمان‌های مرتبط با مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، پیگیری تشکیل تیم‌های واکنش سریع در برابر تهدیدات سایبری در سازمان‌های فناوری اطلاعات و تشکیل تیم واکنش سریع CBRN در سازمان آتش‌نشانی نیز در دستور کار است.
امسال شورای پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان با ابلاغ شهردار تشکیل شد و شهردار به‌عنوان رئیس، معاون خدمات شهری به‌عنوان جانشین و مدیر بحران و پدافند غیرعامل به‌عنوان دبیر انتخاب و علاوه بر ابلاغ رؤسا و اعضای کارگروه‌ها، وظایف آن‌ها نیز ابلاغ شد.
شورای پدافند غیرعامل، هفت کارگروه شامل خدمات شهری، امنیت و حفاظت از زیرساخت‌های شهر، فرهنگی، آموزشی و اطلاع‌رسانی، فنی و عمرانی، حمل‌ونقل و ترافیک، برنامه‌ریزی و توسعه و ارتباطات و فناوری اطلاعات را در زیرمجموعه دارد و تمام اعضای این کارگروه‌ها طبق سند ابلاغی از سوی سازمان پدافند غیرعامل انتخاب شده‌اند؛ تلاش می‌کنیم تمام موارد را در کارگروه‌های تخصصی مطرح کنیم تا به‌صورت تخصصی موارد بحرانی شهر بررسی شود.
تجهیز پایگاه‌های پشتیبانی مناطق به کانکس‌های سیار و جمع شونده و تهیه سرویس‌های بهداشتی سیار در دست انجام است. برگزاری منظم جلسات اتاق فکر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان نیز در حال انجام است؛ همچنین سعی می‌کنیم علاوه بر مجموعه باغ فدک، یک نقطه دیگر را نیز به‌عنوان پایگاه اسکان اضطراری تعیین و تجهیز کنیم.
فرایندی تحت عنوان «روش اجرایی آمادگی واکنش در شرایط اضطراری» تعریف شده و در حال اصلاح ایرادهای آن در اتاق فکر هستیم.
آمادگی مدیریت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بحران در شهرداری اصفهان
ایمنا: در حال حاضر وضعیت تجهیزات مدیریت بحران شهرداری اصفهان چگونه است؟
کیانی: مناطق پانزده‌گانه و ناژوان به لحاظ تجهیزات مدیریت بحران مجهز هستند اما باید شرایط مطلوب‌تری داشته باشیم، لذا سعی می‌کنیم از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، اصفهان را برای زمان بحران آماده کنیم.
مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان معین منطقه دو تهران است و در حال حاضر نیز تجهیزات مورد نیاز تا حد زیادی تأمین شده است، اما نیاز داریم تجهیزات جدیدی نیز به امکانات این حوزه اضافه شود.
نظر شما