به گزارش خبرنگار ایمنا، «اصفهان دو عنوان بسیار مهم صنایع‌دستی را در پس نام خود یدک می‌کشد؛ عضویت در شبکه شهری خلاق یونسکو در زمینه صنایع‌دستی و هنرهای مردمی و دیگری شهر جهانی صنایع‌دستی، همین دو عنوان کافی است که ما بتوانیم مدرسه‌ای اختصاصی برای صنایع‌دستی اصفهان راه‌اندازی کنیم.» این جمله معروفی است که سوم شهریورماه ۱۳۹۷، علی عطریان به‌عنوان مدیر مدرسه صنایع‌دستی اصفهان در مصاحبه با یکی از رسانه‌های استان درباره اهداف و تشکیل مدرسه صنایع‌دستی اصفهان عنوان کرده بود. جمله‌ای به‌ظاهر ساده اما دارای دو مؤلفه مهم و حیاتی برای تعالی صنایع‌دستی که امروزه کارشناسان نبود این دو مؤلفه را عامل بسیاری از مشکلات پیش رو حوزه صنایع‌دستی می‌دانند.
مؤلفه‌های خلاقیت و مردمی بودن نه‌تنها در حوزه صنایع‌دستی بلکه در هر حوزه فرهنگی و هنری نقشی مهمی و ایفا می‌کند و بی‌جت نیست که در سیاست‌گذاری توسعه حوزه فرهنگ و هنر به این دو مؤلفه توجه ویژه می‌شود، اما به‌راستی برای پرداختن به این دو مؤلفه‌ها در حوزه صنایع‌دستی باید چه کرد؟ بسیاری بر این عقیده هستند که این مؤلفه باید در سیاست‌گذاری و اقدامات لحاظ شود، منتهی با این تأکید که این سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات راهبردی بوده و گرفتار ادبیات عملکردی نشود به همین جهت می‌توان به‌عنوان یک راهکار اساسی برای تقویت این دو مؤلفه در حوزه صنایع‌دستی مدرسه تابستانه ویژه نوجوان را مثال زد.
بار دیگر شهرداری اصفهان اقدام به طراحی و اجرای مدرسه تابستانه صنایع‌دستی کرده است، اما این پرسش مطرح است شهرداری اصفهان با چه رویکردی جدیدی قرار است این مدرسه را فعال کند و مهم‌تر از همه سند چشم‌انداز شهرداری در ورود به این حوزه چیست؟، از این‌رو ایمنا در گفت‌وگو با علی عطریان، رئیس اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان به بررسی این موضوعات پرداخته است که مشروح آن در ادامه می‌خوانید.
ایمنا: شهرداری اصفهان با چه هدفی قرار است مدرسه تابستانه صنایع‌دستی را فعال کند؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: ایده راه‌اندازی مدارس تابستانه صنایع‌دستی در شهر اصفهان به سال ۱۳۹۶ بازمی‌گردد که همزمان با عضویت اصفهان در شبکه شهرهای خلاق یونسکو، نخستین دوره مدارس صنایع‌دستی در موزه‌های هنری معاصر با عنوان «استاد و شاگردی» راه‌اندازی شد و دلیل انتخاب این عنوان هدف احیای سنت دیرینه‌ای که در جریان نسل‌های گذشته، سینه‌به‌سینه بین از پدر به پسر یا استاد و شاگرد در چرخش و گردش بود که امروزه به دست ما رسیده است.
درواقع پس‌زمینه راه‌اندازی مدرسه تابستانه صنایع‌دستی، جریان احیا و حفاظت یک سنت دیرینه‌ای در تولید و انتشار آثار ارزشمند صنایع‌دستی تحت عنوان استاد و شاگردی است پس‌زمینه راه‌اندازی مدرسه تابستانه صنایع‌دستی، احیا و حفاظت یک سنت دیرینه‌ای در تولید و انتشار آثار ارزشمند صنایع‌دستی تحت عنوان استاد و شاگردی است.. از سوی دیگر، نفس مدرسه یک نفس امروزی است به این معنا که شاید مدارس تابستانه جایگزین یکی از سنت‌های دیرینه ما شده است زیرا درگذشته‌های نه‌چندان دور کودکان دهه‌های ۴۰، ۵۰، ۶۰ و حتی ۷۰ در فاصله زمان تحصیل در مدارس و در ایام فراغت به آموختن فن و حرفه‌ای متصل به صنایع‌دستی می‌پرداختند و علاوه بر کسب درآمد مختصر، بر آن حرفه به‌منظور آینده شغلی و زندگی مؤثر و مسلط می‌شدند، لذا نطفه عشق و علاقه‌مندی به حوزه صنایع‌دستی از همان دوران کودکی و نوجوانی در ایام تابستان در آن‌ها نهادینه می‌شد.
از سوی دیگر در این مسیر تنها به دنبال مباحث صنایع‌دستی نیستیم بلکه احیای این سنت را در جریان مدارس مانند مدرسه تابستانی معماری در حوزه کودک و اتصال آن به پایه‌های اساسی معماری پیگیری می‌کنیم، چراکه ممکن است رویدادهای دیگر هم در این زمینه رقم بخورد. لذا اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان شهر اصفهان خود را منتسب بر سیاست‌های شبکه‌سازی، استعدادیابی و ایجاد یک مرجعیت علمی و عملی برای همه آحاد جامعه می‌داند تا از این طریق بتواند خود را در میان جمعیت حاضر در حوزه مدارس صنایع‌دستی و تابستانه، برای کشف استعدادهای بالقوه این نهال جا دهد. بنابراین این کار بخشی از استعدادیابی محسوب می‌شود که در سیاست‌های کلی دفاتر تخصصی ما نهفته است.
ایمنا: طی مقطعی فعالیت مدارس صنایع‌دستی در اصفهان متوقف شد، آیا این را به دلیل تغییرات نگرش مدیران می‌دانید؟ این انقطاع آسیب‌زا نیست؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: بدون شک هر جریان و فعالیتی با قطع و وصل دچار آسیب‌هایی خواهد شد اما در رویدادهای فرهنگی این موضوع نه‌تنها اتصالات را متوقف می‌کند، بلکه ممکن است اعتمادها را هم جذب نکند. نکته حائز اهمیت این است که متأسفانه مدیریت‌های فرهنگی در کشور ما مدیریت‌های منتسب به افراد است و هر فردی براساس تمایلات خود، کارهایی را با دلسوزی حمایت می‌کند و افرادی هم سبب قطع جریانات فرهنگی خواهند شد، بارها بارها شاهد بوده‌ایم که این اتفاقات موجب قطعی جریانات فرهنگی شده است. اما اکنون فرصتی فراهم شده است تا بتوانیم این زنجیره منقطع را با اتصال، احیا کنیم.
ایمنا: چشم‌اندازهای بلندمدت مدارس تابستانه صنایع‌دستی چیست؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: در این مسیر به یک سنت حفاظتی توجه داریم، چراکه هر سال سنت ایام تابستان قابل تکرار است و به‌طور متناوب تأسیس مدارس تابستانه صنایع‌دستی بر اساس این رویداد رقم خورده است. جریان مردمی امروزه درگیر دوران مدرنیسم یا پست‌مدرنیسم شده است، بنابراین صنایع‌دستی یک موجود زنده است که اگر رهایش کنیم، می‌میرد و اگر آن را زنده نگه‌داریم باید این درخت تنومند با قدمت چندین هزارساله را هر لحظه با نهال‌کاری جدید رشد دهیم تا پاجوش‌های جدیدی از کنار این درخت پرتوان، رویش پیدا کند.
هنگامی‌که مردم خود را در آینه می‌بینند، لحظاتی سردرگمی خود را جایگزین استراحت و آرامش می‌کنند و درمی‌یابند که فضای امروزه ما در سال ۱۴۰۲، تنها فضاهای مجازی و منبعث رسانه‌ای نیست و در کف میدان عمل، رویدادهای دیگری هم رقم می‌خورد که امروز بسیار به آن‌ها نیازمندیم.
ایمنا: با توجه به اینکه اصفهان به‌عنوان شهر خلاق صنایع‌دستی ثبت شده است، چه رویکرد خلاقانه‌ای را در مدرسه تابستانی صنایع‌دستی دنبال می‌کنید تا نسل امروز بتواند با این رویداد آموزشی ارتباط برقرار و در آن شرکت کند؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: وقتی uccn یعنی unesco creative cifies network را بخواهیم ترجمه کنیم، مجبوریم واژه creative cifies را به معنی خلاقیت بدانیم و وقتی کلمه خلاقیت را بیان می‌کنیم به‌ناچار به‌سوی نوآوری سوق پیدا می‌کنیم یعنی به موردی اتصال پیدا می‌کنیم که باید نوآوری به همراه داشته باشد، در حالی که از دیدگاه ریشه‌ای اینگونه نیست. زیرا بررسی و مطالعه بیانیه مأموریتی هفت‌بندی uccn نشان می‌دهد منظور آن به‌هیچ‌وجه نوآوری نیست، بلکه حفاظت و اتصال شبکه مردمی در شهر خلاق در هر هنر از جمله موسیقی، طراحی و صنایع‌دستی، مختص آن منطقه مدنظر است، بنابراین در ترجمه این مفهوم دچار اشتباه هستیم، چراکه ذهن ما به سمت نوآوری می‌رود.
فرض کنید که شکل‌گیری جریان نوآوری هم در جریانات شبکه‌های شهرهای خلاق با موضوعیت ذهنی ما صورت بگیرد، زیرا رویداد دیگری است که فردی هم منکر آن نیست چراکه معتقدیم که جریان صنایع‌دستی به‌عنوان یک فن و تکنیک آرتیستی به کارکردهای امروزی متصل می‌شود، یعنی امروزه با بهره‌مندی از فنی می‌توانید فعالیت‌های بسیاری را انجام دهید، به‌عنوان ساخت قهوه‌ساز یا هر وسایل مورد نیاز امروزی را با تکنیک صنایع‌دستی دوباره بسازیم. بنابراین انتخاب نام صنایع‌دستی اصالتاً، اقدام درستی است، زیرا هنر به معنای آرتیستیک نیست، بلکه صنعت صنایع‌دستی است. یعنی صناعت به معنای ساختن، تکنیک‌هایی را در اختیار افراد قرار می‌دهد تا با آن تکنیک‌ها بتوانند به جنبه‌ای از عملکرد زیبایی و پایداری دست پیدا کنند.
ایمنا: آیا نبود برخی زیرساخت‌ها در حوزه صنایع‌دستی خلاق، منجر به محقق نشدن آن نمی‌شود؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: معتقدیم اگر اهالی صنایع‌دستی را در شرایط خودشان رها می‌کردیم، به‌راحتی می‌توانستند مسیر خود را پیدا کنند معتقدیم اگر اهالی صنایع‌دستی را در شرایط خودشان رها می‌کردیم، به‌راحتی می‌توانستند مسیر خود را پیدا کنند. اما مدام سنگ‌اندازی‌هایی را بر سر راه آن‌ها مانند اخذ پروانه، مجوز، خلق نوآوری و خلاقیت ایجاد می‌کنیم. این بایدها و نبایدها زاده ذهن دولتمردانی است که به‌هیچ‌وجه از عمق صنایع‌دستی اطلاعاتی ندارند. لذا اگر مسائل صنایع‌دستی را به اهل این حوزه بسپاریم، همه کارها را خودشان حل خواهند کرد.
ایمنا: در حوزه آموزش صنایع‌دستی با تجربه‌های ناموفقی توسط بعضی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های آزاد روبه‌رو هستیم، چه سازوکاری در مدرسه تابستانی صنایع‌دستی در نظر گرفته‌شده است که این تجربه ناموفق تکرار نشود؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: هیچ تضمینی برای ادامه این مسئله نیست. زیرا در این مسیر باوجود افرادی و ایجاد شرایطی، چنین زنجیره‌ای قطع نخواهد شد. براساس تجربیات خودم بسیاری از مردم با تمایلات وصف‌ناپذیری از ثبت‌نام در این مدرسه استقبال کردند زیرا چنین فضایی در سطح کشور، هنوز وجود ندارد است، خانواده‌ها از یادگیری فن و تکنیک هنری توسط نوجوانان خود بیشتر تمایل نشان می‌دهند. حتی اگر این آموزش‌ها با بازی و تفریح نیز همراه باشد، پس از یک تا دو ماه آثار این فرایندمحوری قابل توجه خواهد بود.
به یاد دارم که دختربچه‌ای کوچک می‌گفت: «با چالش بسیار بزرگی مواجه شدم زیرا به‌هیچ‌وجه فکر نمی‌کردم، چنین اتفاقی برایم رخ دهد که طی فرایندی با اساتید برجسته حوزه صنایع‌دستی هم‌کلام شوم و بتوانم در کنار آن‌ها فعالیت کنم.» بنابراین این رویداد را ما حفاظت نمی‌کنیم بلکه توسط خود مردم محافظت می‌شود، چراکه آن‌ها خودشان با ایجاد بسترهای لازم، خواهان چنین مسئله مهمی هستند. امید است که سیاست‌گذاران، مجریان و دست‌اندرکاران شرایطی را فراهم کنند که مردم در زمینه‌هایی که فراهم می‌شود، بتوانند بسیاری از اتفاقات بزرگ را رقم بزنند.
ایمنا: مدرسه تابستانه صنایع‌دستی امسال با سال ۹۶ چه تفاوتی دارد و چه رویکرد جدید را دنبال می‌کند؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: راه‌اندازی این مدرسه از دو تفاوت اصلی برخوردار است، زیرا شیوع ویروس کرونا را به‌عنوان یک تنش بزرگ اجتماعی پشت‌سر گذاشته است. از سوی دیگر باید بدانیم که مردم سال ۹۶ با مردم سال ۱۴۰۲ شهروندان متفاوتی هستند، چراکه تنش کرونا، آسیب کوچکی نبود و نیست، بخش بسیاری از خانواده‌ها داغدار عزیزان خود شدند و غم بزرگی در قلب‌هایشان دارند. لذا پس از طی چنین تنش‌هایی، اکنون مردم به فضایی نیاز دارند که در آن هوای تازه‌ای را استنشاق کنند؛ ما تنها با ایجاد فضا و اتمسفر تنفسی، بسترهای صنایع‌دستی را احیا می‌کنیم.
در حقیقت نسبت به جریانات استاد و شاگردی با سپری شدن پنج تا شش سال، باید خودمان را به‌روزرسانی کنیم. در حقیقت نسبت به جریانات استاد و شاگردی با سپری شدن پنج تا شش سال، اکنون باید خودمان را به‌روزرسانی کنیم، اما سوال این است که آیا این استاد و شاگردی مربوط سال‌های گذشته است یا خیر؟ به‌هرحال این موضوع مشترکاتی دارد، به‌ناچار نمی‌توانیم به سمت تکنیک‌های جدید برویم، به‌طور مثال حرفه قلم‌زنی، مس و چکش همان است، اما ممکن است که در اتصالات میان برنامه‌ای یا فهم استاد از نوجوان، بازطراحی‌هایی صورت گیرد که این موضوع به‌طور حتم اجرایی خواهد شد، یا ممکن است مبحث اطلاع‌رسانی در سطح گسترده‌ای انجام شود، به‌طوری‌که بلوغ آن اکنون در شهر اصفهان فراهم است تا این رویداد را بتوانیم در سطح وسیعی اطلاع‌رسانی کنیم، زیرا اطلاع‌رسانی خود مقدم بر ایجاد نیاز است.
ایمنا: ثبت‌نام مدرسه صنایع‌دستی در چه تاریخی آغاز می‌شود؟ رشته‌های مورد آموزش در چه رده‌سنی صورت می‌گیرد؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: هنوز فرآیند ثبت‌نام مشخص نیست، اما در فصول تابستان، توسط اداره هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی اصفهان انجام می‌شود. گروه سنی نوجوانان حدود ۱۰ تا ۱۵ سال می‌توانند در رشته‌های میناکاری، قلم‌زنی، قلمکاری، دوخت چرم و کاشی‌کاری شرکت کنند.
ایمنا: دوره کلاس‌های مدرسه صنایع‌دستی چندماهه است؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: احتمال دارد طی دوماه و حداقل دو روز یا حداکثر سه روز در هفته برگزار شود.
ایمنا: آیا مدرسه تابستانه صنایع‌دستی همچون مدرسه تابستانه معماری به صورت ترم‌بندی فعالیت می‌کند و فعال آن ادامه‌دار خواهد بود؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: در ایام تابستان که نوجوانان و خانواده از مدرسه و تحصیل فارغ‌تر هستند با آسودگی خاطر می‌توانند در مدرسه صنایع‌دستی ثبت‌نام کنند زیرا براساس تجربیات در روزهای مدرسه به دلیل رفت‌وآمدها و دغدغه‌های تحصیلی، حضور آن‌ها در مدارس صنایع‌دستی محدود می‌شود. از سوی دیگر مدرسه معماری به‌صورت ترمیک است و از این لحاظ با مدرسه صنایع‌دستی تفاوت معناداری دارد. البته قرار نیست معمار تربیت کنیم. همچنین درخصوص صنایع‌دستی هم هدف ما چشاندن شیرینی کار در این حوزه در ذائقه نوجوانان است. افراد علاقه‌مند برای ادامه مسیر می‌توانند از مراکز بخش خصوصی استفاده کنند.
ایمنا: چرا مدرسه تابستانه صنایع‌دستی را ویژه کودکان راه‌اندازی نکردید؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: کودکان رده سنی شش تا هفت سال، از توانایی جسمی لازم برای انجام عملیات صنایع‌دستی برخوردار نیستند زیرا باید ارتباط ذهن، دست و توانمندی آن‌ها تکامل پیدا کرده باشد، به‌عنوان‌مثال برای گرفتن چکش دست و چشم و ذهن آن‌ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند. از سوی دیگر ممکن است این کار آسیب‌های هم به همراه داشته باشد.
ایمنا: این پرسش مطرح می‌شود که به چه علت شهرداری اصفهان در حوزه مدرسه صنایع‌دستی ورود کرده است؟ آیا این اقدام موازی‌کاری با سایر دستگاه‌ها و نهادهای متولی نیست؟
رئیس اداره هنری شهرداری اصفهان: پاسخ بخشی از این سوال اندکی تلخ است. دستگاه‌های متولی در حوزه مدرسه تابستانه صنایع‌دستی نقش کم‌رنگی دارند و اگر این کم‌رنگی وجود نداشت، ما اقدام به این کار نمی‌کردیم. از سوی دیگر یکی از وظایف شهرداری، هویت‌بخشی به شهروندان است؛ اگر از دریچه هویت‌بخشی به جریانات فرهنگی نگاه کنیم، هویت‌ساز و هویت‌بخشی برای مردم خواهد بود که می‌تواند یکی از وظایف فرهنگی شهرداری باشد.
نظر شما